Την Κυριακή 24/9/2017, διεξήχθη με απόλυτη επιτυχία η 4^η Συνέλευση των Μαρτύρων του Ιεχωβά στη γλώσσα Ρομανί, στο χώρο Συνελεύσεων των Μαρτύρων του Ιεχωβά, στη Μαλακάσα Αττικής. Οι παρευρεθέντες προέρχονταν από τις περιοχές Άνω Λιόσια, Ζεφύρι, Μέγαρα, Κόρινθο, Ζευγολατιό και Μεσολόγγι. Ο αριθμός των συμμετεχόντων έφτασε τους 437.


Το θέμα της Συνέλευσης ήταν «Μα Σταματίνεν τι κερέν ο Σωστός» δηλαδή «Μην Σταματάτε να κάνετε το σωστό». Το θέμα, όπως σε όλες τις Συνελεύσεις των Μαρτύρων του Ιεχωβά, στηριζόταν στην Αγία Γραφή  και το συγκεκριμένο προερχόταν από την Προς Γαλάτες επιστολή κεφάλαιο 6 και εδάφια 8-10.  


Οι ομιλίες ανέλυσαν το γιατί είναι δύσκολο σήμερα κάποιος να κάνει το σωστό σύμφωνα με την Γραφική αναφορά, τονίζοντας ότι η ατέλεια προϊόν της αμαρτίας ( Ρωμ. 5:12 ) είναι ένα σημαντικό στοιχείο το οποίο δυσκολεύει τον άνθρωπο να κάνει το καλό. Όμως η Αγία Γραφή δίνει πολύτιμες κατευθύνσεις και συμβουλές, ώστε  ο άνθρωπος ο οποίος ευαρεστείται σε αυτές να είναι ικανός για κάθε καλό έργο ( 2 Τιμόθεο 3:17 ).


Στο τελευταίο τμήμα του πρώτου μέρους της Συνέλευσης,  έλαβε χώρα και το βάφτισμα στο οποίο, αφού προηγήθηκε μια ομιλία η οποία υπενθύμιζε στους υποψήφιους τι σημαίνει κάποιος να προσφέρει  τη ζωή του στον Ιεχωβά,  συμβόλισαν την αφιέρωσή τους, τέσσερα άτομα. Άτομα τα οποία μετά από ενδελεχή έρευνα των Γραφών απέδειξαν στον εαυτό τους ότι η κατεύθυνση προς την ευτυχία προσδιορίζεται ΜΟΝΟ από την Αγία Γραφή. ( 2 Τιμόθεο 3:14 )


Αυτό φαίνεται και από τις εκπληκτικές αλλαγές που προκύπτουν, σε ανθρώπους της φυλής των Ρομά  οι οποίοι αποφασίζουν να ακολουθήσουν και να εφαρμόσουν στη ζωή τους, τις αρχές της Αγίας Γραφής, τονίζοντας το κοινωνικό έργο αναμόρφωσης  το οποίο γίνεται.


Οι αλλαγές είναι συγκλονιστικές και δείχνουν πραγματικά,  πώς το πνεύμα του Θεού, αυτή η ανυπολόγιστη, ακατανόητη και συγκλονιστική δύναμη μπορεί και επιφέρει τέτοιες αλλαγές σαν αυτές του πρώτου αιώνα, όταν οι μαθητές του Χριστού, την Πεντηκοστή μπόρεσαν να μιλήσουν σε διάφορες γλώσσες προκειμένου να μεταφέρουν τις διδασκαλίες του Ιησού και σε ανθρώπους οι οποίοι  δεν ήταν Ιουδαίοι. (Πράξεις 2:4).


Όλοι οι παρευρισκόμενοι Μπαλαμοί, δηλαδή Λευκοί και Ρομά χάρηκαν με την  όμορφη, ευχάριστη και εποικοδομητική συναναστροφή διευρύνοντας  τις γνωριμίες τους αλλά και απολαμβάνοντας την παρέα με τον επίσκοπο Περιοχής της EU ROM 1 και της συζύγου του καθ’όλη τη διάρκεια του διαλλείματος αλλά και του προγράμματος.


Όλοι ανυπομονούμε για την επόμενη Συνέλευσή μας που θα διεξαχθεί τον Μάρτιο του 2018, για να απολαύσουμε άλλη μία φορά το δώρο της οικογένειας του Θεού αλλά και για να αποδώσουμε δόξα στον εκπληκτικό Θεό όπως του αξίζει. (Αποκάλυψη 4:11).

Το 1993 ένας ερευνητής βρήκε στη Ρωσική Εθνική Βιβλιοθήκη στην Αγία Πετρούπολη μια στοίβα από παλιά, κιτρινισμένα περιοδικά «Επιθεώρηση της Ορθοδοξίας». Μέσα στις σελίδες των περιοδικών που εκδόθηκαν από το 1860 ως το 1867, βρισκόταν ένας θησαυρός ο οποίος παρέμενε κρυμμένος από το ρωσικό κοινό επί έναν και πλέον αιώνα. Ήταν μια μετάφραση ολόκληρων των Εβραϊκών Γραφών, ή αλλιώς της «Παλαιάς Διαθήκης», στη ρωσική γλώσσα!

Οι μεταφραστές των Γραφών ήταν ο Μιχαήλ Γιακόβλεβιτς Γκλουκχάρεφ, γνωστός ως Αρχιμανδρίτης Μακάριος, και ο Γκεράσιμ Πετρόβιτς Πάβσκι. Και οι δύο ήταν εξέχοντα μέλη της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας καθώς και γλωσσολόγοι. Όταν αυτοί οι άντρες άρχισαν το έργο τους στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, δεν είχε μεταφραστεί ακόμη ολόκληρη η Αγία Γραφή στη ρωσική.

Είναι αλήθεια ότι υπήρχε Αγία Γραφή στη σλαβονική, μια γλώσσα που αποτέλεσε τον πρόδρομο της σύγχρονης ρωσικής. Εντούτοις, στα μέσα του 19ου αιώνα, η σλαβονική είχε περιέλθει προ πολλού σε αχρηστία, και χρησιμοποιούνταν μόνο στις θρησκευτικές τελετουργίες από τον κλήρο. Παρόμοια κατάσταση είχε δημιουργηθεί και στη Δύση, όπου η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία προσπάθησε να διατηρήσει την Αγία Γραφή αποκλειστικά και μόνο στη λατινική πολύ καιρό αφότου αυτή είχε γίνει νεκρή γλώσσα.

Ο Μακάριος και ο Πάβσκι προσπάθησαν να κάνουν την Αγία Γραφή προσιτή στον κοινό λαό. Επομένως, η ανακάλυψη του έργου τους, που ήταν επί χρόνια ξεχασμένο, έδωσε τη δυνατότητα να αποκατασταθεί ένα σημαντικό μέρος της λογοτεχνικής και θρησκευτικής κληρονομιάς της Ρωσίας.

Εντούτοις, ποιοι ακριβώς ήταν ο Μακάριος και ο Πάβσκι; Και γιατί συνάντησαν τέτοια αντίσταση οι προσπάθειες που κατέβαλαν για να μεταφράσουν την Αγία Γραφή στην κοινή γλώσσα του λαού; Για όλους όσους αγαπούν την Αγία Γραφή, η ιστορία τους είναι συναρπαστική και ενισχυτική για την πίστη.

Η Ανάγκη για μια Ρωσική Αγία Γραφή

Ο Μακάριος και ο Πάβσκι δεν ήταν οι πρώτοι που διέκριναν ότι υπήρχε ανάγκη για μια Αγία Γραφή στην κοινή γλώσσα του λαού. Εκατό χρόνια νωρίτερα, ο Ρώσος τσάρος Πέτρος Α΄, ή αλλιώς Πέτρος ο Μέγας, είχε διακρίνει και αυτός την ανάγκη. Είναι σημαντικό το ότι έτρεφε σεβασμό για τις Άγιες Γραφές, και μάλιστα λέγεται ότι είπε: «Η Αγία Γραφή είναι ένα βιβλίο που υπερέχει από όλα τα άλλα και περιέχει οτιδήποτε αφορά τα καθήκοντα του ανθρώπου απέναντι στον Θεό και στον πλησίον του».

Έτσι, το 1716, ο Πέτρος διέταξε τη βασιλική αυλή του να φροντίσουν να τυπωθεί μια Αγία Γραφή στο Άμστερνταμ με δικά του έξοδα. Σε κάθε σελίδα θα υπήρχε μία στήλη με ρωσικό κείμενο και μία στήλη με ολλανδικό. Ένα μόνο χρόνο αργότερα, το 1717, ήταν έτοιμο το τμήμα των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών, που λέγεται αλλιώς «Καινή Διαθήκη».

Το 1721 τυπώθηκε επίσης το ολλανδικό τμήμα μιας τετράτομης μετάφρασης των Εβραϊκών Γραφών. Η μία στήλη είχε αφεθεί κενή για να προστεθεί σε αυτήν αργότερα το ρωσικό κείμενο. Ο Πέτρος παρέδωσε τις Γραφές στην «Ιερά Σύνοδο» της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας —την υπέρτατη θρησκευτική αρχή της εκκλησίας— για να ολοκληρώσει την εκτύπωση και να αναλάβει τη διανομή. Εντούτοις, η σύνοδος δεν συνέχισε το έργο.

Λιγότερο από τέσσερα χρόνια αργότερα, ο Πέτρος πέθανε. Τι απέγιναν οι Γραφές του; Οι άδειες στήλες οι οποίες προορίζονταν για το ρωσικό κείμενο δεν γέμισαν ποτέ. Οι Άγιες Γραφές συγκεντρώθηκαν σε μεγάλες στοίβες σε ένα υπόγειο, όπου σάπισαν —ούτε ένα ακέραιο αντίγραφο δεν βρέθηκε αργότερα! Η απόφαση της συνόδου ήταν να «πουληθεί ό,τι απέμεινε στους εμπόρους».

Αρχίζουν Προσπάθειες για τη Μετάφραση

Το 1812, ο Τζον Πάτερσον, ένα μέλος της Βιβλικής Εταιρίας για τη Βρετανία και το Εξωτερικό, ήρθε στη Ρωσία. Ο Πάτερσον ξεσήκωσε μέσα στους κύκλους των διανοουμένων της Αγίας Πετρούπολης το ενδιαφέρον για την ίδρυση μιας Βιβλικής εταιρίας. Στις 6 Δεκεμβρίου 1812 —το ίδιο έτος κατά το οποίο ο ρωσικός στρατός απώθησε τα στρατεύματα εισβολής του Ναπολέοντα Α΄— ο Τσάρος Αλέξανδρος Α΄ ενέκρινε το καταστατικό της Ρωσικής Βιβλικής Εταιρίας. Το 1815 ο τσάρος παρήγγειλε στον πρόεδρο της εταιρίας, τον Πρίγκιπα Αλεξάντερ Γκολίτσιν, να εισηγηθεί στη διοικούσα σύνοδο ότι «και οι Ρώσοι θα πρέπει να έχουν τη δυνατότητα να διαβάζουν το Λόγο του Θεού στη δική τους μητρική γλώσσα, τη ρωσική».

Είναι αξιέπαινο το ότι δόθηκε η έγκριση για τη μετάφραση των Εβραϊκών Γραφών στη ρωσική απευθείας από την πρωτότυπη εβραϊκή. Η αρχαία ελληνική Μετάφραση των Εβδομήκοντα είχε αποτελέσει τη βάση για μεταφράσεις των Εβραϊκών Γραφών στη σλαβονική. Σε αυτούς που επρόκειτο να μεταφράσουν την Αγία Γραφή στη ρωσική ειπώθηκε ότι οι βασικές αρχές της μετάφρασης έπρεπε να είναι η ακρίβεια, η σαφήνεια και η γνησιότητα. Τι απέγινε με εκείνες τις αρχικές προσπάθειες για τη μετάφραση της Αγίας Γραφής στη ρωσική γλώσσα;

Καίριο Πλήγμα στη Μετάφραση της Αγίας Γραφής;

Ορισμένα συντηρητικά στοιχεία τόσο στην εκκλησία όσο και στην κυβέρνηση άρχισαν σύντομα να έχουν επιφυλάξεις απέναντι στην ξένη θρησκευτική και πολιτική επιρροή. Μερικοί εκκλησιαστικοί ηγέτες ισχυρίστηκαν μάλιστα ότι η σλαβονική —η γλώσσα των θρησκευτικών τελετουργιών— εξέφραζε το άγγελμα της Αγίας Γραφής καλύτερα από ό,τι η ρωσική.

Έτσι, η Ρωσική Βιβλική Εταιρία διαλύθηκε το 1826. Αρκετές χιλιάδες αντίτυπα των μεταφράσεων που εξέδωσε η Βιβλική εταιρία παραδόθηκαν στην πυρά. Ως αποτέλεσμα, η Αγία Γραφή υποσκελίστηκε από το τελετουργικό και τις παραδόσεις. Ακολουθώντας το υπόδειγμα που έθεσε η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, η σύνοδος διέταξε το 1836: «Κάθε πιστός λαϊκός μπορεί να ακούει τις Γραφές, αλλά κανένας δεν επιτρέπεται να διαβάζει ορισμένα μέρη των Γραφών, ιδιαίτερα της Παλαιάς Διαθήκης, χωρίς καθοδηγία». Η μετάφραση της Αγίας Γραφής φαινόταν πως είχε δεχτεί ένα καίριο πλήγμα.

Το Έργο του Πάβσκι

Στο μεταξύ, ο Γκεράσιμ Πάβσκι, ένας καθηγητής της εβραϊκής γλώσσας, ανέλαβε το έργο της μετάφρασης των Εβραϊκών Γραφών στη ρωσική. Το 1821 ολοκλήρωσε τη μετάφραση των Ψαλμών. Ο τσάρος έδωσε αμέσως την έγκρισή του, και τον Ιανουάριο του 1822 το βιβλίο των Ψαλμών είχε ήδη κυκλοφορήσει στο κοινό. Η ανταπόκριση και η αποδοχή ήταν άμεσες, και χρειάστηκε να ανατυπωθεί 12 φορές —σε 100.000 αντίτυπα συνολικά!

Οι προσπάθειες του Πάβσκι ως λογίου απέσπασαν το σεβασμό πολλών γλωσσολόγων και θεολόγων. Ο Πάβσκι περιγράφεται ως ευθύς και έντιμος άντρας, που δεν είχε καμία σχέση με τις ραδιουργίες των γύρω του. Παρά την εναντίωση της εκκλησίας στη Ρωσική Βιβλική Εταιρία και το γεγονός ότι μερικοί νόμιζαν πως αυτή εκπροσωπούσε ξένα συμφέροντα, ο καθηγητής Πάβσκι συνέχισε να μεταφράζει στη ρωσική Γραφικά εδάφια τα οποία παρέθετε στις διαλέξεις του. Οι σπουδαστές του που τον θαύμαζαν αντέγραφαν με το χέρι τις αποδόσεις του και, με τον καιρό, μπόρεσαν να συγκεντρώσουν το έργο του. Το 1839 τόλμησαν να τυπώσουν 150 αντίτυπα στο πιεστήριο της ακαδημίας — χωρίς την άδεια των λογοκριτών.

Η μετάφραση του Πάβσκι έκανε εξαιρετική εντύπωση στους αναγνώστες του και η ζήτησή της αυξανόταν συνεχώς. Αλλά το 1841, έγινε κάποια ανώνυμη διαμαρτυρία στη σύνοδο σχετικά με τον «κίνδυνο» που εγκυμονούσε αυτή η μετάφραση, με τον ισχυρισμό ότι παρέκκλινε από το Ορθόδοξο δόγμα. Έπειτα από δύο χρόνια, η σύνοδος εξέδωσε ένα διάταγμα: «Να κατασχεθούν και να καταστραφούν όλα τα υπάρχοντα χειρόγραφα και τυπωμένα αντίτυπα της Παλαιάς Διαθήκης που έχει μεταφράσει ο Γκ. Πάβσκι».

Ενδόξαση του Ονόματος του Θεού

Εντούτοις, ο Πάβσκι είχε αναζωπυρώσει το ενδιαφέρον για τη μετάφραση της Αγίας Γραφής. Επίσης, είχε θέσει ένα σημαντικό προηγούμενο για τους μελλοντικούς μεταφραστές σε σχέση με ένα άλλο βαρυσήμαντο ζήτημα — το όνομα του Θεού.

Ο Ρώσος ερευνητής Κορσούνσκι εξήγησε: “Το ίδιο το όνομα του Θεού, το πιο άγιο από τα ονόματά του, αποτελούνταν από τους τέσσερις εβραϊκούς χαρακτήρες יהוה και τώρα προφέρεται Ιεχωβά”. Στα αρχαία αντίγραφα της Αγίας Γραφής, αυτό το χαρακτηριστικό όνομα του Θεού εμφανίζεται χιλιάδες φορές στις Εβραϊκές Γραφές και μόνο. Αλλά οι Ιουδαίοι έκαναν το λάθος να πιστεύουν ότι το θεϊκό όνομα ήταν τόσο ιερό ώστε δεν έπρεπε να το γράφει ή να το προφέρει κάποιος. Σχετικά με αυτό, ο Κορσούνσκι παρατήρησε: “Τόσο στον προφορικό λόγο όσο και στο γραπτό, αντικαθιστούσαν συνήθως το όνομα με τη λέξη Αδωνάι, μια λέξη που γενικά μεταφράζεται «Κύριος»”.

Είναι ξεκάθαρο ότι το θεϊκό όνομα έπαψε να χρησιμοποιείται εξαιτίας δεισιδαιμονικού φόβου —και όχι λόγω θεοσεβούς δέους. Πουθενά δεν αποτρέπει η Αγία Γραφή τη χρήση του ονόματος του Θεού. Ο ίδιος ο Θεός είπε στον Μωυσή: «Αυτό θα πεις στους γιους του Ισραήλ: “Ο Ιεχωβά, ο Θεός των προπατόρων σας, . . . με έστειλε σε εσάς”. Αυτό είναι το όνομά μου στον αιώνα, αυτό και το ενθύμημά μου επί γενεές γενεών». (Έξοδος 3:15) Επανειλημμένα οι Γραφές παροτρύνουν τους λάτρεις: «Αποδώστε ευχαριστίες στον Ιεχωβά! Επικαλεστείτε το όνομά του». (Ησαΐας 12:4) Παρ’ όλα αυτά, οι περισσότεροι μεταφραστές της Αγίας Γραφής προτίμησαν να ακολουθήσουν την Ιουδαϊκή παράδοση και απέφυγαν τη χρησιμοποίηση του θεϊκού ονόματος.

Ο Πάβσκι, όμως, δεν ακολούθησε αυτές τις παραδόσεις. Στη μετάφραση των Ψαλμών και μόνο, το όνομα Ιεχωβά εμφανίζεται περισσότερες από 35 φορές. Το θάρρος του επρόκειτο να ασκήσει σημαντική επίδραση σε κάποιον από τους συγχρόνους του.

Ο Αρχιμανδρίτης Μακάριος

Αυτός ο σύγχρονός του ήταν ο αρχιμανδρίτης Μακάριος, ένας ιεραπόστολος της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας ο οποίος είχε καταπληκτικές γλωσσικές ικανότητες. Στην τρυφερή ηλικία των εφτά ετών, μπορούσε να μεταφράζει μικρά ρωσικά κείμενα στη λατινική. Σε ηλικία 20 ετών, γνώριζε την εβραϊκή, τη γερμανική και τη γαλλική. Εντούτοις, η ταπεινή στάση του και το έντονο αίσθημα ευθύνης που είχε απέναντι στον Θεό τον βοήθησαν να αποφύγει την παγίδα της υπερβολικής αυτοπεποίθησης. Ζητούσε επανειλημμένα τις συμβουλές άλλων γλωσσομαθών και λογίων.

Ο Μακάριος επιθυμούσε να δώσει νέα μορφή στην ιεραποστολική δράση στη Ρωσία. Πίστευε ότι, προτού μπορέσει να διαδοθεί η Χριστιανοσύνη στους Μουσουλμάνους και στους Εβραίους στη Ρωσία, η εκκλησία έπρεπε να «διαφωτίσει τις μάζες ιδρύοντας σχολές και διανέμοντας Γραφές στη ρωσική γλώσσα». Το Μάρτιο του 1839, ο Μακάριος έφτασε στην Αγία Πετρούπολη, ελπίζοντας να λάβει την άδεια να μεταφράσει τις Εβραϊκές Γραφές στη ρωσική.

Ο Μακάριος είχε ήδη μεταφράσει τα βιβλία της Αγίας Γραφής Ησαΐας και Ιώβ. Εντούτοις, η σύνοδος αρνήθηκε να του δώσει την άδεια να μεταφράσει τις Εβραϊκές Γραφές στη ρωσική. Μάλιστα, ειπώθηκε στον Μακάριο ότι έπρεπε να βγάλει από το μυαλό του έστω και την ιδέα ότι θα μετέφραζε τις Εβραϊκές Γραφές στη ρωσική γλώσσα. Η σύνοδος εξέδωσε μια απόφαση, με ημερομηνία 11 Απριλίου 1841, παραγγέλλοντας στον Μακάριο «να μείνει τρεις ως έξι εβδομάδες στο σπίτι ενός επισκόπου στο Τομσκ, ως επιτίμιο, για να καθαρίσει τη συνείδησή του με προσευχές και γονυκλισίες».

Η Θαρραλέα Στάση του Μακαρίου

Από το Δεκέμβριο του 1841 ως τον Ιανουάριο του 1842, ο Μακάριος απέδωσε το επιτίμιό του. Μόλις όμως αυτό ολοκληρώθηκε, άρχισε αμέσως να μεταφράζει τις υπόλοιπες Εβραϊκές Γραφές. Είχε βρει ένα αντίγραφο της μετάφρασης των Εβραϊκών Γραφών του Πάβσκι και το χρησιμοποίησε για να ελέγξει τις δικές του αποδόσεις. Όπως και ο Πάβσκι, αρνήθηκε να αποκρύψει το θεϊκό όνομα. Το όνομα Ιεχωβά υπάρχει μάλιστα στη μετάφραση του Μακαρίου πάνω από 3.500 φορές!

Ο Μακάριος έστειλε αντίγραφα του έργου του σε μερικούς φίλους που τον υποστήριζαν. Αν και κυκλοφόρησαν κάποια ελάχιστα χειρόγραφα αντίτυπα, η εκκλησία συνέχισε να εμποδίζει την έκδοση του έργου του. Ο Μακάριος έκανε σχέδια για την προώθηση της Αγίας Γραφής του στο εξωτερικό. Την παραμονή της αναχώρησής του αρρώστησε και, λίγο αργότερα, το έτος 1847, πέθανε. Η μετάφρασή του της Αγίας Γραφής δεν εκδόθηκε ποτέ στη διάρκεια της ζωής του.

Επιτέλους Εκδίδεται!

Τελικά, οι πολιτικοί και θρησκευτικοί άνεμοι άλλαξαν κατεύθυνση. Ένας νέος φιλελευθερισμός άρχισε να πνέει σε όλη τη χώρα, και το 1856 η σύνοδος ενέκρινε για μια ακόμη φορά τη μετάφραση της Αγίας Γραφής στη ρωσική. Μέσα σε αυτό το βελτιωμένο κλίμα, η Αγία Γραφή του Μακαρίου εκδόθηκε τμηματικά στο περιοδικό Επιθεώρηση της Ορθοδοξίας ανάμεσα στα έτη 1860 και 1867, κάτω από τον τίτλο «Μια Πειραματική Μετάφραση στη Ρωσική Γλώσσα».

Ο Αρχιεπίσκοπος Φιλάρετος του Τσερνίγκοφ, ένας λόγιος της ρωσικής θρησκευτικής λογοτεχνίας, έπλεξε το εγκώμιο της Αγίας Γραφής του Μακαρίου με τα εξής λόγια: «Η μετάφρασή του είναι πιστή στο Εβραϊκό κείμενο και η γλώσσα της μετάφρασης είναι ανόθευτη και κατάλληλη για το θέμα».

Εντούτοις, η Αγία Γραφή του Μακαρίου δεν κυκλοφόρησε ποτέ στο ευρύ κοινό. Στην πραγματικότητα, ήταν σχεδόν ξεχασμένη. Το 1876, ολόκληρη η Αγία Γραφή, και οι Εβραϊκές και οι Ελληνικές Γραφές, μεταφράστηκε τελικά στη ρωσική με την έγκριση της συνόδου. Αυτή η ολοκληρωμένη Αγία Γραφή συνήθως ονομάζεται συνοδική μετάφραση. Η ειρωνεία είναι ότι η μετάφραση του Μακαρίου και η μετάφραση του Πάβσκι χρησίμευσαν ως η βασική πηγή αυτής της «επίσημης» μετάφρασης της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Ωστόσο, το θεϊκό όνομα χρησιμοποιήθηκε μόνο σε λίγες από τις περιπτώσεις στις οποίες εμφανίζεται στην εβραϊκή γλώσσα.

Η Αγία Γραφή του Μακαρίου Σήμερα

Η Αγία Γραφή του Μακαρίου παρέμεινε στην αφάνεια μέχρι το 1993. Όπως αναφέρθηκε στον πρόλογο, εκείνο το έτος βρέθηκε ένα αντίγραφό της σε κάποια παλιά περιοδικά Επιθεώρηση της Ορθοδοξίας τα οποία υπήρχαν στο τμήμα με τα σπάνια βιβλία στη Ρωσική Εθνική Βιβλιοθήκη. Οι Μάρτυρες του Ιεχωβά αναγνώρισαν πόσο σημαντικό ήταν να γίνει αυτή η Αγία Γραφή διαθέσιμη στο κοινό. Η βιβλιοθήκη έδωσε την άδεια στη Θρησκευτική Οργάνωση των Μαρτύρων του Ιεχωβά στη Ρωσία να φτιάξει ένα αντίγραφο της Αγίας Γραφής του Μακαρίου ώστε να το ετοιμάσει για έκδοση.

Στη συνέχεια, οι Μάρτυρες του Ιεχωβά φρόντισαν να τυπωθούν στην Ιταλία σχεδόν 300.000 αντίτυπα αυτής της Αγίας Γραφής για να διανεμηθούν σε όλη τη Ρωσία και στις πολλές άλλες χώρες όπου μιλιέται η ρωσική. Εκτός από τη μετάφραση του Μακαρίου, που καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος των Εβραϊκών Γραφών, αυτή η έκδοση της Αγίας Γραφής περιέχει τη μετάφραση των Ψαλμών που έκανε ο Πάβσκι καθώς και τη συνοδική μετάφραση των Ελληνικών Γραφών που έχει την έγκριση της Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Τον Ιανουάριο του τρέχοντος έτους, αυτή η μετάφραση κυκλοφόρησε στη διάρκεια μιας συνέντευξης τύπου που δόθηκε στην Αγία Πετρούπολη της Ρωσίας. Είναι βέβαιο πως αυτή η νέα Αγία Γραφή θα διαφωτίσει και θα εποικοδομήσει τους Ρώσους αναγνώστες.

Η έκδοση αυτής της Αγίας Γραφής αποτελεί, επομένως, ένα λαμπρό θρησκευτικό και λογοτεχνικό επίτευγμα! Είναι, επίσης, μια ενισχυτική για την πίστη υπενθύμιση γύρω από το πόσο αληθινά είναι τα λόγια του εδαφίου Ησαΐας 40:8: «Το χλωρό χορτάρι ξεράθηκε, το άνθος μαράθηκε· ο λόγος όμως του Θεού μας θα παραμείνει στον αιώνα».

Η Αγία Γραφή Δέχεται τους Επαίνους των Κριτικών

«ΑΛΛΟ ένα μνημείο της λογοτεχνίας παραδίδεται στο κοινό: η Αγία Γραφή του Μακαρίου». Με αυτά τα εισαγωγικά λόγια, η εφημερίδα «Κομσομόλσκαγια Πράβντα» (Komsomolskaya Pravda) ανακοίνωσε την έκδοση της Αγίας Γραφής του Μακαρίου.

Αφού επισήμανε ότι, για πρώτη φορά, κυκλοφόρησε Αγία Γραφή στη ρωσική γλώσσα «πριν από 120 χρόνια» περίπου, αυτή η εφημερίδα ανέφερε σε λυπηρό τόνο: «Επί πολλά χρόνια η εκκλησία εναντιωνόταν στη μετάφραση των αγίων βιβλίων σε μια ευκολονόητη γλώσσα. Έχοντας απορρίψει πολλές μεταφράσεις, η εκκλησία ενέκρινε τελικά το 1876 μία από αυτές, η οποία ονομάστηκε συνοδική μετάφραση. Εντούτοις, δεν επιτρεπόταν να υπάρχει στις εκκλησίες. Εκεί, μέχρι και σήμερα, η μόνη Αγία Γραφή που αναγνωρίζεται είναι η σλαβονική».

Η εφημερίδα «Ηχώ της Αγίας Πετρούπολης» (St. Petersburg Echo), επίσης, τόνισε την αξία της έκδοσης της Αγίας Γραφής του Μακαρίου, παρατηρώντας τα εξής: «Αναγνωρισμένοι λόγιοι από το Κρατικό Πανεπιστήμιο της Αγίας Πετρούπολης, από το Παιδαγωγικό Πανεπιστήμιο Χέρτσεν και από το Κρατικό Μουσείο Θρησκευτικής Ιστορίας έκαναν θετικά σχόλια για αυτή τη νέα έκδοση της Αγίας Γραφής». Αναφερόμενη στη μετάφραση της Αγίας Γραφής στη ρωσική από τον Μακάριο και τον Πάβσκι στο πρώτο μισό του προηγούμενου αιώνα, η εφημερίδα επισήμανε: «Μέχρι σήμερα, στη Ρωσία μπορούσε να διαβάσει κανείς την Αγία Γραφή μόνο στη σλαβονική, η οποία ήταν κατανοητή μόνο σε μέλη του κλήρου».

Η έκδοση της Αγίας Γραφής του Μακαρίου από τους Μάρτυρες του Ιεχωβά ανακοινώθηκε στη διάρκεια μιας συνέντευξης τύπου που δόθηκε στην Αγία Πετρούπολη στις αρχές του έτους. Η τοπική ημερήσια εφημερίδα Νέφσκογιε Βρέμγια (Nevskoye Vremya) σημείωσε: «Αναγνωρισμένοι λόγιοι . . . υπογράμμισαν ότι η έκδοση αυτή θα μπορούσε να θεωρηθεί γεγονός τεράστιας σημασίας για την πολιτιστική ζωή της Ρωσίας και της Αγίας Πετρούπολης. Ανεξάρτητα από την άποψη που έχει κάποιος όσον αφορά τις δραστηριότητες αυτής της θρησκευτικής οργάνωσης, η έκδοση αυτής της μέχρι τώρα άγνωστης μετάφρασης της Αγίας Γραφής θα αποδειχτεί αναμφίβολα πολύ ωφέλιμη».

Ασφαλώς, όλοι όσοι αγαπούν τον Θεό χαίρονται όταν ο γραπτός Λόγος του καθίσταται διαθέσιμος σε μια γλώσσα την οποία μπορεί να διαβάζει και να καταλαβαίνει ο κοινός λαός. Οπουδήποτε και αν βρίσκονται, τα άτομα που αγαπούν την Αγία Γραφή χαίρονται για το ότι άλλη μια μετάφραση της Αγίας Γραφής έχει γίνει διαθέσιμη στους εκατομμύρια ρωσόφωνους όλου του κόσμου.

• Αναδημοσίευση από τη ΣΚΟΠΙΑ 15/12/1997

Ο τίτλος και οι φωτογραφίες που κοσμούν το σημερινό δημοσίευμα δεν καταγράφουμε την πραγματικότητα. Οι μικρές αλεπούδες είναι συμβολικές… Το ζήτημα βέβαια είναι να αντιληφθούμε τη σοβαρότητα του προβλήματος.

«Πιάστε μας τις αλεπούδες, τις μικρές αλεπούδες που ρημάζουν τα αμπέλια, επειδή τα αμπέλια μας είναι ανθισμένα». Άσμα Ασμάτων 2:15

«Πιάστε μας τις αλεπούδες, τις μικρές αλεπούδες που ρημάζουν τα αμπέλια, επειδή τα αμπέλια μας είναι ανθισμένα». Καθώς προσευχόμουν και έκανα στοχασμούς σε αυτό το εδάφιο θυμήθηκα ένα σημείο από το προφητικό βιβλίο του Ιεζεκιήλ στο κεφάλαιο 13 και στα εδάφια 3-4 όπου εκεί αναφέρει: «Αυτό είπε ο Υπέρτατος Κύριος Ιεχωβά: «Αλίμονο στους ασύνετους προφήτες που βαδίζουν ακολουθώντας το δικό τους πνεύμα, ενώ δεν έχουν δει τίποτα! Σαν αλεπούδες στα ερημωμένα μέρη, έτσι έχουν γίνει οι προφήτες σου, Ισραήλ».

Γιατί, όμως, ο Ιεχωβά ταυτίζει τους ασύνετους προφήτες που βαδίζουν ακολουθώντας το δικό τους πνεύμα, ενώ δεν έχουν δει τίποτε, σαν αλεπούδες στα ερημωμένα μέρη; Ας σκεφτούμε για λίγο, σας παρακαλώ, κάποια χαρακτηριστικά από τις αλεπούδες για να κατανοήσουμε τι ακριβώς σημαίνει το εδάφιο αυτό.

Οι αλεπούδες είναι πανούργες, πονηρές, ύπουλες, επιτήδειες, μοχθηρές, κακόβουλες, επιβλαβείς, αδηφάγες, άπληστες, μανιώδεις, δόλιες, γεμάτες από ψευτιά, απάτη και προσποίηση και φυσικά μυρίζουν απαίσια. Δεν προξενεί λοιπόν εντύπωση το γεγονός ότι οι ασύνετοι προφήτες παρομοιάζονται με τις αλεπούδες στα ερημωμένα μέρη.

Στις μέρες μας όπου κι αν κοιτάξετε γύρω σας θα βρείτε παντού να υπάρχουν ψευδοδιδάσκαλοι και ψευδοπροφήτες, οι οποίοι προσπαθούν με λόγια που φαίνονται ότι είναι αληθινά και δίκαια και τα οποία λένε ότι τα στηρίζουν στην Αγία Γραφή, να παραπλανήσουν, να εξαπατήσουν, να καταστρέψουν, να σπείρουν αμφιβολία και αβεβαιότητα.

Λύκοι με ένδυμα προβάτου, άγγελοι φωτός που σαν τους Φαρισαίους της εποχής του Χριστού, και όχι μόνο, καταληστεύουν τα σπίτια των χηρών κάνοντας μεγάλες προσευχές, άνθρωποι που χρησιμοποιούν την ευσέβεια ως μέσον πλουτισμού αρνούμενοι, όμως, τη δύναμή της.

Αυτές όμως είναι οι μεγάλες αλεπούδες που εύκολα μπορούμε να τις διακρίνουμε, αν και όχι πάντοτε, διότι πρέπει να το παραδεχτούμε, ότι πολλές φορές μπαίνουμε στον πειρασμό, έχουμε την περιέργεια, και επειδή πιστεύουμε, πως ότι κι αν διαβάσουμε δεν πρόκειται να μας επηρεάσει γιατί έχουμε λίγα ή πολλά χρόνια στην αλήθεια, αφιερώνουμε χρόνο σε βιβλία, σε δημοσιεύματα ή σε ιστοσελίδες που μιλούν είτε για την οργάνωση του Ιεχωβά είτε για άλλα θέματα, με το πρόσχημα ότι θέλουμε να ενημερωθούμε και δεν καταλαβαίνουμε την φθοροποιά επίδραση που έχουν όλα αυτά στην πίστη μας την οποία διαβρώνουν χωρίς να μπορούμε να το καταλάβουμε.

Σκεφτείτε για λίγο σας παρακαλώ και δώστε ο καθένας στον εαυτό του απάντηση σε τούτο το ερώτημα: «Αν μπορούσαμε, αν είχαμε το δικαίωμα, να διαβάζουμε ότι εμείς επιθυμούμε με το πρόσχημα τάχα της ενημέρωσης, γιατί ο Ιεχωβά να θεσπίσει την ύπαρξη του πιστού και φρόνιμου δούλου που είναι ο μόνος που μπορεί να δώσει την πνευματική τροφή στον κατάλληλο καιρό;

Και μη μου πείτε ότι παρά τις συχνές υπενθυμίσεις και παροτρύνσεις του πιστού και φρόνιμου δούλου δεν ενδίδουμε στον πειρασμό να ψάχνουμε νερό σε τόπους άνυδρους και τροφή σε τόπους έρημους;» Αδελφοί μου σας παρακαλώ θερμά τούτες τις τελευταίες ημέρες προσέξτε, προσέξτε, προσέξτε, τι διαβάζετε, που ψάχνετε, τι κοιτάζετε, διότι ο Διάβολος σαν ωρυόμενο Λιοντάρι ψάχνει απεγνωσμένα να βρει κάποιον να τον καταπιεί.

Θυμάμαι μια ιστορία από τους μύθους του Αισώπου που μιλάει τόσο παραστατικά για την αλεπού και το Λιοντάρι. Λέει, λοιπόν, ο μύθος ότι κάποτε ο Βασιλιάς της ζούγκλας, το Λιοντάρι, γέρασε και δεν μπορούσε πια να κυνηγήσει για να βρει την τροφή του. Φώναξε τότε την αλεπού και της είπε: «Θέλω να με βοηθήσεις να πιάσω και να φάω εκείνο το ελάφι».

Η αλεπού τότε το ρώτησε: «πως μπορώ να το καταφέρω αυτό;» Το Λιοντάρι της είπε: «είμαι σίγουρος πως εσύ θα βρεις τον τρόπο». Αφού, λοιπόν, σκέφτηκε η αλεπού, πλησίασε το ελάφι και του είπε: «με έστειλε ο βασιλιάς της ζούγκλας, το Λιοντάρι, το οποίο επειδή γέρασε αποφάσισε και διάλεξε να κάνει εσένα βασιλιά». Το ελάφι όταν το άκουσε αυτό, χωρίς να το πολυσκεφτεί, ακολούθησε την αλεπού στη σπηλιά όπου ήταν ξαπλωμένο το γέρικο Λιοντάρι.

Το Λιοντάρι αφού το ευχαρίστησε που αποδέχτηκε την πρόσκλησή του, το κάλεσε να πλησιάσει κοντά του για να του μιλήσει. Μόλις, όμως, το ελάφι πλησίασε κοντά, εκείνο άπλωσε τα νύχια για να το κατασπαράξει, όμως, την τελευταία στιγμή, το ελάφι ξέφυγε με λίγες μόνο αμυχές στο σώμα του και έτρεξε μακριά.

Το Λιοντάρι στενοχωρημένο και θυμωμένο ταυτόχρονα που δεν πέτυχε τον σκοπό του, κάλεσε και δεύτερη φορά την αλεπού για να της πει να προσπαθήσει πάλι να φέρει το ελάφι κοντά του. Η αλεπού του είπε πως δεν θα τα κατάφερνε τη φορά αυτή, όμως, το Λιοντάρι επέμεινε λέγοντάς της πως είναι σίγουρο ότι θα τα καταφέρει.

Πήγε, λοιπόν, πάλι η αλεπού να βρει το ελάφι, και όταν το συνάντησε του είπε: «Γιατί έτρεξες μακριά όταν το Λιοντάρι θέλησε να σου μιλήσει;» Εκείνο απάντησε: «φοβήθηκα ότι θα με κατασπαράξει και έφυγα». Τότε η πονηρή αλεπού του είπε: «Χαζούλη, δεν κατάλαβες ότι ήθελε το Λιοντάρι να σε τραβήξει κοντά του για να σου ψιθυρίσει στο αυτί όλα όσα σου χρειάζεται να γνωρίζεις για να γίνεις ο βασιλιάς της ζούγκλας;» Το αθώο και απρόσεκτο ελάφι, που δεν διδάχτηκε από το πάθημά του, πίστεψε τα λόγια της αλεπούς και πήγε πάλι στην σπηλιά που βρισκόταν το γέρικο Λιοντάρι. Τη συνέχεια δεν χρειάζεται να σας την πω· την έχετε ήδη καταλάβει.

Ο Διάβολος, ως Λιοντάρι που βρυχάται, μετέρχεται κάθε τρόπο να κάνει τα πόδια σας να ολισθήσουν και να σας βγάλει από την οδό που οδηγεί στην αιώνια ζωή με σκοπό να σας κατασπαράξει. Για το λόγο αυτό προσέξτε τι διαβάζετε, τι ακούτε, τι σκέπτεστε, τι κάνετε.

Ο Ιεχωβά μας έχεις χαρίσει μέσω του πιστού και φρόνιμου δούλου τόση τροφή και τόσο νερό ώστε δεν χρειάζεται με τις άσοφες και επιπόλαιες επιλογές μας να δηλητηριάζουμε την σκέψη μας και την καρδιά μας με ανυπολόγιστες πολλές φορές συνέπειες.

Υπάρχουν, όμως, και οι μικρές αλεπούδες, που ρημάζουν τα αμπέλια, επειδή τα αμπέλια μας είναι ανθισμένα. Οι μικρές αλεπούδες, που μοναδικό σκοπό έχουν να βλάψουν τη σχέση μας με τον Ιεχωβά και τους αδελφούς μας. Να ψυχράνουν την αγάπη μας, να βλάψουν τη διακονία μας, να σβήσουν σιγά - σιγά τη φλόγα που υπάρχει μέσα μας για τον Ιεχωβά, για την οργάνωσή Του, για τους αδελφούς μας, για το έργο κηρύγματος των καλών νέων της Βασιλείας.

Οι μικρές αλεπούδες που μας παγιδεύουν χωρίς να το καταλάβουμε. Ποιες είναι, όμως, αυτές οι μικρές αλεπούδες; Εγωισμός, υπερηφάνεια, ζήλια, δυσπιστία, κριτικό πνεύμα, αντιλογία, συμβιβασμός, ακατάλληλη ψυχαγωγία, μικρότητες και μικροπρέπειες, κάποια ρίζα πικρίας, έλλειψη συγχωρητικού πνεύματος, αμέλεια, αδιαφορία, προφάσεις και δικαιολογίες, για να αναφέρω μόνο μερικές, που στενεύουν τον δεσμό της αγάπης μας, για τον Ιεχωβά και τους αδελφούς, στενεύουν την αγάπη που είναι ο σύνδεσμος της τελειότητας.

Εχθροί, που πολλές φορές τους θεωρούμε ασήμαντους χωρίς ισχύ και αξία, που κάνουν, όμως, ακριβώς για τον λόγο αυτό μεγαλύτερη ζημιά από τις μεγάλες αλεπούδες και καταστρέφουν την αγνότητα της καρδιάς μας, την απλότητα της σκέψης μας, το ταπεινό και αυτοθυσιαστικό μας πνεύμα, και τελικά κινδυνεύουμε να ψυχράνουν την αγάπη μας.

Και πιστέψτε με, συνεχώς θα αυξάνονται  και θα πολλαπλασιάζονται οι μικρές αλεπούδες όσο πλησιάζει το τέλος αυτού του συστήματος πραγμάτων.

Θυμάστε, τι λέει το εδάφιο αυτό; «Πιάστε μας τις αλεπούδες, τις μικρές αλεπούδες που ρημάζουν τα αμπέλια, επειδή τα αμπέλια μας είναι ανθισμένα». Είναι χρήσιμο να θυμόμαστε τη διατύπωση αυτού του εδαφίου: «πιάστε μας τις αλεπούδες».

Πολλές φορές, χρειάζεται ομαδικό πνεύμα και συνεργασία για να πιάσουμε τις μικρές αλεπούδες που ρημάζουν τα αμπέλια και κατατρώνε τον πνευματικό καρπό της ζωής μας ή της ζωής των αδελφών μας επειδή, τα αμπέλια αυτά είναι ανθισμένα.

Αν στη ζωή σας, ή στη ζωή των οικείων ή των αδελφών σας, υπάρχουν κάποιες από αυτές τις μικρές αλεπούδες, αν βλέπετε στη ζωή σας, στη ζωή των οικείων σας, ή στη ζωή των αδελφών σας σημάδια πνευματικής παρακμής, σήμερα, όχι αύριο, πιάστε αυτές τις μικρές αλεπούδες που ρημάζουν τα αμπέλια, και με τη βοήθεια του στοργικού μας πατέρα του Ιεχωβά Θεού, με τη βοήθεια και την οδηγία του πνεύματός Του του αγίου, με τη βοήθεια του πιστού και φρόνιμου δούλου, με τη βοήθεια των αδελφών μας των επισκόπων, των πρεσβυτέρων, των διακόνων, πιάστε αυτές τις μικρές αλεπούδες και πετάξτε τες έξω από τη ζωή σας, την οικογένειά σας, την εκκλησία σας.

Το μόνο που με βεβαιότητα θα συμβεί, αν δεν τις πετάξετε έγκαιρα, θα είναι πόνος καρδιάς και ζημιά, ίσως ανεπανόρθωτη, πνευματική. Τα αμπέλια σας είναι ανθισμένα, χρόνια και χρόνια αγωνίζεστε να μείνετε και να συνεχίσετε να βαδίζετε στον δρόμο που οδηγεί στην αιώνια ζωή. Μην αφήσετε το διάβολο ή τον κακό σας εαυτό στις μέρες τούτες του τέλους που ζούμε, να ρημάξει τον πνευματικό καρπό της ζωής σας που με τόσο κόπο και τόσες θυσίες αποκτήσατε.

«Πιάστε μας τις αλεπούδες, τις μικρές αλεπούδες που ρημάζουν τα αμπέλια, επειδή τα αμπέλια μας είναι ανθισμένα». Να έχετε μια ευλογημένη ημέρα στην παρουσία του γλυκού και στοργικού μας Πατέρα, του Ιεχωβά Θεού.

Δοκιμάστε το και θα δείτε. Δώστε στη Google να σας βρει κάτι για την ανατολή του ήλιου και τη μαγεία της ώρας στο ξημέρωμα μιας νέας μέρας. Ο υπολογιστής σας θα γεμίσει με υπέροχες εικόνες. Πανέμορφες! Εμείς όμως δεν κάναμε κάτι ανάλογο σ’ αυτό που σας παρουσιάζουμε σήμερα…


Οι φωτογραφίες είναι πρωτότυπες, τραβηγμένες και σταλμένες σε μας, από άνθρωπο που αγαπούμε και εκτιμούμε. Και είναι σα να το ζούμε. Ξημερώματα στην ταράτσα – μπαλκόνι του σπιτιού του Γιάννη και της Μαρίνας στην Ελύκη Αιγίου. Τι όμορφο να μοιράζεσαι πράγματα ανάμεσα στην αδελφότητα!


Οι πρώτες ηλιαχτίδες σκάνε δειλά και αδύναμα στον πρωινό ουρανό. Παίζουν κρυφτό πίσω από τα σύννεφα (όπου και αν υπάρχουν…) και αρχίζουν να μπλέκονται με το γαλάζιο χρώμα. Του ουρανού και της θάλασσας. Στο βάθος ο Κορινθιακός... Το θυμάμαι πολύ καλά αυτό το τοπίο στο απόγευμα προς της δύση.


Η ανατολή του ηλίου καλωσορίζει μια ακόμα καινούρια μέρα και για κάποιο λόγο, όταν την αντικρίζουμε βλέπουμε σε αυτή την ελπίδα, την αισιοδοξία και κατανοούμε το νόημα της ζωής. Έτσι δεν είναι; Ποιος μπορείς να πει το αντίθετο αλήθεια; Ουδείς. Αυτό είναι τα ο μόνο βέβαιο… Αρκεί να είναι ειλικρινής.


Πολύ εύστοχα σημειώνει η Μαρίνα, ότι το να περιμένεις αυτή την ώρα, την ανατολή και να καταγράφεις κάθε στιγμή, είναι πραγματικά ένα δώρο από τον Ιεχωβά. Τυχεροί όσοι ξυπνούν νωρίς και μένουν σε ανοιχτό μέρος, όπως είναι το σπίτι των παιδιών για να την απολαύσουν. Κάποιοι σαν εμάς στην Αθήνα, δεν το έχουμε.


Κρατώ όλη αυτή την ομορφιά, επειδή θέλω να τη μοιραστώ μαζί σας. Με σας τους υπέροχους και μοναδικούς αναγνώστες του ΘΡΑΨΑΝΙΩΤΗ που σε καιρούς δύσκολους επιμένετε να είσαστε εδώ, σταθεροί στην προτίμηση σας και να στηρίζετε τον ιστότοπο… Για μας είναι κι αυτή μια ευλογία και σας ευχαριστώ.


Έτσι όμορφα, αισθάνομαι κι εγώ για σας, καθώς φροντίζω καθημερινά να σας δίνω το καλύτερο που μπορώ, ώστε πραγματικά μπαίνοντας εδώ να μην κατακλύζεστε από το άγχος και την πίεση της καθημερινότητας, αλλά να φεύγετε πιο ανάλαφροι, αναζωογονημένοι… Αυτό είναι που χρειαζόμαστε όλοι…