Ένα σπάνιο εξώφυλλο από τη ΣΚΟΠΙΑ 15 Ιανουαρίου 1920 στα ελληνικά… Κάπως έτσι γίνονταν το έργο στην Ελλάδα εκείνη την εποχή… Και βέβαια χρειάστηκε πολύ έρευνα έως ότου το φως γίνει ευδιάκριτο και η κατανόηση πολύ διαφορετική. Θα το διακρίνεται εύκολα, αν ρίξετε μια πιο προσεκτική ματιά στη φωτογραφία…


Μετακομίζουμε λίγο βορειότερα, στην παραλία της Θεσσαλονίκης… Εδώ, πέρσι, είχε στηθεί ένα εξαιρετικό περίπτερο για το οποίο είχαμε κάνει πολύ κουβέντα τότε… Πάντα όμως οι αδερφοί εκεί είναι εκπληκτικά δραστήριοι και το έργο τους γίνεται με πολύ θέρμη στους ανθρώπους που έχουν διάθεση να γνωρίσουν την αλήθεια…

Το Έργο Σκαπανέα

Ακόμη και σε εκείνα τα δύσκολα πρώτα χρόνια, μερικοί ζηλωτές Έλληνες διακατέχονταν από την επιθυμία να κάνουν τη διακονία σταδιοδρομία τους. Ο Μιχάλης Καμινάρης, ένας από τους πρώτους σκαπανείς, επέστρεψε στην Ελλάδα το 1934, ξεχειλίζοντας από την επιθυμία να κηρύξει τα καλά νέα ολοχρονίως. Δεν πέρασε πολύς καιρός και ενώθηκε μαζί του ο Μιχάλης Τριανταφυλλόπουλος. Αυτοί οι δυο αδελφοί κάλυψαν αρκετές περιοχές της Ελλάδας. Ο αδελφός Καμινάρης θυμάται: «Όσο προόδευε το έργο, τόσο φούντωνε η εναντίωση. Στο χωριό Μαγουλιανά, αντιμετωπίσαμε οχλαγωγία, και στο χωριό Πράσινο, ο παπάς διήγειρε επίθεση εναντίον μας. Στο νομό Μεσσηνίας, καθώς και στο νομό Αιτωλοακαρνανίας, περάσαμε από δεκάδες δίκες για το ζήτημα του προσηλυτισμού.

»Προκειμένου να μειωθεί ο αριθμός των συλλήψεων, το Γραφείο Τμήματος μάς συμβούλεψε να εργαζόμαστε ένας-ένας και όχι μαζί. Ήταν σκληρό να εργάζεται κανείς μόνος του, χωρίς να έχει κάποιον να του μιλάει, αλλά προχώρησα αψηφώντας τους κινδύνους και τη μοναξιά, με απόλυτη εμπιστοσύνη στον Ιεχωβά. Πολλές φορές μου έλεγαν οι άνθρωποι: ‘Φαντάσου πόσα χρήματα παίρνεις για να φτάσεις και έως εδώ’. Πού να ήξεραν ότι έμενα πολλές φορές νηστικός και ότι δεν γνώριζα καν αν θα έβρισκα μέρος να κοιμηθώ. Μερικές φορές, όταν βρισκόμουν σε περιοχή όπου οι άνθρωποι διάκεινταν εχθρικά, το πιο ασφαλές μέρος για ύπνο ήταν το τοπικό νεκροταφείο». Ο αδελφός Καμινάρης είναι μέλος της οικογένειας Μπέθελ από το 1945. Ο αριθμός των τακτικών σκαπανέων ανέβηκε στα ύψη, από 8 σκαπανείς το 1938 σε περίπου 1.800 το 1993.

Προσπάθειες Καταστολής του Έργου Κηρύγματος

Προκειμένου να δοθεί ώθηση στο έργο κηρύγματος που άρχισε να σημειώνει ανοδική πορεία, στις 19 Φεβρουαρίου 1936, έγινε η εγκατάσταση του πρώτου τυπογραφείου της Εταιρίας στην Ελλάδα, στο υπόγειο της οδού Λομβάρδου 51, στην Αθήνα—με ένα μεταχειρισμένο επίπεδο πιεστήριο φύλλων Offenbach. Έτσι, το Μάιο εκείνου του έτους, αυτό το πιεστήριο χρησιμοποιήθηκε για να τυπωθεί το περιοδικό «Ο Χρυσούς Αιών» (τώρα «Ξύπνα»!). Η «Σκοπιά» εξακολουθούσε να τυπώνεται στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Εντούτοις, ο Ορθόδοξος κλήρος δεν ήθελε να κυκλοφορεί το καινούριο αυτό περιοδικό. Έτσι, το τεύχος του Αυγούστου 1936, του «Χρυσού Αιώνα», ανήγγειλε ότι υπό την πίεση του κλήρου ο διευθυντής ταχυδρομικών συγκοινωνιών και δεμάτων είχε απαγορέψει την ταχυδρομική διανομή αυτού του περιοδικού. Εντούτοις, οι εκδότες του περιοδικού διαβεβαίωσαν τους συνδρομητές ότι θα εξακολουθούσαν να λαβαίνουν το περιοδικό σε τακτική βάση. Αλλά τα πράγματα επρόκειτο σε λίγο να πάρουν τροπή προς το χειρότερο.

Στις 4 Αυγούστου 1936, άλλαξε η κυβέρνηση. Ο Ιωάννης Μεταξάς έγινε ο καινούριος κυβερνήτης της χώρας, με απόλυτες εξουσίες. Το 1938, όταν ο αριθμός των ευαγγελιζομένων ήταν 212, θεσπίστηκε ένας νόμος που απαγόρευε τον προσηλυτισμό. Αυτός ο νόμος υπήρξε έκτοτε ένα από τα πιο δύσκολα εμπόδια για το έργο κηρύγματος στην Ελλάδα. Τον Οκτώβριο του 1939, στη διάρκεια μιας συνάθροισης στην Αθήνα, συνελήφθησαν 85 αδελφοί μας, γυναίκες και άντρες. Η Ασφάλεια μετέφερε τις 35 αδελφές σε ένα θάλαμο και διαμοίρασε τους αδελφούς στα διάφορα αστυνομικά τμήματα, όπου τέθηκαν υπό κράτηση.

Την επόμενη ημέρα συνελήφθη στα γραφεία της Εταιρίας ο αδελφός Καρανάσιος, ο επίσκοπος τμήματος. Το τυπογραφείο σφραγίστηκε, και η περιουσία της Εταιρίας δημεύτηκε. Με υποκίνηση του κλήρου, ασκήθηκε πίεση σε όλους τους αδελφούς που είχαν συλληφθεί προκειμένου να υπογράψουν μια δήλωση σύμφωνα με την οποία θα επέστρεφαν στην Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία. Απειλήθηκαν με εξορία σε απόμακρα νησιά του Αιγαίου.

Ο Κώστας Χρήστου, ένας από τους 85, αφηγήθηκε σχετικά με μια ιδιαίτερα δόλια τακτική με την οποία ασκούνταν πίεση: «Κύριε Χρήστου, η σύζυγός σου υπέγραψε και θα είναι ελεύθερη. Θα ήταν κρίμα να μείνει μόνη της και εσύ να καταλήξεις εξόριστος στη Σέριφο!» Ο αδελφός Χρήστου, όμως, απάντησε: «Η σύζυγός μου εξαρτάται από τον Ιεχωβά και όχι από εμένα. Είναι ελεύθερη να αποφασίζει μόνη της. Αλλά είμαι βέβαιος ότι η σύζυγός μου δεν υπέγραψε. Και τι να υπογράψει; Ότι είναι κακό να λατρεύει τον Δημιουργό μας;»

Ένα άτομο που είχε φιλικές σχέσεις με τον Μεταξά γνώριζε επίσης και τους Μάρτυρες του Ιεχωβά· αυτός θεωρούσε τερατώδη την απόφαση να εξοριστούν οι Μάρτυρες. Έτσι, είπε στο δικτάτορα: «Αυτοί οι άνθρωποι δεν είναι πολιτικοί μας αντίπαλοι. Τι κάνουν; Περιμένουν να έρθει η Βασιλεία του Θεού. Αν έρθει, τόσο το καλύτερο. Και εμείς την περιμένουμε». Αφού πείστηκε ότι έτσι είχαν τα πράγματα, ο δικτάτορας διέταξε αμέσως την αναίρεση αυτής της απόφασης. Οι αδελφοί κατενθουσιάστηκαν. Τελικά, μόνο 6 από τα 85 άτομα που συνελήφθησαν είχαν συμβιβαστεί κάτω από πίεση. Μετά από την εκδίκαση της υπόθεσης, επιστράφηκαν εξ ολοκλήρου η περιουσία του τμήματος και τα χρήματα. Το γραφείο τμήματος και το τυπογραφείο άρχισαν να λειτουργούν πάλι ελεύθερα. Ωστόσο, όχι για πολύ καιρό!

Τα Χρόνια του Πολέμου

Στις 28 Οκτωβρίου 1940, η Ιταλία κήρυξε τον πόλεμο εναντίον της Ελλάδας, ρίχνοντας τη χώρα στη δίνη του Δεύτερου Παγκόσμιου Πολέμου. Οι στρατιές των Γερμανών και των Βουλγάρων εισέβαλαν στην Ελλάδα, σκοτώνοντας πολλούς. Δεκαεννέα αδελφοί έχασαν τη ζωή τους. Κηρύχτηκε στρατιωτικός νόμος. Πολλοί από τους 225 ευαγγελιζομένους αντιμετώπισαν στρατοδικεία λόγω της ουδέτερης στάσης τους. Μερικοί καταδικάστηκαν σε ποινές που κυμαίνονταν από 7 μέχρι 20 έτη φυλάκισης· άλλοι καταδικάστηκαν σε ισόβια δεσμά. Σε λίγες περιπτώσεις, όπως αυτή του Εμμανουήλ Πατεράκη από την Κρήτη, καταδικάστηκαν σε θάνατο. Εντούτοις, στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, δεν εκτελέστηκε καμιά θανατική καταδίκη στην Ελλάδα.

Στη διάρκεια της κατοχής, τέθηκαν υπό απαγόρευση τα βιβλία της Εταιρίας, αλλά μερικά εξακολουθούσαν να πέφτουν στα χέρια αδελφών. Μετά τον Απρίλιο του 1941, η παροχή πνευματικής τροφής γινόταν με διάφορα μέσα υπό την επιφάνεια. Κάθε επικοινωνία με τους αδελφούς των κεντρικών γραφείων είχε διακοπεί· άρθρα από παλιότερα τεύχη της Σκοπιάς ανατυπώνονταν στον πολύγραφο, και το ίδιο γινόταν με τα βιβλία «Θρησκεία» και «Σωτηρία», καθώς και με το βιβλιάριο «Πρόσφυγες». Οι αδελφοί εξακολουθούσαν να κηρύττουν, αλλά ανεπίσημα. Δάνειζαν βιβλιάρια σε ενδιαφερόμενα άτομα, προτρέποντας εκείνους που έδειχναν περαιτέρω ενδιαφέρον να συναθροίζονται με τους μικρούς ομίλους. Με αυτόν τον τρόπο, πολλοί γνώρισαν την αλήθεια.

Μερικοί Γλιτώνουν την Τελευταία Στιγμή

Με σκοπό την αντίσταση ενάντια στα κατοχικά στρατεύματα, συγκροτήθηκαν ομάδες ανταρτών από τους Έλληνες. Στις 18 Οκτωβρίου 1943, ο Γερμανικός Στρατός εισέβαλε στο Καλαμάκι της Θεσσαλίας, όπου υπήρχε από παλιά μια δραστήρια εκκλησία. Οι αντάρτες, που είχαν εκεί το αρχηγείο τους, είπαν στους χωρικούς ότι θα έπρεπε να ζητήσουν καταφύγιο στα βουνά προκειμένου να προστατευτούν. Οι αδελφοί, κατόπιν προσευχής, αποφάσισαν να μη μετακινηθούν. Όταν κατέφτασαν οι Γερμανοί, λεηλάτησαν τα σπίτια και έβαλαν φωτιά σε όσα ήταν άδεια. Δυο τρίτα των σπιτιών κάηκαν. Από τις οικογένειες του Καλαμακίου, που αριθμούσαν λιγότερες από 80, σκοτώθηκαν 65 άτομα. Εντούτοις, ήταν συγκινητικό το ότι κανένας αδελφός δεν έχασε τη ζωή του.

Στις 24 Αυγούστου 1944, τέσσερις από τους αδελφούς μας κατηγορήθηκαν για εσχάτη προδοσία και καταδικάστηκαν σε θάνατο από αντάρτες στο χωριό Τουρκολέκα, που βρίσκεται κοντά στη Μεγαλόπολη. Καθώς οδηγούνταν στον τόπο της εκτέλεσης, το πυροβολικό των Γερμανών εξαπέλυσε αιφνιδιαστική επίθεση εναντίον τους και οι αντάρτες διασκορπίστηκαν. Έτσι, η εκτέλεση ματαιώθηκε!

Κατά καιρούς, οι Γερμανοί στρατιώτες περικύκλωναν κάποια περιοχή και σκότωναν όλους τους άντρες ως αντίποινο για διάφορες πράξεις σαμποτάζ. Στην Καλλιθέα, ένα προάστιο της Αθήνας, οι Γερμανοί στρατιώτες είχαν μαζέψει όλους τους άντρες για να τους εκτελέσουν. Έκαναν έρευνα στο σπίτι του Θανάση Παλαιολόγου και ήταν έτοιμοι να τον συλλάβουν, όταν ξαφνικά ο αξιωματικός αναγνώρισε ότι τα βιβλία και τα περιοδικά πάνω στο τραπέζι ήταν απαγορευμένες εκδόσεις των Μαρτύρων του Ιεχωβά. Ρώτησε: «Είσαι Σπουδαστής της Γραφής;» Ο αδελφός Παλαιολόγου απάντησε: «Ναι!» Ο αξιωματικός τού εκμυστηρεύτηκε: «Η μητέρα μου στη Γερμανία ανήκει στους Σπουδαστές της Γραφής», και κατόπιν έφυγε, παίρνοντας μαζί του τους στρατιώτες!

Διωγμός στη Διάρκεια του Πολέμου

Στο Ελευθεροχώρι, μια άλλη εκκλησία η οποία είχε ιδρυθεί προ πολλού αντιμετώπιζε με θάρρος τα χρόνια του πολέμου. Ο Ηλίας Παντέρας αναφέρει: «Η δεκαετία 1940-1950 ήταν μια περίοδος πύρινης δοκιμασίας. Όποτε πήγαιναν οι αδελφοί από σπίτι σε σπίτι, χτυπούσαν οι καμπάνες, και ο πρόεδρος της κοινότητας μαζί με τους ιερείς και τους αγροφύλακες συνελάμβαναν τους αδελφούς και τους έσερναν στα δικαστήρια. Σε δυο περιπτώσεις, εθνικιστικές ομάδες με επικεφαλής κάποιον αστυνομικό έκαναν έφοδο στα σπίτια αδελφών και τους οδήγησαν στην Ορθόδοξη εκκλησία. Προσπάθησαν να τους εξαναγκάσουν να κάνουν το σημείο του σταυρού και να φιλήσουν τις εικόνες. Όταν οι αδελφοί αρνήθηκαν, τους ξυλοκόπησαν αλύπητα».

Ομάδες κομμουνιστών και τοπικοί ιθύνοντες συνέλαβαν κάποτε αδελφούς και τους διέταξαν να φυλάνε σκοπιά. Επειδή οι αδελφοί αρνήθηκαν να το κάνουν, τους οδήγησαν σε ένα κοντινό χωριό και τους παρέδωσαν στις αρχές, οι οποίες αποφάσισαν ότι ο Νίκος Παπαγεωργίου, ο Κώστας Χριστάνας και ο Κώστας Παπαγεωργίου θα έπρεπε να εκτελεστούν. Από την εφταμελή επιτροπή, μόνο ένας δεν έδωσε την έγκρισή του για την εκτέλεση. Οι αδελφοί οδηγήθηκαν σε ένα χωριό χτισμένο σε βουνοπλαγιά. Τους απαγγέλθηκε η θανατική καταδίκη, τους έδεσαν και τους ξυλοκόπησαν. Κατά τη διάρκεια του ξυλοδαρμού, ο Νίκος Παπαγεωργίου, τον οποίο είχαν δέσει χειροπόδαρα, κατρακύλησε κατά μήκος της βουνοπλαγιάς και σταμάτησε μόλις λίγο πριν από έναν γκρεμό κάτω από τον οποίο κυλούσε ένα ποτάμι. Έδερναν τους αδελφούς επανειλημμένα επί οχτώ μέρες και στη συνέχεια τους άφησαν ελεύθερους.

Ο Νίκος Παπαγεωργίου αφηγήθηκε: «Ο αρχηγός της ομάδας του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου με πήρε στο γραφείο του και μου είπε ότι με λύπη του με πληροφορεί ότι είχε λάβει την εντολή να με εκτελέσει. Μου είπε ότι θα προσπαθούσε να με βοηθήσει, αλλά ότι και εγώ θα έπρεπε να τον βοηθήσω. Άπλωσα το χέρι μου και έπιασα το δεξί του χέρι, λέγοντας: ‘Αν με αγαπάς, εκτέλεσέ με αμέσως. Αν αρνηθώ το πιστεύω μου, τότε κλάψε με’». Φανερά συγκινημένος, ο αρχηγός της ομάδας φρόντισε να αφεθεί ελεύθερος ο αδελφός Παπαγεωργίου. Είναι ενδιαφέρον ότι σύντομα όλοι εκείνοι που είχαν δώσει εντολή να γίνει αυτή η εκτέλεση έχασαν τη ζωή τους στον πόλεμο.

Ο αδελφός Παπαγεωργίου, που είναι τώρα ηλικίας 90 ετών, είναι ακόμη δραστήριος στην υπηρεσία του Ιεχωβά. Υπάρχουν δυο ακμάζουσες εκκλησίες στο Ελευθεροχώρι σήμερα. Είναι φανερό ότι ο Ιεχωβά ευλόγησε έναν πιστό αδελφό—τον Γιάννη Κωσταρέλο από τον Εξάλοφο—και αυτός έγινε εκατοντάδες.—Παράβαλε Ησαΐας 60:22.

(Συνεχίζεται)