Στις κορυφές των βουνών ή στρατηγικών λόφων ή στα περάσματα οι Μινωιτες είχαν τους Σωρούς τους. Εδώ, φύλαγαν σκοπιές, άναβαν φωτιές τη νύχτα ή  με καπνούς τη μέρα ειδοποιούσαν τον επόμενο σωρό που ήταν σε οπτική επαφή, για το πρόβλημα.

Επικοινωνία και άμυνα στην ειρηνική εποχή των περιόδων του Μίνωα; Χρειαζόταν; Μάλλον, διατείνεται ο αρχαιολόγος Νίκος Παναγιωτάκης, δεν ήταν και τόσο ειρηνικά τα πράγματα. Συχνά επιδρομείς στόχευαν να υφαρπάξουν την παραγωγή που πήγαινε στα ανάκτορα...

Οι ίδιοι αυτοί στρατηγικού χαρακτήρα βάσεις επιλέχτηκαν και σε άλλες εποχές (Ρωμαίοι, Βυζαντινοί, Βενετοί, Οθωμανοί...). Ακόμα κι αργότερα οι Γερμανοί, στην κατοχή, σε πολλούς Σωρούς έβαζαν τα πολυβολεία τους. Είχαν πολύ καλό οπτικό πεδίο για έλεγχο των περασμάτων...

Πολλά από αυτά τα αρχαιολογικά μνημεία χρησιμοποίησαν και οι αντάρτες για να κρύβονται. Πάντως τόσους ορεινούς όγκους στην Πεδιάδα δεν μπορούσα να το φανταστώ ότι έχει... Κι αν δεν το έβλεπα με τα μάτια μου, δεν θα το πίστευα. Εδώ διαχειμάζουν τα πρόβατά τους βοσκοί από τον Ψηλορείτη ή τα Λασιθιώτικα βουνά.

Ένας άνθρωπος, ο Νίκος Παναγιωτάκης, δίνει πολλά χρόνια τη μάχη του για να αναδειχτεί η ιστορική σημασία του τόπου του. Συχνά “άκουσε” σκληρές κουβέντες όχι μόνο από άσχετους, αλλά και από συναδέλφους του. Δικαιώνεται όμως εν ζωή. Οι εκατοντάδες Σωροί που έχει ανακαλύψει είναι η μεγάλη απόδειξη ύπαρξης  για το αρχαιότερο  στον κόσμο, μέχρι σήμερα,  σύστημα άμυνας και επικοινωνίας, δηλαδή τις μινωικές φρυκτωρίες. Αλλά το θέλει η επίσημη Πολιτεία; Ιδού ένα ερώτημα...

Περπατούσαμε ώρες ατέλειωτες, έτσι μου φάνηκαν οι τέσσερις ώρες (από τις 10.30 έως τις 2.30) πότε με το μικρό αγροτικό όπελ άστρα που δοκιμάζοντας στα δύσβατα και άγρια μονοπάτια και πότε με τα πόδια, ανάμεσα στα κατσάβραχα. Ευτυχώς που είχαμε πάρει νερό μαζί μας...

Την ξενάγηση αυτή μου... τη χρωστούσε ο αρχαιολόγος Νίκος Παναγιωτάκης. Είχαμε μιλήσει τότε, πριν ένα χρόνο ακριβώς, στο σπίτι του στη Βόνη, για πολλά πράγματα σε σχέση με το αντικείμενο της δουλειάς του, την αρχαιολογία, που πάντα έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον για όσους “ψάχνονται” και αναζητούν την ιστορία μέσα από τα αρχαιολογικά ευρήματα.

Θυμάμαι, είχα περάσει δυο εξαιρετικά απογεύματα με τον Νίκο συζητώντας και μαθαίνοντας σπουδαία πράγματα για την επαρχία Πεδιάδας.

Αλλά φέτος είχα ανάγκη να ξεκουραστώ. Έτυχε να γνωρίσω και εξαιρετικούς νέους ανθρώπους, ξεχάστηκα. Και ξαφνικά χτύπησε το τηλέφωνό μου την Παρασκευή το βράδυ όταν είχα πια δυο μόνο νύχτες ακόμα στην Κρήτη. Είδε από το Site μου πως ήμουν στο χωριό και ήθελε να πάμε εκείνη την ξενάγηση που μου είχε υποσχεθεί πέρσι αλλά δεν τα καταφέραμε να πάμε.

Το ραντεβού μας ήταν για τις 10 το πρωί του Σαββάτου στην κεντρική πλατεία του Θραψανού. Θα περνούσε να με πάρει με το αυτοκίνητο του. Την ήθελα αυτή την εντελώς ξεχωριστή βόλτα. Πάντα ήθελα μέσα μου να γνωρίσω καινούργια πράγματα...

Ήρθε με μια μικρή καθυστέρηση. Τίποτα το σημαντικό, αν σκεφτείς ότι έρχονταν από τη Βόνη από τη Βόνη που αυτές τις μέρες, λόγω της γιορτής της Αγιάς Μαρίνας έχει δεχθεί υπερβολικό όγκο επισκεπτών και η κίνηση έχει τις δυσκολίες της.

Το ταξίδι ήταν υπερβολικά όμορφο. Τέτοιες και τόσες πληροφορίες με αρχαιολογικό ενδιαφέρον είχα πολλά χρόνια να ακούσω.

Ο Νίκος ήταν ακατάβλητος. Για τέσσερις ολόκληρες ώρες μου εξηγούσε πράγματα. Είχε την αγωνία να μάθω όσο περισσότερα μπορούσα από όσα ήξερε σχετικά με την επιφανειακή έρευνα που έκανε στην Πεδιάδα. Τις φρυκτωρίες, την επικοινωνία και την άμυνα των Μινωιτών.

Περπατούσαμε σε ορεινούς όγκους να δούμε τους σωρούς που είχαν φτιάξει πριν από 4.000 χρόνια και αισθανόμουν ένα δέος για όλη αυτή την ιστορία.

Δεν ξέρω πως είναι το σωστό να παρουσιάσω όλο αυτό το πλούσιο φωτογραφικό υλικό. Θα το κάνω με φειδώ, γιατί όντως είναι αρκετό. Και, συγχωρήστε μου την έλλειψη γνώσεων. Οι λεζάντες μου, αναγκαστικά θα 'χουν περισσότερο συναίσθημα και λιγότερη επιστημονική επάρκεια. Εξάλλου δεν υπήρξα ποτέ ο ειδικός. Ως δημοσιογράφος θα προσπαθήσω να προσεγγίσω με προσοχή και σεβασμό όλη αυτή την ξενάγηση.

Πάει και η φετινή Γιορτή του Αγγειοπλάστη... Τελειώνει σήμερα το βράδυ. Ολοκληρώνεται με το τελευταίο γλέντι, το οποίο δεν θα παρακολουθήσει ο Λάμπρος με την παρέα του, μιας και από τις 9 το βράδυ είμαστε πια στο σπίτι, στην Αθήνα.

Γεμάτοι αναμνήσεις και νοσταλγία θα είναι οι επόμενες μέρες... Μέχρι να δημοσιευθούν οι φωτογραφίες που τραβήξαμε και οι σημειώσεις που κάναμε. Να κατακάτσει ο... κουρνιαχτός και να προσαρμοστούμε σιγά -σιγά στην καθημερινότητα της δουλειάς, μέσα στην καυτή λάβα του Ιουλίου.

Θα 'ναι λίγο δύσκολη η προσαρμογή, το ξέρω... Αλλά θα προσπαθήσω να γίνει με ήρεμο τρόπο. Ήσυχα, ήρεμα κι απλά. Όπως μάθαμε να κάνουμε σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής μας. Τίποτα που δεν θέλουμε να γίνει, δεν γίνεται...

Το μυαλό μου τριβελίζουν εικόνες... Από το χωριό, από τους ανθρώπους με τους οποίους, κοντά ένα μήνα τώρα, μοιράστηκα πράγματα. Το μυαλό μου σαν σφουγγάρι κρατά τα καλύτερα και πετά όσα, για διάφορους λόγους δεν έκαναν το αναγκαίο “κλικ”, δεν δημιούργησαν την προϋπόθεση να νιώσω όμορφα.

Σκέψεις ανάκατα ριγμένες στο χαρτί, λίγο πριν το πλοίο μας αράξει στο λιμάνι του Πειραιά. Απόγευμα Κυριακής... Οι κεραίες του κινητού “πιάνουν” σήμα από την κοντινή Αττική. Η Κρήτη αποτελεί πια παρελθόν, μέσα σε λίγες ώρες. Και το όνειρο για την επιστροφή θα παλεύει να βρει δρόμους για την υλοποίησή του. Δύσκολα πράγματα για το μυαλό να προσπαθεί να ισορροπήσει ανάμεσα στην πραγματικότητα και το όνειρο. Ένα είναι βέβαιο... Οι φετινές διακοπές τέλειωσαν... Εδώ το μαγαζί του Παστρικού στην πλατεία που πίνει τις ρακές το, με την παρέα του, ο Αγησίλαος...

Εξαιρετική η έκθεση στο περιθώριο της Γιορτής του Θραψανιώτη Αγγειοπλάστη. Θαυμάσαμε μερικά περίπτερα το απόγευμα πριν ακόμα ξεκινήσει το γλέντι της πρώτης βραδιάς με τον Μπικάκη.

Δείτε με τι αρμονία έχει γίνει αυτή σύνθεση... Τι ομορφιά που έχουν τα μικρά πήλινα αγγεία έτσι όπως τα έχουν τοποθετήσει οι τεχνήτες – δημιουργοί. Σε ποιον μπορεί να μην αρέσει αυτή η εικόνα;

Άλλη μια υπέροχη σύνθεση από την έκθεση που έχουν στήσει, με ευθύνη του Πολιτιστικού Συλλόγου Θραψανού, οι αγγειοπλάστες του χωριού μου. Μου άρεσε και την... κράτησα.

Ο πάγκος με τις μινιατούρες. Φωτιστικά τα περισσότερα. Απλά με ρεσώ. Σκέφτομαι τι όμορφα που θα είναι σε κάποιο κήπο ή στη βεράντα του σπιτιού...

Μεγαλύτερα πήλινα, υπέροχα διακοσμητικά, αλά και χρήσιμα κεραμικά για το σπίτι. Μπορούσες να αγοράσεις από την έκθεση, αλλά και να πάρειςτην κάρτα του καλλιτέχνη – δημιουργού για μαι άλλη φορά.

Κλασικό πιθάρι. Οι μεγάλες κατασκευές που κάποτε λειτουργούσαν και ως αποθηκευτικοί χώροι για τους καρπούς της γης (κριθάρι – σιτάρι – ταγή) ή για το λάδι και το κρασί. Τυχεροί όσοι έχουν τη δυνατότητα να τα χρησιμοποιούν ακόμα...

Οι πάγκοι των μικροπωλητών σε πρώτο πλάνο, θυμίζουν πολύ τις λαϊκές αγορές στις γειτονιές της Αθήνας και των μεγάλων πόλεων. Με πλούσια τα ελέη του Θεού προκαλούν τους αγοραστές να συγκρίνουν τιμές και ποιότητα.

Οι ντομάτες έχουν την τιμητική τους. Είναι οι πρώτες υπαίθριες βιολογικές, “μόνο με κοπριά”, όπως γράφουν σε ειδικό καρτελάκι για να ενημερωθούν οι καταναλωτές.

Άλλη μια πλευρά του Αρκαλοχωρίου, το Σάββατο. Ευτυχώς, μόλις που το πρόλαβα ανοιχτό. Μετά τις 12 το μεσημέρι οι άνθρωποι μαζεύουν την πραμάτεια τους.

Από όσο θυμάμαι το παζάρι του Αρκαλοχωρίου το Σάββατο, ήταν μια πολύ σοβαρή υπόθεση για τους χωριανούς μου και τα γύρω χωριά. Παλιά, πηγαίναμε τις Τετάρτες και στο Καστέλλι, αλλά από ένα σημείο και μετά το “σκήπτρα” πήρε το Αρκαλοχώρι.

Ήταν ίσως το γεγονός ότι έπεφτε καλά και η μέρα. Σάββατο μια μέρα πριν την αργία της Κυριακής σαν αργία κι η ίδια, οπότε βόλευε καλύτερα. Στο παζάρι του Αρκαλοχωρίου μπορούσες να βρεις τα πάντα. Να αγοράσεις, να πουλήσεις, να κάνεις τη βόλτα σου, να “τσιμπήσεις” κάτι σαν άνθρωπος στις ταβέρνες του χωριού ή ένα γλυκό στα ζαχαροπλαστεία του, νο βρεις το ΓΕΡΜΑΝΟ, τον ΟΤΕ, τη ΔΕΗ, τις τράπεζες. Ήταν μια μικρή πόλη που διέθετε τα πάντα σε αφθονία.

Έτσι το γνώρισα εγώ σαν παιδί σαν παιδί, έτσι ακόμα πιο εξελιγμένο το βρίσκω και σήμερα. Δεν είναι τυχαίο ότι εκεί βρίσκεται η έδρα του καλλικρατικού δήμου ΜΙΝΩΑ Πεδιάδος, που δημιουργήθηκε ύστερα από τη συνένωση με τους πρώην δήμους Θραψανού και Καστελλίου.

Και οι άνθρωποι του έχουν μια διαφορετική κουλτούρα. Με τις ανάλογες εξαιρέσεις που δίνουν αξία στον κανόνα και που βεβαίως έχει κάθε τόπος. Είπα λοιπόν να πάω μια βόλτα αυτό το Σάββατο. Να δω πιο προσεκτικά αυτό το φαινόμενο, να προσπαθήσω να αποτυπώσω εικόνες...

Βρήκα αλλού το παζάρι από κει που ήξερα. Μιλώντας με ανθρώπους μου είπαν που τους έχουν αλλάξει τρεις διαφορετικές θέσεις. Η πρώτη εικόνα, είναι η εικόνα της λαϊκής αγοράς στην Αθήνα, αυτή που ξέρουμε να γίνεται μια φορά την εβδομάδα σε κάθε γειτονιά. Οι πάγκοι του είχαν φρούτα εποχής, λαχανικά, πατάτες, τυριά, φυτά και φυσικά ρούχα σε τιμές πολύ ελκυστικές, αλλά αμφιβόλου ποιότητος.

Έφτασα γύρω στις 12 το μεσημέρι, πολύ αργά για τις συνήθειες των ντόπιων. Κάποιοι έμποροι “σηκώνουν” την πραμάτεια τους να φύγουν και είναι φανερό πως έχουν τα τελευταία κομμάτια στους πάγκους τους, έχουν ρίξει τις τιμές τους, θέλουν να... ξεπουλήσουν για να φύγουν...

Με τα κέφια τους, τα καλαμπούρια τους. “Τελειώσαμε σήμερα, αύριο πάλι” λέει ένας κύριος και φυσικά δεν το εννοεί. Αύριο είναι Κυριακή και το παζάρι εδώ θα ξαναγίνει το ερχόμενο Σάββατο.

Οι ντόπιοι σχεδιάζουν την κάθοδό τους στο Αρκαλοχώρι με άλλα μικροψώνια απαραίτητα για το σπίτι. Στα σούπερ μάρκετ του θα βρουν τις ευκαιρίες που ψάχνουν για καλύτερες τιμές...

Σάββατο, το παζάρι του Αρκαλοχωρίου αντιστέκεται πεισματικά στο χρόνο. Αλλάζει, προσαρμόζεται στις ανάγκες των καιρών,αλλά διατηρεί την αίγλη του σε πείσμα όσων νομίζουν πως μερικά πράγματα μπορούμε να τα αφήσουμε πίσω μας χωρίς επιστροφή.