Στην οδό Κωνσταντινουπόλεως, βόλτα στο Μεταξουργείο, μια όμορφη μέρα του Μαρτίου…
Το Μεταξουργείο είναι συνοικία στο βορειοδυτικό τμήμα του Ιστορικού Κέντρου της πόλης των Αθηνών. Περίπου στο κέντρο της περιοχής βρίσκεται η ομώνυμη πλατεία, στην οποία υπάρχει μαρμάρινη κρήνη. Το Μεταξουργείο εκτείνεται στο χώρο που ορίζεται από την Πλατεία Καραϊσκάκη και τη Λεωφόρο Κωνσταντινουπόλεως, τις οδούς Δεληγιάννη, Αγίου Κωνσταντίνου, Πειραιώς και την Ιερά Οδό. Εφάπτεται του Γκαζοχωρίου, του Κεραμεικού, της ευρύτερης περιοχής της Πλατείας Ομονοίας και της Ακαδημία Πλάτωνος και Κολωνού. Από διοικητική άποψη, υπάγεται στη δικαιοδοσία του 1ου και του 3ου Δημοτικού Διαμερίσματος των Αθηνών, με όρια τις οδούς Λένορμαν και Κολοκυνθούς.
Διασχίζεται από το επίγειο σιδηροδρομικό δίκτυο του ΟΣΕ. Γενικά η περιοχή θεωρείται υποβαθμισμένη συνοικία, με πολλά παλιά και εγκαταλελειμμένα κτίρια και οίκους ανοχής. Τα τελευταία χρόνια, όμως, έχει ξεκινήσει ανάπλαση κάποιων ζωνών της περιοχής. Από το Μεταξουργείο διέρχεται η Γραμμή 2 του Μετρό και η περιοχή εξυπηρετείται από το Σταθμό Μεταξουργείου. Το Μεταξουργείο είναι ενταγμένο στο Πρόγραμμα Ενοποίησης Αρχαιολογικών Χώρων της Αθήνας (1998).
Η ονομασία της συνοικίας και της ομώνυμης πλατείας οφείλεται σε εργοστάσιο επεξεργασίας μεταξιού που λειτουργούσε στην περιοχή στα χρόνια του Όθωνα, με την επωνυμία «Σηρική Εταιρεία της Ελλάδος Αθανάσιος Δουρούτης & Σία». Το εργοστάσιο στεγάζει σήμερα την πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων. H σταδιακή επέκταση του αρχικού εργοστασίου σε ολόκληρο συγκρότημα, απέτρεψε για αρκετό χρονικό διάστημα (έως το 1875 περίπου) τη δημιουργία οικιστικών ζωνών στην περιοχή.
Σε αυτό συνέβαλε και η ίδρυση του Ορφανοτροφείου Χατζηκώστα το 1856, το οποίο πλαισιώναν εργαστήρια επαγγελματικής κατάρτισης των φιλοξενούμενων παιδιών και, αργότερα, η εγκατάσταση του γειτονικού εργοστασίου παραγωγής φωταερίου (1859-61). Σημαντική ήταν επίσης η παρουσία καταστημάτων σιδηροκατασκευών και αμαξοποιείων, που μεταπήδησαν στο Μεταξουργείο από την όμορη περιοχή της Πλατείας Ελευθερίας (Κουμουνδούρου).
Η περιοχή μεταξύ Μεταξουργείου και Βοτανικού, εξαιτίας των λιμναζόντων εκεί υδάτων, παλαιότερα ονομαζόταν Χεζολίθαρο, ή Χεσμένη Πέτρα και Μπύθουλας (ή Βούθουλας). Έγινε πασίγνωστη από τη Μαντάμ Σουσού, τη μορφή της θρυλικής κοκέτας των διηγημάτων του Δημήτρη Ψαθά. Εμείς την κάναμε χθες αυτή την βόλτα. Και «περπατήσαμε» στο Μεταξουργείο και τον Κολωνό, με συνοδό ένα συγγραφέα, που αγάπησε πολύ αυτή τη συνοικία.
Μια νοσταλγία μας κυριεύει καθώς «διαβαίνουμε» τις σελίδες του ομώνυμου βιβλίου του Βασίλη Αγγελίδη. Καθ΄ οδόν λοιπόν για το Μεταξουργείο διαβάζουμε: «Το Μεταξουργείο δεν οικοδομήθηκε σε περιοχή που κατοικείτο από την αρχαιότητα, όπως η Πλάκα η Κολωνός, όπου οι πλούσιοι Αθηναίοι είχαν τις επαύλεις τους χωμένες στις κατάφυτες πλαγιές. Είναι μια συνοικία που γεννήθηκε δέκα χρόνια μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας από τους Τούρκους. Οικοδομήθηκε με πολλές προσδοκίες από τους πρώτους κατοίκους, αλλά πάντα έμεινε ένα αντιπροσωπευτικό κομμάτι της πρωτεύουσας, όπου η ζωή αλλάζει συνεχώς μορφή προς το χειρότερο ή προς το καλύτερο.
Η συνοικία όπως είπαμε πήρε το όνομά της από το εργοστάσιο μεταξουργίας. Ο αρχιτέκτονας Χάνσεν είχε κάνει τα σχέδια, οικοδομήθηκε αλλά στη συνέχεια εγκαταλείφτηκε. Στα 1840 το κτίριο το αγόρασε μια αγγλική εταιρεία με σκοπό, μετά από ορισμένες μετατροπές, να λειτουργήσει σαν εργοστάσιο μεταξουργίας. Οι μετατροπές έγιναν, το εργοστάσιο εξοπλίστηκε, αλλά η εταιρεία πτώχευσε. Στα 1854 το αγόρασε ο Αθανάσιος Δουρούτης που ήταν και ένας από τους πρώτους οικιστές της νέας πρωτεύουσας, ο οποίος έκανε σοβαρές προσπάθειες για την εκβιομηχάνηση της χώρας και την εμψύχωση της ελληνικής βιομηχανίας.
Κι αυτός λοιπόν, με τη σειρά του έκανε κάποιες μετατροπές στο κτίριο του Χάνσεν και εκεί λειτούργησε το πρώτο ατμοκίνητο εργοστάσιο στην Ελλάδα ως Μεταξουργείο, το οποίο έδωσε και το όνομα του στην περιοχή. Καθώς περνούσαν τα χρόνια η σύνθεση του πληθυσμού άλλαζε. Το εμπορικό κέντρο της Ομόνοιας, οι σιδηροδρομικοί σταθμοί Πελοποννήσου και Λαρίσης αλλά και τα θέατρα που χτίστηκαν στην περιοχή, κάνει το Μεταξουργείο στα χρόνια του Μεσοπολέμου, να κατοικείται από εργάτες, από μικρόεμπορους, απο βιοτέχνες και από ανθρώπους του πνεύματος.
Εκεί σ΄ αυτή τη συνοικία, στην οδό Λεωνιδίου, γεννήθηκε, ανατράφηκε και ποτίστηκε με το θέατρο, το τότε «θηλυκό χαμίνι» που εξελίχθηκε ως η κορυφαία Ελληνίδα ηθοποιός, η Μαρίκα Κοτοπούλη. Σήμερα το Μεταξουργείο παρόλο τον οικοδομικό οργασμό της περιόδου 1950-1960, τα έχει καταφέρει ώστε να μην έχει αλλάξει φυσιογνωμία και συνεχίζει να κρατά το ύφος του 1900. Αν και το περικυκλώνουν μεγάλες αρτηρίες όπως η Λένορμαν, Μεγάλου Αλεξάνδρου, Καρόλου, Κολοκυνθούς, Αχιλλέως, Θερμοπυλών και Κωνσταντινουπόλεως, αν και το πνίγουν τα αυτοκίνητα, και οι ρύποι από τις εξατμίσεις καταλυτικών και μη, αν και η περιοχή βουίζει από τα κλάξον και από τον κόσμο, διατηρεί την παράδοση, την αξιοπρέπεια και να αποδεικνύει ότι ξέρει να αντέχει στο χρόνο.
- Τα στοιχεία είναι από το Wikipedia και το Ριζοσπάστη. Ένα πολύ όμορφο δημοσίευμα του την Κυριακή 5 Μάρτη 2000.
