Οι πόλεις φωτίζονται από τους δημάρχους με λαμπιόνια, η αγορά παίρνει φωτιά, αν και στις μέρες που ζούμε τι φωτιά να πάρει όταν δεν υπάρχει ούτε σεντς στις τσέπες των καταναλωτών… Μερικά όμως έθιμα που κληρονομήσαμε, δεν είναι και τόσο χριστιανικά. Διαβάζοντας τη Γραφή μπορεί κανείς να το διαπιστώσει.

Αν και η περίπτωση αφορά τη Ρωσία το θέμα αφορά όλους τους Ορθόδοξους. Η παράδοση έχεις επηρεάσει τη θρησκεία...

Για εκατομμύρια άτομα η εορταστική περίοδος αποτελεί καιρό για να βρεθούν μαζί με την οικογένεια και τους φίλους τους, καιρό για να ανανεώσουν τους δεσμούς στοργής. Πολλοί άλλοι τη θεωρούν καιρό για στοχασμό γύρω από τη γέννηση του Ιησού Χριστού και το ρόλο του στη σωτηρία της ανθρωπότητας. Στη Ρωσία, ανόμοια με πολλές άλλες χώρες, οι άνθρωποι δεν ήταν πάντα ελεύθεροι να γιορτάζουν τα Χριστούγεννα. Παρότι επί αιώνες όσοι ανήκαν στη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία γιόρταζαν ανεμπόδιστα τα Χριστούγεννα, δεν επιτρεπόταν να το κάνουν αυτό κατά το μεγαλύτερο μέρος του 20ού αιώνα. Πού οφειλόταν αυτή η αλλαγή;

Λίγο μετά την κομμουνιστική επανάσταση των Μπολσεβίκων το 1917, οι σοβιετικές αρχές άσκησαν επιθετική πολιτική αθεϊσμού σε εθνικό επίπεδο. Ολόκληρη η εορταστική περίοδος των Χριστουγέννων με τις θρησκευτικές της προεκτάσεις έπεσε σε δυσμένεια. Το κράτος άρχισε να διεξάγει εκστρατεία εναντίον του εορτασμού τόσο των Χριστουγέννων όσο και της Πρωτοχρονιάς. Καταδικάστηκαν μάλιστα απερίφραστα τα τοπικά σύμβολα της εορταστικής περιόδου —το χριστουγεννιάτικο δέντρο και ο Ντεντ Μαρόζ, ή αλλιώς Παππούς της Πάχνης, το ρωσικό αντίστοιχο του Άγιου Βασίλη.

Το 1935 επήλθε μια αλλαγή που μετέβαλε ριζικά τον τρόπο με τον οποίο τηρούσαν οι Ρώσοι την εορταστική περίοδο. Οι Σοβιετικοί επανέφεραν τον Παππού της Πάχνης, το δέντρο της γιορτής και τον εορτασμό της Πρωτοχρονιάς — αλλά με μια σημαντική παραλλαγή. Ειπώθηκε ότι ο Παππούς της Πάχνης θα έφερνε δώρα, όχι τα Χριστούγεννα, αλλά την Πρωτοχρονιά. Παρόμοια, δεν θα υπήρχε πια χριστουγεννιάτικο δέντρο, αλλά πρωτοχρονιάτικο δέντρο! Επομένως, στη Σοβιετική Ένωση άλλαξε αισθητά το επίκεντρο της γιορτής. Ο εορτασμός της Πρωτοχρονιάς στην ουσία αντικατέστησε τα Χριστούγεννα.

Τα Χριστούγεννα έγιναν εξ ολοκλήρου κοσμική εορταστική περίσταση, απαλλαγμένη επισήμως από οποιαδήποτε θρησκευτική σημασία. Το πρωτοχρονιάτικο δέντρο στολιζόταν, όχι με θρησκευτικά, αλλά με κοσμικά στολίδια τα οποία απεικόνιζαν την πρόοδο της Σοβιετικής Ένωσης. Το ρωσικό περιοδικό Βακρούγκ Σβέτα εξηγεί: «Μπορεί να ανασυνθέσει κανείς την ιστορία της εγκαθίδρυσης της κομμουνιστικής κοινωνίας από τα στολίδια του πρωτοχρονιάτικου δέντρου που χρησιμοποιήθηκαν στο διάβα των ετών της σοβιετικής περιόδου. Μαζί με τα συνηθισμένα κουνελάκια, τους παγοκρυστάλλους και τα καρβέλια, κυκλοφόρησαν στολίδια σε σχήμα σφυροδρέπανων και τρακτέρ. Αυτά αντικαταστάθηκαν αργότερα από ομοιώματα που απεικόνιζαν μεταλλωρύχους και κοσμοναύτες, αντλίες πετρελαιοπηγών, πυραύλους και σεληνιακά εξερευνητικά οχήματα».

Τι έγινε με την Ημέρα των Χριστουγέννων αυτή καθαυτή; Ασφαλώς δεν της δόθηκε αναγνώριση. Αντίθετα, η σοβιετική εξουσία την υποβίβασε καθιστώντας την συνηθισμένη εργάσιμη ημέρα. Όσοι επιθυμούσαν να τηρήσουν τη θρησκευτική γιορτή των Χριστουγέννων μπορούσαν να το κάνουν αυτό μόνο πολύ διακριτικά, διακινδυνεύοντας να επισύρουν τη δυσμένεια του Κράτους και να υποστούν δυσάρεστες συνέπειες. Ναι, στη Ρωσία του 20ού αιώνα, το επίκεντρο της εορταστικής περιόδου μετατοπίστηκε από τη θρησκευτική γιορτή στον κοσμικό εορτασμό.

Μια Πιο Πρόσφατη Αλλαγή

Το 1991 η Σοβιετική Ένωση διαλύθηκε και παραχωρήθηκαν μεγαλύτερες ελευθερίες. Η κρατική πολιτική αθεϊσμού αποτελούσε πια παρελθόν. Τα διάφορα νεοσχηματισμένα κυρίαρχα κράτη ήταν ως επί το πλείστον κοσμικά, με διαχωρισμό Εκκλησίας και Κράτους. Πολλοί θρησκευόμενοι πίστευαν ότι μπορούσαν τώρα να πρεσβεύουν τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις. Σκέφτηκαν ότι ένας τρόπος για να το κάνουν αυτό θα ήταν να τηρούν τη θρησκευτική γιορτή των Χριστουγέννων. Εντούτοις, πολλά τέτοια άτομα ένιωσαν σύντομα μεγάλη απογοήτευση. Γιατί;

Κάθε χρόνο, η γιορτή εμπορευματοποιείται ολοένα και περισσότερο. Ναι, όπως και στη Δύση, η περίοδος των Χριστουγέννων έχει γίνει ένας από τους καλύτερους τρόπους για να κερδίζουν χρήματα οι βιομήχανοι, οι χονδρέμποροι και οι καταστηματάρχες. Τα χριστουγεννιάτικα στολίδια εκτίθενται σε περίοπτη θέση στις βιτρίνες. Χριστουγεννιάτικη μουσική και κάλαντα δυτικού τύπου, πράγματα άγνωστα μέχρι πρότινος στη Ρωσία, ακούγονται από τα μαγαζιά. Μικροπωλητές που μεταφέρουν μεγάλες τσάντες με χριστουγεννιάτικα μπιχλιμπίδια εμπορεύονται την πραμάτεια τους στα τρένα και σε άλλα δημόσια μεταφορικά μέσα. Έτσι είναι τώρα η κατάσταση.

Ακόμη και όσοι δεν βρίσκουν τίποτα το εσφαλμένο σε αυτή την απροκάλυπτη εμπορευματοποίηση ίσως στενοχωριούνται εξαιτίας ενός άλλου ανησυχητικού χαρακτηριστικού αυτής της περιόδου — της κατάχρησης αλκοόλ με όλες τις αρνητικές της συνέπειες. Ένας γιατρός του τμήματος επειγόντων περιστατικών σε κάποιο νοσοκομείο της Μόσχας εξήγησε: «Για τους γιατρούς, είναι δεδομένο ότι ο εορτασμός της Πρωτοχρονιάς θα συνοδευτεί από πολυάριθμους τραυματισμούς οι οποίοι ποικίλλουν από χτυπήματα και μώλωπες μέχρι πληγές από μαχαιριές και σφαίρες, που έχουν προκληθεί ως επί το πλείστον από ενδοοικογενειακή βία, από καβγάδες μεθυσμένων και από αυτοκινητικά δυστυχήματα». Ένας διακεκριμένος επιστήμονας κάποιου τμήματος της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών είπε: «Παρατηρείται απότομη αύξηση στον αριθμό των θανάτων που οφείλονται στο αλκοόλ. Αυτός ο αριθμός ήταν ιδιαίτερα υψηλός το έτος 2000. Αυξήθηκαν επίσης οι αυτοκτονίες και οι δολοφονίες».

Δυστυχώς, οποιαδήποτε συμπεριφορά αυτού του είδους κατά την εορταστική περίοδο στη Ρωσία χειροτερεύει και από έναν άλλον παράγοντα. Κάτω από τον τίτλο «Οι Ρώσοι Γιορτάζουν τα Χριστούγεννα Δύο Φορές», η εφημερίδα «Ιζβέστια» αναφέρει: «Σχεδόν 1 στους 10 Ρώσους γιορτάζει τα Χριστούγεννα δύο φορές. Όπως πιστοποιεί η μελέτη της ρωσικής εταιρίας ερευνών ROMIR, 8 τοις εκατό των ερωτηθέντων παραδέχτηκαν ότι γιορτάζουν τα Χριστούγεννα τόσο στις 25 Δεκεμβρίου, σύμφωνα με το Καθολικό ημερολόγιο, όσο και στις 7 Ιανουαρίου σύμφωνα με την Ορθοδοξία. Μερικοί, όπως αποδεικνύεται, προσδίδουν μεγαλύτερη σημασία στην ευκαιρία που έχουν για να γιορτάσουν παρά στη θρησκευτική φύση των Χριστουγέννων».

Τιμά Πραγματικά τον Χριστό το Σημερινό Επίκεντρο της Γιορτής;

Είναι σαφές ότι η διαγωγή που συνοδεύει την εορταστική περίοδο είναι σε μεγάλο βαθμό ασεβής. Όσο ανησυχητικό και αν είναι αυτό, πολλοί ίσως πιστεύουν ότι πρέπει να τηρούν τις γιορτές από σεβασμό για τον Θεό και τον Χριστό. Η επιθυμία να ευαρεστεί κανείς τον Θεό είναι αξιέπαινη. Αλλά ευαρεστούνται πραγματικά ο Θεός και ο Χριστός με τα Χριστούγεννα; Εξετάστε τις ρίζες αυτής της γιορτής.

Λόγου χάρη, όπως και να θεωρεί κάποιος τη σοβιετική θέση απέναντι στα Χριστούγεννα, θα ήταν δύσκολο να αρνηθεί τα ακόλουθα ιστορικά γεγονότα που παρουσιάζονται στη Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια (Great Soviet Encyclopedia): «Τα Χριστούγεννα τα δανείστηκαν από την προχριστιανική λατρεία θεών που “πέθαιναν και εγείρονταν από τους νεκρούς”, αντίληψη ιδιαίτερα διαδεδομένη μεταξύ αγροτικών λαών οι οποίοι, σε μια περίοδο που περιστρεφόταν συνήθως γύρω από το χειμερινό ηλιοστάσιο στις 21-25 Δεκεμβρίου, γιόρταζαν ετησίως τη “γέννηση” του Θεού - Σωτήρα, ο οποίος δίνει ζωή στη φύση».

Ίσως βρείτε αξιοσημείωτα όσα τονίζει με ακρίβεια αυτή η εγκυκλοπαίδεια: «Η Χριστιανοσύνη των πρώτων αιώνων δεν γνώριζε τον εορτασμό των Χριστουγέννων. Από τα μέσα του τέταρτου αιώνα, η Χριστιανοσύνη αφομοίωσε τον εορτασμό του χειμερινού ηλιοστασίου από τη λατρεία του Μίθρα, μετατρέποντάς τον σε εορτασμό των Χριστουγέννων. Οι πρώτες που γιόρτασαν Χριστούγεννα ήταν οι θρησκευτικές κοινότητες της Ρώμης. Το δέκατο αιώνα, τα Χριστούγεννα διαδόθηκαν μαζί με τη Χριστιανοσύνη στη Ρωσία, όπου συγχωνεύτηκαν με τη χειμερινή γιορτή των αρχαίων Σλάβων, κατά την οποία απέδιδαν τιμή στα πνεύματα των προγόνων».

Ίσως ρωτήσετε: “Τι λέει ο Λόγος του Θεού, η Αγία Γραφή, σχετικά με τη γέννηση του Ιησού στις 25 Δεκεμβρίου;” Στην πραγματικότητα, η Γραφή δεν προσδιορίζει καμιά ημερομηνία για τη γέννηση του Ιησού και πουθενά δεν καταγράφεται ότι ο ίδιος ο Ιησούς μίλησε για αυτήν, πόσο μάλλον ότι έδωσε εντολή να γιορτάζεται. Ωστόσο, η Γραφή μάς βοηθάει να καθορίσουμε σε ποια περίοδο του έτους γεννήθηκε ο Ιησούς.

Σύμφωνα με το Ευαγγέλιο του Ματθαίου, κεφάλαια 26 και 27, ο Ιησούς εκτελέστηκε στις 14 Νισάν, αργά την ημέρα του Ιουδαϊκού Πάσχα το οποίο είχε ξεκινήσει στις 31 Μαρτίου του 33 Κ.Χ. Από το Ευαγγέλιο του Λουκά μαθαίνουμε ότι ο Ιησούς ήταν περίπου 30 ετών όταν βαφτίστηκε και άρχισε τη διακονία του. (Λουκάς 3:21-23) Αυτή η διακονία διήρκεσε τριάμισι χρόνια. Επομένως, ο Ιησούς ήταν περίπου 33 1/2 ετών όταν πέθανε. Θα έκλεινε τα 34 γύρω στην 1η Οκτωβρίου του 33 Κ.Χ. Ο Λουκάς αναφέρει ότι τον καιρό της γέννησης του Ιησού, οι ποιμένες «έμεναν στο ύπαιθρο και φύλαγαν με βάρδιες τα ποίμνιά τους τη νύχτα». (Λουκάς 2:8) Οι ποιμένες δεν θα βρίσκονταν με τα ποίμνιά τους έξω στο κρύο του Δεκεμβρίου, οπότε μπορεί ακόμη και να χιόνιζε στα περίχωρα της Βηθλεέμ. Αλλά θα μπορούσαν να βρίσκονται εκεί με τα ποίμνιά τους γύρω στην 1η Οκτωβρίου, εποχή κατά την οποία, σύμφωνα με τις αποδείξεις, γεννήθηκε ο Ιησούς.

Παρεμπιπτόντως, τι θα λεχθεί για τον εορτασμό της Πρωτοχρονιάς; Όπως έχουμε δει, χαρακτηρίζεται από έκλυτη συμπεριφορά. Παρά τις προσπάθειες που έγιναν για να εκκοσμικευθεί, και αυτή η γιορτή έχει αμφισβητήσιμες ρίζες.

Σαφώς, υπό το φως των γεγονότων που περιβάλλουν την εορταστική περίοδο, συνθήματα όπως «Η γιορτή οφείλεται στον Ιησού» στερούνται σημασίας. Αν σας ενοχλεί η εμπορευματοποίηση και η προσβλητική διαγωγή που συνδέεται με τα Χριστούγεννα, καθώς και η απεχθής ειδωλολατρική τους προέλευση, μην αποθαρρύνεστε. Υπάρχει κατάλληλος τρόπος με τον οποίο μπορούμε να δείχνουμε την πρέπουσα ευλάβεια στον Θεό και να τιμούμε τον Χριστό, ενισχύοντας ταυτόχρονα τους οικογενειακούς δεσμούς.

Ένας Καλύτερος Τρόπος για να Τιμούμε τον Θεό και τον Χριστό

Η Γραφή μάς λέει ότι ο Ιησούς Χριστός ήρθε για «να δώσει την ψυχή του λύτρο σε αντάλλαγμα για πολλούς». (Ματθαίος 20:28) Επέτρεψε να τον εκτελέσουν, όντας πρόθυμος να πεθάνει για τις αμαρτίες μας. Μερικοί ίσως θέλουν να τιμούν τον Χριστό, πιστεύοντας ότι μπορούν να το κάνουν αυτό κατά τη διάρκεια των Χριστουγέννων. Αλλά όπως είδαμε, τα Χριστούγεννα και η Πρωτοχρονιά σχετίζονται ελάχιστα με τον Χριστό και έχουν τις ρίζες τους σε ειδωλολατρικές γιορτές. Επίσης, τα Χριστούγεννα, όσο ελκυστικά και αν είναι για ορισμένους, χαρακτηρίζονται από κατάφωρη εμπορευματοποίηση. Επιπλέον, πρέπει να παραδεχτούμε ότι η γιορτή των Χριστουγέννων είναι συνδεδεμένη με επαίσχυντη διαγωγή που δυσαρεστεί τον Θεό και τον Χριστό.

Πώς πρέπει να αντιδράσει εκείνος που επιζητεί να ευαρεστεί τον Θεό; Αντί να προσκολλάται σε ανθρώπινες παραδόσεις που ίσως κατευνάζουν τα αισθήματα θρησκευτικότητας αλλά αντίκεινται στις Γραφές, το ειλικρινές άτομο θα αναζητήσει το σωστό τρόπο για να τιμάει τον Θεό και τον Χριστό. Ποιος είναι αυτός ο σωστός τρόπος, και τι πρέπει να κάνουμε εμείς;

Ο ίδιος ο Χριστός μάς λέει: «Αυτό σημαίνει αιώνια ζωή, το να αποκτούν γνώση για εσένα, τον μόνο αληθινό Θεό, και για αυτόν που απέστειλες, τον Ιησού Χριστό». (Ιωάννης 17:3) Ναι, το άτομο που είναι πραγματικά ειλικρινές επιδιώκει να αποκτάει ακριβή γνώση σχετικά με το πώς να τιμάει τον Θεό και τον Χριστό. Κατόπιν εφαρμόζει αυτή τη γνώση, όχι μόνο κάποια συγκεκριμένη περίοδο του έτους, αλλά στην καθημερινή του ζωή. Ο Θεός ευαρεστείται πολύ με τέτοιες ειλικρινείς προσπάθειες, οι οποίες μπορούν να οδηγήσουν σε αιώνια ζωή.

[Υποσημείωση]

Πριν από την Οκτωβριανή επανάσταση του 1917, η Ρωσία χρησιμοποιούσε το παλιότερο Ιουλιανό ημερολόγιο, αλλά οι περισσότερες χώρες είχαν υιοθετήσει το Γρηγοριανό ημερολόγιο. Το 1917 το Ιουλιανό ημερολόγιο βρισκόταν 13 ημέρες πίσω από το Γρηγοριανό αντίστοιχό του. Μετά την επανάσταση, οι Σοβιετικοί υιοθέτησαν το Γρηγοριανό ημερολόγιο, εναρμονίζοντας τη Ρωσία με τον υπόλοιπο κόσμο. Η Ορθόδοξη Εκκλησία, όμως, κράτησε το Ιουλιανό ημερολόγιο για τις γιορτές της και το ονόμασε το «Παλαιό» ημερολόγιο. Ίσως ακούσετε ότι τα Χριστούγεννα στη Ρωσία γιορτάζονται στις 7 Ιανουαρίου. Να θυμάστε, όμως, πως όταν με το Γρηγοριανό ημερολόγιο είναι 7 Ιανουαρίου, με το Ιουλιανό ημερολόγιο είναι 25 Δεκεμβρίου. Γι’ αυτό, πολλοί Ρώσοι οργανώνουν την εορταστική τους περίοδο ως εξής: 25 Δεκεμβρίου, Δυτικά Χριστούγεννα. 1 Ιανουαρίου, κοσμική Πρωτοχρονιά. 7 Ιανουαρίου, Ορθόδοξα Χριστούγεννα. 14 Ιανουαρίου, Πρωτοχρονιά με το Παλαιό Ημερολόγιο.

Οι Ρίζες του Εορτασμού της Πρωτοχρονιάς

Ένας Γεωργιανός Ορθόδοξος Ιερέας Μιλάει Ανοιχτά

«Ο εορτασμός της Πρωτοχρονιάς έχει τις ρίζες του σε αρκετές ειδωλολατρικές γιορτές της αρχαίας Ρώμης. Η 1η Ιανουαρίου ήταν γιορτή αφιερωμένη στον ειδωλολατρικό θεό Ιανό, από τον οποίο πήρε το όνομά του ο συγκεκριμένος μήνας. Τα ομοιώματα του Ιανού είχαν δύο πρόσωπα που κοίταζαν προς αντίθετες κατευθύνσεις, πράγμα που σήμαινε ότι εκείνος έβλεπε τόσο το παρελθόν όσο και το παρόν. Υπήρχε ένα ρητό που έλεγε ότι όποιος υποδεχόταν την 1^η Ιανουαρίου με κέφι, γέλιο και αφθονία θα περνούσε όλο το χρόνο με ευτυχία και ευημερία. Πολλοί από τους συμπατριώτες μας διακρατούν τις ίδιες προλήψεις κατά τον εορτασμό της Πρωτοχρονιάς. Στη διάρκεια ορισμένων ειδωλολατρικών γιορτών, προσφέρονταν στην κυριολεξία ανθρωποθυσίες σε κάποιο είδωλο. Μερικές γιορτές ήταν διαβόητες για ανήθικα όργια, μοιχεία και πορνεία. Σε άλλες περιστάσεις, λόγου χάρη κατά τη γιορτή του Ιανού, παρατηρούνταν υπερβολές στο φαγητό και στο ποτό, μέθη και κάθε είδους ακαθαρσία που συνοδεύει αυτά τα πράγματα. Αν θυμηθούμε πώς έχουμε γιορτάσει εμείς οι ίδιοι την Πρωτοχρονιά στο παρελθόν, τότε πρέπει να παραδεχτούμε ότι όλοι μας έχουμε συμμετάσχει σε αυτή την ειδωλολατρική γιορτή». —Γεωργιανή εφημερίδα.

• Αναδημοσίευση από τη ΣΚΟΠΙΑ της 15/12/2005