16 Σεπτεμβρίου 1904 - 16 Σεπτεμβρίου 2010

106 χρόνια από τότε που ηλεκτροκινήθηκε ο Ηλεκτρικός Σιδηρόδρομος Αθηνών – Πειραιώς.

Ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα της εποχής εκείνης.

Από το βιβλίο-λεύκωμα ΕΛΛΗΝΙΚΟΙ ΗΛΕΚΤΡΙΚΟΙ ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΟΙ 1869-1969, που είχε κυκλοφορήσει το 1969 από τη Διοίκηση των ΕΗΣ για να τιμηθούν οι εργαζόμενοι και οι συνταξιούχοι για τα 100 χρόνια από την ίδρυση της Εταιρίας, αναδημοσιεύουμε το πώς παρουσιάζεται στο βιβλίο η ηλεκτροκίνηση, αλλά και τα σχόλια του τύπου, για το νέο απόκτημα της Αθήνας:

Προς την ηλεκτροκίνηση (1898 – 1904)

Ο Σ.Α.Π. ήταν πάντοτε προοδευτικός. Οι διευθύνοντες έβλεπαν ότι ο ατμήλατος σιδηρόδρομος δεν επαρκούσε πια. Ο θόρυβος του και η μαυρίλα που άφηναν οι ατμομηχανές του ήταν σοβαρά μειονεκτήματα. Σιγά σιγά άρχισε να γεννιέται η ιδέα της μετατροπής του σε ηλεκτρικό.

Στις 28 Μαρτίου του 1898 ο Υπουργός των Εσωτερικών Γ. Ν. Θεοτόκης, ο Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Σ.Α.Π. Ν. Φιλαρέτος και ο Πρόεδρος της « Εταιρείας Προεκτάσεως» (Ψύχα) Ιωάννης Βαλαωρίτης υπέγραψαν σύμβαση για τη συγχώνευση των δύο εταιριών και την αντικατάσταση του ατμού με ηλεκτρισμό. Το προνόμιο του Σ.Α.Π., σύμφωνα με τη νέα σύμβαση, παρατάθηκε για έξι ακόμη χρόνια, δηλαδή ως το 1945. Η σύμβαση κυρώθηκε στις 11 Απριλίου / 25 Μαΐου 1900, με τον Νόμο ΒΨΦΕ΄. Παράλληλα το μετοχικό κεφάλαιο αυξήθηκε κατά 658.700 δραχμές με την έκδοση 3.274 μετοχών, για να εξαγορασθούν οι 14.000 μετοχές της παλιάς εταιρίας. Οι 4.500 παλιές μετοχές ανταλλάχθηκαν με μια νέα.

Για να τηρήση την υποχρέωση που είχε αναλάβει η εταιρία για την ηλεκτροκίνηση, προκήρυξε μειοδοτικό διαγωνισμό. Σ’ αυτόν έλαβαν μέρος οι πιο σοβαρές εταιρίες του εσωτερικού και του εξωτερικού. Όσο για την παροχή του ρεύματος και τη συντήρηση των ηλεκτρικών εγκαταστάσεων προκρίθηκε η «Ελληνική Ηλεκτρική Εταιρεία». Η εταιρία αυτή είχε ιδρυθή το 1896, από τον Μηχανικό Κωνσταντίνο Νικολαΐδη, και εξαγόρασε από την «Εταιρεία Εργοληπτών» ολόκληρη την επιχείρηση ηλεκτροφωτισμού της Αθήνας.

Η νέα εταιρία έκτισε καινούριο εργοστάσιο παραγωγής ρεύματος στο Νέο Φάληρο και διευθυντές ορίσθηκαν ο Κωνσταντίνος Νικολαΐδης, ο αρχιμηχανικός Σπύρος Αγαπητός και, αργότερα, ο καθηγητής Κωνσταντίνος Στάμου, επίσης αρχιμηχανικός. Οι νέες εγκαταστάσεις ήταν πια σε θέση να ηλεκτροκινήσουν τον σιδηρόδρομο Αθηνών – Πειραιώς και τους τροχιοδρόμους της Αθήνας, του Πειραιά και των περιχώρων. Το ρεύμα λοιπόν ήταν εξασφαλισμένο, έπρεπε όμως να γίνουν μελέτες για το πώς θα κινείται ο σιδηρόδρομος. Ο Σ.Α.Π. ζητούσε το πιο τέλειο σύστημα. Έτσι, η εταιρία έστειλε τον διαχειριστή της στην Ευρώπη για να ιδή από κοντά τα συστήματα που εφάρμοζαν τα διάφορα κράτη. Ύστερα από πολλές μελέτες αποφασίσθηκε να γίνεται η διοχέτευση του ρεύματος με ισόγεια τρίτη ράβδο, που θα ήταν τοποθετημένη επάνω σε μονωτήρες στο διάκενο των δύο γραμμών.

Αφού κατέληξε στην απόφαση αυτή, η εταιρία υπέβαλε στο Υπουργείο των Εσωτερικών τα σχέδια και τα διαγράμματα, καθώς και άλλες μελέτες, για την κατασκευή διαβάσεων επάνω από τη σιδηροδρομική γραμμή. Στα σχέδια υπήρχε πρόβλεψη και για τα βαγόνια που έπρεπε να προμηθευθή η εταιρία.

Το Υπουργείο των  Εσωτερικών ενέκρινε τις διαβάσεις, και το 1902 άρχισε η κατασκευή τους. Όσο για τους μονωτήρες και τις συνδέσεις ανέλαβε να τις προμηθεύση η « Ελληνική Ηλεκτρική Εταιρεία». Το κόστος τους έφθασε τα 142.000 χρυσά φράγκα. Η κατασκευή των διαβάσεων ολοκληρώθηκε τον Αύγουστο του 1904 και έτσι το υπουργείο παρέλαβε τελειωμένο το έργο στις 20 Αυγούστου του 1904 με ειδική επιτροπή παραλαβής. Στο μεταξύ η εταιρία αποφάσισε να εφοδιασθή με είκοσι αυτοκίνητες ηλεκτρικές άμαξες, είκοσι ρυμουλκούμενες και δύο ηλεκτράμαξες, από την εταιρία «Τόμσον Χούστον».

Το 1902 ανεγέρθηκε νέο εργοστάσιο στο χώρο του σταθμού του Θησείου και το 1903 ιδρύθηκε άλλο κοντά στο σταθμό του Πειραιά.

Σύμφωνα με την υποχρέωση που είχε αναλάβει ο Σ.Α.Π., η ηλεκτροκίνηση έπρεπε ν’ αρχίση μέσα σε τρία χρόνια από τη δημοσίευση του νόμου ΒΨΞΕ’ της 25 Μαΐου του 1900 στην «Εφημερίδα της Κυβερνήσεως». Έτσι, η προθεσμία έληγε στις 25 Μαΐου του 1903. Τον Ιούνιο όμως του 1903 η «Ελληνική Ηλεκτρική Εταιρεία» εδήλωσε ότι, εξαιτίας πυρκαϊας που σημειώθηκε στο γαλλικό εργοστάσιο στο οποίο είχε παραγγελθή το υλικό, η παράδοσή του θα καθυστερούσε. Ο Σ.Α.Π. εζήτησε τότε από το Υπουργείο των Εσωτερικών να παρατείνη την προθεσμία λόγω ανωτέρας βίας ως τις 31 Δεκεμβρίου του 1903. Το υπουργείο ενέκρινε το αίτημα. Αλλά και αυτή η παράταση δεν έφθασε. Ζητήθηκε και δεύτερη, και αυτή χορηγήθηκε.  Ζητήθηκε και τρίτη, παραχωρήθηκε και αυτή. Ήταν η τελευταία. Έτσι, η ηλεκτροκίνηση άρχισε μόλις στις 10 Σεπτεμβρίου του 1904. Και ο σιδηρόδρομος λειτούργησε για το κοινό στις 16 Σεπτεμβρίου.

Ξανά, μανά τα ίδια προβλήματα. Από την Κυριακή το μεσημέρι σε όλα τα ανοιχτά πρατήρια βενζίνης οι οδηγοί σχημάτιζαν ουρές με τα αυτοκίνητά τους για λίγη βενζίνη. Το μαρτύριο της σταγόνας ξενάρχιζε.

Μα πού πάνε όλοι αυτοί και χρειάζονται να γεμίσουν τα ρεζερβουάρ τους. Η βενζίνη με τους φόρους είναι πανάκριβη, τα αυτοκίνητα που κυκλοφορούν λιγόστεψαν και πρόκειται μόνο γι' αυτά που χρησιμοποιούμε στη δουλειά μας.

Και πώς διάβολο γίνεται μόλις άκουσαν στην τηλεόραση για την ιδιότυπη απεργία που σχεδιάζουν οι ιδιοκτήτες φορτηγών, να σηκωθούν και να τρέξουν στα βενζινάδικα. Όλοι;

Τελικά, “μούφα” ήταν όλη η ιστορία. Στη χώρα της... κονόμας ο πανικός είναι ο χειρότερος εχθρός. Είπε κάτι η τηλεόραση και να, κατευθείαν οι ουρές. Την Κυριακή και τη Δευτέρα αυτά.

Γιατί σήμερα ήταν ένας άλλος κόσμος. Μετά την εξαγγελία πλαφόν στις τιμές λαϊκής πώλησης όλα τα βενζινάδικα, “μαγικά”, έχουν βενζίνη. Κι εσύ αισθάνεσαι μαλάκας που για άλλη μια φορά τους πίστεψες και έτρεξες να “στηθείς” στην ουρά μη τυχόν και δεν είναι το ρεζερβουάρ γεμάτο. Ήλίθιοι, ευκολόπιστοι, καταναλωτές...

Δεν είναι ούτε απλό ούτε εύκολο να πάμε με τον κανακάρη μας να αγοράσουμε τα σχολικά του. Όλο και θα μας ζητήσει κάτι που έχει δει από την τηλεόραση. Καλό είναι να έχουμε υπόψη μας τα παρακάτω.

Είναι βγαλμένα μέσα από την εμπειρία του Κέντρου Προστασίας Καταναλωτών:

Πρέπει να εξηγήσουμε στο παιδί μας, ότι τα σχολικά είδη είναι εργαλείο μάθησης και όχι μέσο επίδειξης. Τηρούμε αυστηρά, τον κατάλογο, που μας συστήνει το σχολείο.

Η έρευνα αγοράς και η σύγκριση τιμών, για το ίδιο είδος είναι απαραίτητη. Όπως προκύπτει, από την έρευνα του ΚΕ.Π.ΚΑ., οι αποκλίσεις τιμών, από κατάστημα σε κατάστημα, είναι σημαντικές.

Οι διαφημίσεις, έμμεσες και άμεσες, συχνά, δημιουργούν στρεβλά καταναλωτικά πρότυπα. Όπως φαίνεται, στο δεύτερο πίνακα, οι αποκλίσεις τιμών, ανάμεσα στα απλά σχολικά είδη και σε αυτά, που θεωρούνται "της μόδας", κυμαίνονται μέχρι και 19.850%.

Σε κάποια προϊόντα, όπως μολύβια, στυλό, γόμες, κ.α. είναι, πολλές φορές, πιο οικονομικό να αγοράζουμε συσκευασίες, που περιέχουν παραπάνω από ένα τεμάχιο, αρκεί να είμαστε σίγουροι ότι θα τα χρησιμοποιήσουμε.

Δεν πρέπει να αγοράζουμε σχολικά είδη, που μοιάζουν με τρόφιμα. Κανονικά, τέτοια προϊόντα δεν πρέπει να κυκλοφορούν, στην αγορά. Επειδή, όμως, συχνά, "ξεφεύγουν", από τους ελέγχους της Πολιτείας, ας "έχουμε και εμείς το νου μας".

Η ασφάλεια των σχολικών ειδών πρέπει να είναι το κυρίαρχο κριτήριο, για την αγορά τους. Πρέπει να γνωρίζουμε ότι τα σχολικά, που μοιάζουν με παιχνίδια δεν πληρούν τις ίδιες προδιαγραφές ασφάλειας, με τα παιχνίδια. Έτσι, στυλό που ανάβουν, μολύβια με μικρά διακοσμητικά αυτοκόλλητα, σβύστρες που μυρίζουν, σαν φρούτα, μπορεί να αποδειχτούν επικίνδυνα είδη, για την υγεία ακόμα και τη ζωή των παιδιών μας. Αγοράζουμε απλά σχολικά είδη και όχι είδη με "φτερά και πούπουλα", τα οποία απλά ενδυναμώνουν τα "εγώ" και την ανάγκη επίδειξης των παιδιών, αλλά δεν προσφέρουν τίποτα στη γνώση και στη μάθηση.

Μία από τις αρχαιότερες τέχνες, η αγγειοπλαστική, εξακολουθεί να "βασιλεύει" στο χωριό Θραψανό του νομού Ηρακλείου Κρήτης. Οι περισσότεροι κάτοικοι του οικισμού, πιστοί σε μια παράδοση που έχει τις ρίζες της στην εποχή των Μινωιτών, τιθασεύουν με τα χέρια τους τον πηλό, δημιουργώντας μικρά "θαύματα". Τα πιθάρια τους είναι ξακουστά σε όλο τον κόσμο και παραγγελίες για την απόκτηση τους έχουν γίνει από την Αμερική, ακόμη και από το Ισραήλ.

Στο Θραψανό λειτουργούν, σήμερα, περίπου 15 εργαστήρια, με πρωτοστάτες 50 τεχνίτες της παλιάς "φουρνιάς", που παραμένουν πιστοί στην τέχνη, μεταλαμπαδεύοντας την τεχνική τους στους νέους. Τα μεγάλα πιθάρια είναι το σήμα κατατεθέν του χωριού και αρκετές αυλές σπιτιών είναι γεμάτες μ' αυτά, καθώς τα πήλινα χρειάζονται τον καυτό ήλιο για να στεγνώνουν.

Οι βασικές αρχές της κατασκευής των πήλινων αντικειμένων είναι περίπου οι ίδιες. Αυτό, όμως, που κάνει τη διαφορά είναι η φαντασία και το μεράκι των μαστόρων του Θραψανού. Οι κατασκευαστές επιλέγουν αρχικά το χώμα, καθώς δεν αγοράζουν τυποποιημένο πηλό. Ανακατεύουν δύο-τρία είδη χώματος, το κοσκινίζουν, ρίχνουν το νερό και αφού φτιάχνεται ο πηλός, στη συνέχεια όλα γίνονται με τον παραδοσιακό τρόπο: με ποδοκίνητο ή χειροκίνητο τροχό.

Τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται είναι ελάχιστα. Συνήθως, κάποια ξύλινη γλυφίδα, το σφουγγάρι και στο τέλος το χτένι ή κάποιο ξυλάκι, που κάνει διακοσμητικά σχέδια. Τα μεγαλύτερα αγγεία χτίζονται κομμάτι-κομμάτι και απαιτούνται τουλάχιστον δύο άτομα για την κατασκευή τους.

Οι πρώτοι μάστορες πιάνουν δουλειά τα ξημερώματα και συνεχίζουν για αρκετές ώρες, με διάθεση και έμπνευση, την κατασκευή των πήλινων δημιουργιών τους. Εκτός από τα ξακουστά πιθάρια του Θραψανού, στα εργαστήρια του χωριού κατασκευάζονται περίπου 130 είδη αγγειοπλαστικής, συνήθως πιστά αντίγραφα (κατά 90%) των αντικειμένων που έχουν βρεθεί σε αρχαιολογικούς χώρους.

Μέσω του αγγειοπλαστικού συνεταιρισμού «Μίνως» τα πήλινα αντικείμενα μπορούν να βρεθούν σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης. Ενδιαφερόμενοι από την Αμερική, την Αγγλία, τη Γερμανία, τη Δανία και το Ισραήλ έχουν κάνει παραγγελίες, κατά το παρελθόν, για να αποκτήσουν πιθάρια, γλάστρες ή κάποιο από τα διακοσμητικά, με τη "σφραγίδα" που αποδεικνύει ότι όλα είναι φτιαγμένα στο χέρι.

"Δεχόμαστε παραγγελίες από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Τελευταία, όμως, έχουμε μία μείωση στις εσωτερικές παραγγελίες λόγω και της οικονομικής κρίσης. Η δουλειά μας είναι παραδοσιακή και δύσκολη. Συνεχίζουμε την παράδοση όπως οι Μινωίτες", δήλωσε στο ΑΠΕ - ΜΠΕ ο πρόεδρος του συνεταιρισμού, Μανώλης Πεχινάκης.

• Ένα θέμα από το ΑΠΕ
  

Η πρώτη φετινή φωτογραφία από το σχολείο του γιου μου, το 54 Γυμνάσιο Αθηνών, στον αγιασμό.

Το σχολείο άνοιξε τις πόρτες του με τον καθιερωμένο αγιασμό. Κι ήμασταν εκεί με ανάμεικτα συναισθήματα. Ο μικρός με την παρέα του που βρήκε γρήγορα κι εύκολο, τριτάκια πια φέτος κι εγώ μόνος κι έρημος κάπου πίσω, στις βρύσες, να παρακολουθώ όλη τη διαδικασία.

Έχει ψυχρούλα. Η χθεσινή νυχτερινή βροχή έφερε το φθινόπωρο και μαζί την ανάγκη να φορέσουμε κάτι πάνω μας, να ετοιμαζόμαστε ψυχολογικά για το χειμώνα που έρχεται...

Είχε αρκετούς γονείς εκεί πίσω, δίπλα μου. Δεν γνώρισα κανέναν. Μάλλον είναι γονείς παιδιών της πρώτης. Έχουμε την λάθος αντίληψη ότι αυτά μας χρειάζονται και πάμε. Ύστερα, καθώς μεγαλώνουν τα παιδιά μας απομακρυνόμαστε από το σχολικό περιβάλλον. Μα, ούτε ένας γονιός από τα παιδιά της τρίτης που να γνωρίζω, κανείς από το πάλαι ποτέ 146 δημοτικό;

Κάθισα μελαγχολικός μέχρι που έγινε ο αγιασμός. Η διευθύντρια του 54 πάντα με καλή διάθεση καλωσόρισε τα παιδιά. Τους είπε να... λύσουν του ζυγούς χωρίς να απομακρυνθούν και σε λίγο θα φέρουν καταστάσεις να τα χωρίσουν σε τμήματα. Και μετά θα δούμε για τα βιβλία.

Έφυγα. Είχε πάει πια 10 παρά. Και έπρεπε να πάω στη δουλειά. Δεν είχα άλλο περιθώριο χρόνου. Υποθέτω ότι ανάλογα προβλήματα θα είχαν και οι γονείς που δεν ήρθαν. Αδυνατώ να το δω διαφορετικά...

Αύριο το πρωί ο αγιασμός στις 9.30. Τα σχολεία ανοίγουν και το άγχος των παιδιών για την πρώτη μέρα, κορυφώνεται! Με ποιον τρόπο θα αποφύγετε τα “δράματα”;
Η Ψυχολόγος - Σύμβουλος Μελέτης, Ιφιγένεια Λαμπροπούλου προτείνει:
- Το προηγούμενο βράδυ βεβαιωθείτε ότι το παιδί θα κοιμηθεί νωρίς (8.00 μμ - 9.00 μμ). Θα είναι αρκετά ανυπόμονο και ανήσυχο, οπότε θα προλάβετε έτσι το “ξενύχτι”.
- Την πρώτη ημέρα για να αποφύγετε το γνωστό πανικό της τελευταίας στιγμής, σηκωθείτε πολύ νωρίτερα από ότι συνήθως.
- Με ηρεμία, καλή διάθεση και χωρίς άγχος, βοηθήστε το παιδί σας να ετοιμαστεί.
- Ετοιμάστε ένα πλούσιο και θρεπτικό πρωινό, ή τουλάχιστον φροντίστε να έχετε τα αγαπημένα δημητριακά του παιδιού σας, ώστε να αποφύγετε διαμαρτυρίες, γκρίνιες και αρνήσεις για το πρωινό.
- Αφήστε το μικρό σας να διαλέξει μόνο του τα ρούχα του (όσο αταίριαστα κι αν είναι). Το να φοράει τα ρούχα που το κάνουν να νιώθει άνετα και ωραία, θα ενισχύσει την αυτοπεποίθησή του και θα μειώσει την αμηχανία του πώς θα φανεί στα άλλα παιδιά.
- Η αγαπημένη του τσάντα -εκτός από τα απαραίτητα σχολικά είδη-, καλό είναι να περιέχει και κάποιο σνακ για κάποιο από τα διαλείμματα των επόμενων ωρών στο προαύλιο.
- Εάν κάποιος συμμαθητής ή συμμαθήτρια του παιδιού σας μένει κοντά, μπορείτε να έχετε κανονίσει να συναντηθείτε όλοι μαζί για να πάτε στο σχολείο. Έτσι, θα μειωθεί η αμηχανία του αφού δεν θα περάσει την πόρτα του σχολείου νιώθοντας μόνο του.
- Εάν είστε εργαζόμενη μαμά και εργαζόμενος μπαμπάς, φροντίστε ώστε κατά την πρωινή άφιξη στο σχολείο να έχετε αρκετή ώρα στη διάθεσή σας. Έτσι, αφενός θα έχετε χρόνο να “αποχαιρετήσετε” για τις λίγες ώρες το παιδί σας σωστά και όχι απλά να το αφήσετε και να φύγετε, και αφετέρου σε περίπτωση που νιώσει άβολα, αμήχανα και δεν αποφύγετε τα κλάματα θα είστε κοντά του για να του δώσετε την αγκαλιά σας, για να το ησυχάσετε.
- Επισημάνετε εκ των προτέρων στο παιδί σας ποιο θα είναι το ακριβές σημείο που θα βρίσκεστε έξω από το σχολείο, όταν σχολάσει. Το ιδανικότερο είναι να είστε λίγο νωρίτερα από την ώρα που θα τελειώσει, καθώς ακόμα και 5 λεπτά καθυστέρησης σας είναι αρκετά για να δημιουργήσουν ένα δυσάρεστο συναίσθημα φόβου και εγκατάλειψης στο παιδί.
Καλή σχολική χρονιά!