Ο Λούκαρις Κύριλλος κατέβαλε αξιέπαινες προσπάθειες για να γίνει η Αγία Γραφή η αυθεντία όσον αφορά τα εκκλησιαστικά δόγματα και να εκπαιδευτούν οι άνθρωποι στις διδασκαλίες της.

Ήταν μια καλοκαιριάτικη ημέρα του 1638. Έκπληκτοι, κάποιοι ψαράδες στη Θάλασσα του Μαρμαρά, κοντά στην Κωνσταντινούπολη, την πρωτεύουσα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, είδαν ένα πτώμα να επιπλέει στο νερό. Κοιτώντας πιο προσεκτικά, διαπίστωσαν με φρίκη ότι το στραγγαλισμένο σώμα ανήκε στον οικουμενικό πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης, την κεφαλή της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Αυτό ήταν το τραγικό τέλος του Κύριλλου Λούκαρι, μιας εξέχουσας θρησκευτικής φυσιογνωμίας του 17ου αιώνα.

Ο Λούκαρις δεν έζησε για να δει το όνειρό του —την έκδοση μιας μετάφρασης των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών στην καθομιλουμένη ελληνική— να γίνεται πραγματικότητα. Άλλο ένα όνειρο του Λούκαρι επίσης δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ —το να δει την Ορθόδοξη Εκκλησία να επιστρέφει στην «απλότητα του ευαγγελίου». Ποιος ήταν αυτός ο άνθρωπος; Ποια εμπόδια συνάντησαν οι προσπάθειές του;

Συγκλονισμένος από την Αμάθεια

Ο Κύριλλος Λούκαρις γεννήθηκε το 1572 στον ενετοκρατούμενο Χάνδακα (τώρα Ηράκλειο) της Κρήτης. Εξαιρετικά ταλαντούχος, σπούδασε στη Βενετία και στην Πάδουα της Ιταλίας και έκανε πολλά ταξίδια στην Ιταλία και αλλού. Δυσαρεστημένος από τις διαμάχες εντός της εκκλησίας και ελκυόμενος από τα μεταρρυθμιστικά κινήματα στην Ευρώπη, πιθανόν να επισκέφτηκε τη Γενεύη, η οποία τότε βρισκόταν υπό τον έλεγχο του Καλβινισμού.

Ενώ επισκεπτόταν την Πολωνία, ο Λούκαρις διέκρινε ότι οι εκεί Ορθόδοξοι, ιερείς και λαϊκοί, ήταν σε αξιοθρήνητη πνευματική κατάσταση εξαιτίας της αμάθειάς τους. Στην Αλεξάνδρεια και στην Κωνσταντινούπολη, ανησύχησε σοβαρά βλέποντας ότι ακόμη και οι άμβωνες —από όπου διαβάζονταν οι Γραφές— είχαν αφαιρεθεί από μερικές εκκλησίες!

Το 1602, ο Λούκαρις πήγε στην Αλεξάνδρεια, όπου διαδέχθηκε στον πατριαρχικό θρόνο ένα συγγενή του, τον Μελέτιο. Κατόπιν, άρχισε να αλληλογραφεί με θεολόγους στην Ευρώπη οι οποίοι είχαν μεταρρυθμιστικές τάσεις. Σε μία επιστολή ανέφερε ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία διατηρούσε πολλές εσφαλμένες συνήθειες. Σε άλλες επιστολές τόνιζε ότι η εκκλησία έπρεπε να αντικαταστήσει τις δεισιδαιμονίες με την «απλότητα του ευαγγελίου» και να βασιστεί στην αυθεντία των Γραφών και μόνο.

Ο Λούκαρις ανησυχούσε σοβαρά και για το ότι η πνευματική εξουσία των Πατέρων της Εκκλησίας θεωρούνταν ισοδύναμη με τα λόγια του Ιησού και των αποστόλων. «Δεν αντέχω πια να ακούω ανθρώπους να λένε ότι τα σχόλια της ανθρώπινης παράδοσης έχουν ίδια βαρύτητα με τις Γραφές», έγραψε. (Ματθαίος 15:6) Πρόσθεσε ότι, κατά την άποψή του, η λατρεία εικόνων ήταν καταστροφική. Επισήμανε επίσης ότι η επίκληση «αγίων» προσέβαλλε τον Μεσίτη, τον Ιησού.—1 Τιμόθεο 2:5.

Ο Πατριαρχικός Θρόνος «στο Σφυρί»

Αυτές οι απόψεις, μαζί με την αντιπάθεια του Λούκαρι για τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία, επέσυραν το μίσος και το διωγμό των Ιησουιτών και όσων από την Ορθόδοξη Εκκλησία επιθυμούσαν την ένωση με τους Καθολικούς. Παρά την εναντίωση, το 1620 ο Λούκαρις εκλέχθηκε πατριάρχης Κωνσταντινούπολης. Το πατριαρχείο της Ορθόδοξης Εκκλησίας βρισκόταν τότε υπό την εξουσία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η οθωμανική κυβέρνηση εύκολα εκθρόνιζε και ενθρόνιζε πατριάρχες με χρηματικά ανταλλάγματα.

Οι εχθροί του Λούκαρι, κυρίως οι Ιησουίτες και το παντοδύναμο και φοβερό παπικό Τάγμα της Προπαγάνδας της Πίστης, συνέχισαν να τον διαβάλλουν και να σκευωρούν εναντίον του. «Για να πετύχουν το στόχο τους, οι Ιησουίτες επιστράτευσαν κάθε μέσο —δόλο, συκοφαντία, κολακεία και, πάνω από όλα, δωροδοκία, η οποία ήταν το πιο αποτελεσματικό όπλο για την εξασφάλιση της εύνοιας των [Οθωμανών] μεγιστάνων», παρατηρεί το σύγγραμμα Κύριλλος Λούκαρις. Ως αποτέλεσμα, το 1622 ο Λούκαρις εξορίστηκε στη Ρόδο, και ο Γρηγόριος της Αμασείας εξαγόρασε το αξίωμα για 20.000 ασημένια νομίσματα. Εντούτοις, ο Γρηγόριος δεν μπόρεσε να συλλέξει το ποσό που υποσχέθηκε και έτσι το αξίωμα εξαγόρασε ο Άνθιμος της Αδριανούπολης, ο οποίος όμως παραιτήθηκε αργότερα. Κατά παράδοξο τρόπο, ο Λούκαρις αποκαταστάθηκε στον πατριαρχικό θρόνο.

Ο Λούκαρις ήταν αποφασισμένος να χρησιμοποιήσει αυτή την καινούρια ευκαιρία για να μορφώσει τους Ορθόδοξους κληρικούς και λαϊκούς εκδίδοντας μια μετάφραση της Γραφής καθώς και θεολογικά φυλλάδια. Για να το πετύχει αυτό, φρόντισε να μεταφερθεί ένα πιεστήριο στην Κωνσταντινούπολη υπό την προστασία του Άγγλου πρέσβη. Όταν, όμως, έφτασε το πιεστήριο τον Ιούνιο του 1627, οι εχθροί του Λούκαρι τον κατηγόρησαν ότι θα το χρησιμοποιούσε για πολιτικούς σκοπούς, και τελικά το κατέστρεψαν. Ο Λούκαρις έπρεπε τώρα να χρησιμοποιήσει τα πιεστήρια της Γενεύης.

Μια Μετάφραση των Χριστιανικών Γραφών

Ο μεγάλος σεβασμός του Λούκαρι για τη Γραφή και για τη μορφωτική της δύναμη αύξανε την επιθυμία που ένιωθε να κάνει τα λόγια της πιο προσιτά στον κοινό άνθρωπο. Αντιλαμβανόταν ότι η γλώσσα των χειρογράφων των θεόπνευστων Ελληνικών Γραφών δεν ήταν πια κατανοητή στο μέσο άτομο. Έτσι, το πρώτο βιβλίο που παρήγγειλε ήταν η μετάφραση των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών στην τότε καθομιλουμένη ελληνική. Ο Μάξιμος Καλλιπολίτης, ένας ευρυμαθής μοναχός, άρχισε αυτό το έργο το Μάρτιο του 1629. Πολλοί Ορθόδοξοι θεωρούσαν απαράδεκτη τη μετάφραση των Γραφών, όσο ακατανόητο και αν ήταν το κείμενο για τους αναγνώστες. Για να τους κατευνάσει, ο Λούκαρις ζήτησε να τυπωθεί το πρωτότυπο κείμενο και η σύγχρονη απόδοση σε παράλληλες στήλες, προσθέτοντας μόνο λίγες σημειώσεις. Εφόσον ο Καλλιπολίτης πέθανε λίγο καιρό αφότου παρέδωσε το χειρόγραφο, ο ίδιος ο Λούκαρις έκανε τη διόρθωση του κειμένου. Εκείνη η μετάφραση τυπώθηκε λίγο μετά το θάνατο του Λούκαρι το 1638.

Παρά τις προφυλάξεις του Λούκαρι, η μετάφραση ξεσήκωσε θύελλα αποδοκιμασιών από πολλούς επισκόπους. Η αγάπη του Λούκαρι για το Λόγο του Θεού ήταν καταφανής στον πρόλογο εκείνης της Βιβλικής μετάφρασης. Ανέφερε ότι οι Γραφές στην καθομιλουμένη αποτελούν «ένα γλυκύ μήνυμα που μας εδόθηκε από τον ουρανόν». Παρότρυνε τους ανθρώπους «να ηξεύρουσι και να γνωρίζουσι τα όσα περιέχει [η Γραφή]», και είπε ότι δεν υπάρχει άλλος τρόπος για να μάθουν «τα πράγματα της πίστεως ορθώς . . . παρά από το θείον και ιερόν Ευαγγέλιον».—Φιλιππησίους 1:9, 10.

Ο Λούκαρις αποδοκίμαζε έντονα όσους απαγόρευαν τη μελέτη της Γραφής και όσους απέρριπταν τη μετάφραση του πρωτότυπου κειμένου: «Αν μιλούμεν ή αν διαβάζωμεν και δεν γροικούμεν είναι ωσάν να ρίχνωμεν τα λόγια μας εις τον άνεμον». (Παράβαλε 1 Κορινθίους 14:7-9.) Στο τέλος του προλόγου του, έγραψε: «Εσείς όλοι που θέλετε διαβάζει μεταγλωττισμένον το θείον και ιερόν Ευαγγέλιον τούτο, καρπωθείτε την ωφέλειαν που σας προβάλλει η ανάγνωσις . . . και ο Θεός πάντοτε να σας φωτίζη εις το καλόν».—Παροιμίες 4:18.

Μια Ομολογία Πίστεως

Αφού άρχισε εκείνη τη Βιβλική μετάφραση, ο Λούκαρις έκανε άλλο ένα τολμηρό βήμα. Το 1629 εξέδωσε στη Γενεύη μια Ομολογία Πίστεως. Ήταν μια προσωπική δήλωση πεποιθήσεων την οποία έλπιζε ότι θα υιοθετούσε η Ορθόδοξη Εκκλησία. Σύμφωνα με το βιβλίο «Η Ορθόδοξη Εκκλησία», αυτή η Ομολογία «καθιστά άνευ ουσίας το Ορθόδοξο δόγμα του ιερατείου και των άγιων ταγμάτων, και αποδοκιμάζει τη λατρεία εικόνων και την επίκληση αγίων ως μορφές ειδωλολατρίας».

Η Ομολογία αποτελείται από 18 άρθρα. Το δεύτερο άρθρο της δηλώνει ότι οι Γραφές είναι θεόπνευστες και ότι η εξουσία τους υπερβαίνει την εξουσία της εκκλησίας, λέγοντας: «Πιστεύουμε ότι η Αγία Γραφή δόθηκε από τον Θεό . . . Πιστεύουμε ότι η εξουσία της είναι πάνω από την εξουσία της Εκκλησίας. Το να διδασκόμαστε από το Άγιο Πνεύμα είναι πολύ διαφορετικό από το να διδασκόμαστε από ανθρώπους».—2 Τιμόθεο 3:16.

Το 8ο και το 10ο άρθρο υποστηρίζουν ότι ο Ιησούς Χριστός είναι ο μοναδικός Μεσίτης, Αρχιερέας και Κεφαλή της εκκλησίας. Ο Λούκαρις έγραψε: «Πιστεύουμε ότι ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός κάθεται στα δεξιά του Πατέρα Του και εκεί μεσολαβεί υπέρ ημών, εκτελώντας αυτός μόνος τα καθήκοντα του αληθινού και νόμιμου αρχιερέα και μεσίτη».—Ματθαίος 23:10.

Το 12ο άρθρο δηλώνει ότι η εκκλησία μπορεί να παρεκκλίνει, συγχέοντας το ορθό με το εσφαλμένο, αλλά το φως του αγίου πνεύματος μπορεί να τη διασώσει μέσω του μόχθου πιστών διακόνων. Στο άρθρο 18, ο Λούκαρις διατείνεται ότι το καθαρτήριο είναι ανυπόστατο: «Είναι σαφές ότι ο μύθος του Καθαρτηρίου δεν πρέπει να γίνεται δεκτός».

Στο παράρτημα της Ομολογίας υπάρχουν ορισμένες ερωτήσεις και απαντήσεις. Ο Λούκαρις τονίζει αρχικά ότι κάθε πιστός πρέπει να διαβάζει τις Γραφές και ότι είναι επιζήμιο για ένα Χριστιανό να μη διαβάζει το Λόγο του Θεού. Κατόπιν προσθέτει ότι τα Απόκρυφα βιβλία πρέπει να απορρίπτονται.—Αποκάλυψη 22:18, 19.

Η τέταρτη ερώτηση λέει: «Ποια πρέπει να είναι η άποψή μας για τις Εικόνες;» Ο Λούκαρις απαντά: «Διδασκόμαστε από τις Θεϊκές και Ιερές Γραφές, οι οποίες λένε ξεκάθαρα: “Μη κάμης εις σεαυτόν είδωλον, μηδέ ομοίωμά τινος, όσα είναι εν τω ουρανώ άνω, ή όσα εν τη γη κάτω, ή όσα εν τοις ύδασιν υποκάτω της γης· μη προσκυνήσης αυτά μηδέ λατρεύσης αυτά [Έξοδος 20:4, 5]”, εφόσον οφείλουμε να λατρεύουμε, όχι το δημιούργημα, αλλά μόνο τον Δημιουργό και Πλάστη του ουρανού και της γης, και να προσκυνούμε μόνο Εκείνον. . . . Τη λατρεία και προσκύνηση [των εικόνων], την οποία απαγορεύει . . . η Ιερή Γραφή, την απορρίπτουμε, για να μην ξεχάσουμε και αρχίσουμε να προσκυνούμε τα χρώματα, την τέχνη και τα δημιουργήματα αντί για τον Δημιουργό και Πλάστη».—Πράξεις 17:29.

Αν και ο Λούκαρις δεν μπορούσε να διακρίνει πλήρως κάθε πλάνη στην εποχή του πνευματικού σκοταδιού στην οποία ζούσε, κατέβαλε αξιέπαινες προσπάθειες για να γίνει η Αγία Γραφή η αυθεντία όσον αφορά τα εκκλησιαστικά δόγματα και να εκπαιδευτούν οι άνθρωποι στις διδασκαλίες της.

Αμέσως μετά την κυκλοφορία της Ομολογίας, ξέσπασε ένα νέο κύμα εναντίωσης κατά του Λούκαρι. Το 1633, ο Κύριλλος Κονταρής, μητροπολίτης Βέροιας (σημερινό Χαλέπι), προσωπικός εχθρός του Λούκαρι τον οποίο υποστήριζαν οι Ιησουίτες, προσπάθησε να διαπραγματευτεί με τους Οθωμανούς τον πατριαρχικό θρόνο. Εντούτοις, το σχέδιο απέτυχε όταν ο Κονταρής δεν μπόρεσε να δώσει τα χρήματα. Ο Λούκαρις διατήρησε το αξίωμά του. Την επόμενη χρονιά, ο Αθανάσιος από τη Θεσσαλονίκη πλήρωσε 60.000 ασημένια νομίσματα για αυτή τη θέση. Ο Λούκαρις εκθρονίστηκε εκ νέου. Αλλά σε ένα μήνα αποκαταστάθηκε. Στο μεταξύ, ο Κύριλλος Κονταρής είχε συγκεντρώσει τα 50.000 ασημένια νομίσματα που έπρεπε να πληρώσει. Αυτή τη φορά, ο Λούκαρις εξορίστηκε στη Ρόδο. Έπειτα από έξι μήνες, οι φίλοι του πέτυχαν την επαναφορά του.

Το 1638, όμως, οι Ιησουίτες και οι Ορθόδοξοι συνεργάτες τους κατηγόρησαν τον Λούκαρι για εσχάτη προδοσία εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αυτή τη φορά ο σουλτάνος διέταξε το θάνατό του. Ο Λούκαρις συνελήφθη και, στις 27 Ιουλίου 1638, τον έβαλαν σε μια βάρκα δήθεν για να τον εξορίσουν. Μόλις έφυγε η βάρκα, τον στραγγάλισαν. Έθαψαν το σώμα του κοντά στην ακτή, και μετά το ξέθαψαν και το πέταξαν στη θάλασσα. Το βρήκαν κάποιοι ψαράδες και αργότερα το έθαψαν οι φίλοι του.

Μαθήματα για Εμάς

«Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ένας από τους κύριους στόχους του [Λούκαρι] ήταν να διαφωτίσει και να ανυψώσει το μορφωτικό επίπεδο του κλήρου και του ποιμνίου, το οποίο κατά το 16ο και στις αρχές του 17ου αιώνα είχε φτάσει σε πολύ χαμηλό σημείο», δηλώνει ένας λόγιος. Διάφορα εμπόδια δεν επέτρεψαν στον Λούκαρι να πετύχει το στόχο του. Απομακρύνθηκε από τον πατριαρχικό θρόνο πέντε φορές. Τριάντα τέσσερα χρόνια μετά το θάνατό του, μια σύνοδος στην Ιερουσαλήμ αναθεμάτισε τις πεποιθήσεις του ως αιρετικές, διακηρύσσοντας ότι οι Γραφές «πρέπει να διαβάζονται, όχι από τον καθένα, αλλά μόνο από όσους εγκύπτουν στα βαθιά πράγματα του πνεύματος έπειτα από κατάλληλη έρευνα» — δηλαδή μόνο από τους υποτιθέμενους μορφωμένους κληρικούς.

Για μια ακόμη φορά, η άρχουσα εκκλησιαστική τάξη κατέπνιξε τις προσπάθειες που αποσκοπούσαν στο να γίνει ο Λόγος του Θεού διαθέσιμος στο ποίμνιό της. Κατασίγασαν βίαια μια φωνή η οποία επισήμανε μερικά από τα λάθη που υπήρχαν στις αντιγραφικές πεποιθήσεις τους. Αποδείχτηκε ότι συγκαταλέγονταν στους χειρότερους εχθρούς της θρησκευτικής ελευθερίας και αλήθειας. Δυστυχώς, αυτή η στάση επιζεί με διάφορους τρόπους μέχρι την εποχή μας. Αποτελεί αφυπνιστική υπενθύμιση του τι συμβαίνει όταν οι υποκινούμενες από τον κλήρο δολοπλοκίες εμποδίζουν την ελευθερία σκέψης και έκφρασης.

[Υποσημείωση]

Στην Ομολογία του, υποστηρίζει την Τριάδα και τις δοξασίες του προκαθορισμού και της αθανασίας της ψυχής — οι οποίες είναι αντιγραφικές διδασκαλίες.

Αναδημοσίευση από τη ΣΚΟΠΙΑ, 15 Φεβρουαρίου 2000

Αυτό είναι το υμνολόγιο που έχουμε τώρα στη διάθεσή μας. Μ’ έναν ύμνο και μια προσευχή ξεκινάμε κάθε συνάθροιση μας, έτσι και τελειώνουμε, ενώ ενδιάμεσα έχουμε και πάλι υμνολογία. Είναι πολύ σπουδαίο να αινούμε τον Ιεχωβά Θεό.


Αυτή είναι η εικονογράφηση στη δεύτερη σελίδα του υμνολογίου μας τώρα. Και οι άγγελοι, πνευματικά δημιουργήματα του Ιεχωβά υμνούν τον Ιεχωβά. Δείτε ΕΔΩ όλους του ύμνους που περιέχει αυτό το υμνολόγιο. Διότι ετοιμάζεται νέο, αναθεωρημένο… Δείτε ΕΔΩ κι ΕΔΩ.


Να ένας ενθαρρυντικός ύμνος όπως αυτός, ο 111, για να παίρνουμε δύναμη και να ελπίζουμε στην ημέρα της ανάστασής αγαπημένων μας προσώπων. Γι' αυτό κηρύττουμε άφοβα σε όλους για την ανάσταση των νεκρών.

Η Μουσική είναι ένα από τα δώρα του Θεού μέσω του οποίου ο άνθρωπος μπορεί να αποδώσει αίνο και ευχαριστίες στον Δημιουργό του, καθώς και να εκφράσει τα συναισθήματά του, τις λύπες του και τις χαρές του. Εξέχουσα θέση στη λατρεία του Ιεχωβά Θεού κατέχει κυρίως η υμνολογία, αλλά και η ενόργανη μουσική έχει διαδραματίσει ζωτικό ρόλο. Όχι μόνο συνοδεύει τους υμνωδούς αλλά και συμπληρώνει την υμνολογία τους. Δεν αποτελεί έκπληξη, λοιπόν, που από την αρχή ως το τέλος της Αγίας Γραφής υπάρχουν άφθονες αναφορές τόσο στη φωνητική όσο και στην ενόργανη μουσική, είτε σε σχέση με την αληθινή λατρεία είτε όχι.—Γε 4:21· 31:27· 1Χρ 25:1· Απ 18:22.

Ιστορία

Η πρώτη Γραφική αναφορά στη μουσική ανάγεται στην προκατακλυσμιαία περίοδο, στην έβδομη γενιά μετά τον Αδάμ: «[Ο Ιουβάλ] υπήρξε ο πρώτος από όλους εκείνους που χειρίζονται την άρπα και τη φλογέρα». Αυτά τα λόγια ίσως περιγράφουν την εφεύρεση των πρώτων μουσικών οργάνων, ίσως δε και την καθιέρωση κάποιου είδους μουσικού επαγγέλματος.—Γε 4:21.

Στις ημέρες των πατριαρχών η μουσική φαίνεται πως αποτελούσε αναπόσπαστο μέρος της ζωής, αν κρίνουμε από την επιθυμία του Λάβαν να αποχαιρετήσει τον Ιακώβ και τις κόρες του με μουσική. (Γε 31:27) Ύμνοι με συνοδεία ενόργανης μουσικής πλαισίωσαν τον εορτασμό για την απελευθέρωση στην Ερυθρά Θάλασσα και τη νικηφόρα επιστροφή του Ιεφθάε, του Δαβίδ και του Σαούλ από διάφορες μάχες.—Εξ 15:20, 21· Κρ 11:34· 1Σα 18:6, 7.

Και στις δύο περιπτώσεις μεταφοράς της Κιβωτού στην Ιερουσαλήμ, ήταν παρόντες υμνωδοί και οργανοπαίκτες. (1Χρ 13:8· 15:16) Στα μετέπειτα χρόνια της ζωής του Δαβίδ, ο Ιεχωβά, μέσω των προφητών του, του Νάθαν και του Γαδ, έδωσε οδηγίες με βάση τις οποίες έγινε η μουσική οργάνωση του αγιαστηρίου.—1Χρ 23:1-5· 2Χρ 29:25, 26.

Η μουσική οργάνωση που ξεκίνησε από τον Δαβίδ υλοποιήθηκε πλήρως στο ναό του Σολομώντα. Μπορούμε να πάρουμε μια εικόνα για το μεγαλείο και την επιβλητικότητα της μουσικής κατά την αφιέρωση του ναού από το γεγονός ότι οι σαλπιγκτές και μόνο ανέρχονταν στους 120. (2Χρ 5:12, 13) Αλλά καθώς η πιστότητα του έθνους στον Ιεχωβά χαλάρωνε ολοένα και περισσότερο, όλα τα χαρακτηριστικά της αληθινής λατρείας, συμπεριλαμβανομένης της μουσικής, επηρεάζονταν αρνητικά. Παρ’ όλα αυτά, όταν οι βασιλιάδες Εζεκίας και Ιωσίας εισήγαγαν τις μεταρρυθμίσεις τους, και επίσης όταν οι Ιουδαίοι επέστρεψαν από τη βαβυλωνιακή εξορία, έγιναν προσπάθειες να τεθεί και πάλι σε ισχύ η διευθέτηση της μουσικής, την οποία ο Ιεχωβά είχε δείξει ότι επιθυμούσε. (2Χρ 29:25-28· 35:15· Εσδ 3:10) Αργότερα, όταν ο Νεεμίας εγκαινίασε το τείχος της Ιερουσαλήμ, οι Λευίτες υμνωδοί υπό τη συνοδεία όλων των μουσικών οργάνων συνέβαλαν πάρα πολύ στη χαρά της περίστασης. (Νε 12:27-42) Αν και οι Γραφές δεν αναφέρουν τίποτα περισσότερο για τη μουσική σε σχέση με τη λατρεία στο ναό μετά τις ημέρες του Νεεμία, άλλες πηγές, όπως το Ταλμούδ, αναφέρουν ότι χρησιμοποιούνταν εκεί μουσική μέχρι την καταστροφή της Ιερουσαλήμ το 70 Κ.Χ.

Πόσοι μουσικοί υπηρετούσαν στο ναό της Ιερουσαλήμ; Στα πλαίσια των προετοιμασιών για το ναό του Ιεχωβά, ο Δαβίδ ξεχώρισε 4.000 Λευίτες για μουσική υπηρεσία. (1Χρ 23:4, 5) Από αυτούς, οι 288 ήταν “εκπαιδευμένοι για υμνωδία προς τον Ιεχωβά, όλοι πεπειραμένοι”. (1Χρ 25:7) Η όλη διευθέτηση τελούσε υπό την επιστασία τριών άριστων μουσικών—του Ασάφ, του Αιμάν και του Ιεδουθούν (που προφανώς ονομαζόταν και Εθάν). Εφόσον ο καθένας από αυτούς ήταν απόγονος ενός από τους τρεις γιους του Λευί—του Γηρσώμ, του Καάθ και του Μεραρί αντίστοιχα—αυτό σημαίνει ότι οι τρεις κύριες Λευιτικές οικογένειες εκπροσωπούνταν στη μουσική οργάνωση του ναού. (1Χρ 6:16, 31-33, 39-44· 25:1-6) Οι γιοι των τριών αυτών αντρών ανέρχονταν συνολικά σε 24, και συγκαταλέγονταν όλοι τους στους προαναφερθέντες 288 επιδέξιους μουσικούς. Κάθε γιος κληρωνόταν να είναι επικεφαλής μιας υποδιαίρεσης μουσικών. Υπό την επιστασία του είχε 11 ακόμη “πεπειραμένους”, οι οποίοι είχαν επιλεχθεί ανάμεσα από τους γιους του καθώς και από άλλους Λευίτες. Με αυτόν τον τρόπο, οι 288 ([1+11] × 24 = 288) πεπειραμένοι Λευίτες μουσικοί ήταν χωρισμένοι, όπως και οι ιερείς, σε 24 εφημερίες. Αν όλοι οι υπόλοιποι 3.712 “μαθητευόμενοι” κατανέμονταν ανάλογα, τότε καθεμιά από τις 24 υποδιαιρέσεις περιλάμβανε κατά μέσο όρο γύρω στους 155 άντρες ακόμη, πράγμα που σήμαινε ότι σε κάθε πεπειραμένο μουσικό αντιστοιχούσαν περίπου 13 Λευίτες οι οποίοι βρίσκονταν σε διάφορα στάδια μουσικής παιδείας, θεωρητικής και πρακτικής. (1Χρ 25:1-31) Εφόσον οι σαλπιγκτές ήταν ιερείς, αποτελούσαν ξεχωριστή ομάδα από τους Λευίτες μουσικούς.—2Χρ 5:12· Αρ 10:8.

Ενόργανη Μουσική

Η Γραφή δίνει πολύ λίγες πληροφορίες για το σχήμα ή την κατασκευή των 12 και πλέον διαφορετικών μουσικών οργάνων που αναφέρει. Γι’ αυτό, οι περισσότεροι μελετητές βασίζονται κυρίως στα ευρήματα των αρχαιολόγων όσον αφορά τα όργανα που χρησιμοποιούσαν τα γειτονικά έθνη την ίδια εποχή. Ωστόσο, αυτά μπορεί να μην αποτελούν πάντοτε αξιόπιστο οδηγό, επειδή, όπως φαίνεται, ο Ισραήλ υπερείχε των γειτόνων του στον τομέα της μουσικής. Επιπρόσθετα, μερικοί συνδέουν διάφορα μουσικά όργανα των Γραφών με όργανα που χρησιμοποιούνται σήμερα στη Μέση Ανατολή και τα οποία θεωρείται ότι έχουν αρχαία προέλευση. Και αυτά τα συμπεράσματα, όμως, είναι εικασίες.

Τα μουσικά όργανα της Αγίας Γραφής μπορούν να ταξινομηθούν ως εξής:

▪Έγχορδα: άρπα, λαούτο, ψαλτήριο.

▪Πνευστά: γκάιντα, αυλός, κέρας, φλογέρα, σάλπιγγα, (πιθανώς) νεχιλώθ.

▪Κρουστά: κύμβαλα, σείστρο, ντέφι.

Δεν υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι τα μουσικά όργανα στον Ισραήλ ήταν άτεχνα από πλευράς σχεδιασμού, κατασκευής ή παραγόμενου ήχου. Η Γραφή επισημαίνει ότι οι άρπες και τα έγχορδα που χρησιμοποιούνταν στο ναό ήταν φτιαγμένα από το εκλεκτότερο εισαγόμενο ξύλο, από δέντρα αλγούμ, ενώ οι σάλπιγγες ήταν από ασήμι. (1Βα 10:11, 12· Αρ 10:2) Χωρίς αμφιβολία, για την κατασκευή των οργάνων του ναού επιστρατεύτηκαν οι πιο επιδέξιοι τεχνίτες.

Τόσο οι Γραφές όσο και μη Βιβλικά χειρόγραφα προ της Κοινής Χρονολογίας πιστοποιούν την ποιότητα των οργάνων καθώς και τη δεινότητα των Ισραηλιτών μουσικών. Οι Ρόλοι της Νεκράς Θαλάσσης αναφέρουν ότι αρκετές σάλπιγγες έπρεπε να εκτελούν διάφορα περίπλοκα σαλπίσματα «σαν με ένα στόμα». Κάτι τέτοιο προϋπέθετε, όχι μόνο ικανούς μουσικούς, αλλά και όργανα κατασκευασμένα με τέτοιον τρόπο ώστε να ρυθμίζεται ο τόνος για να είναι όλα τα όργανα συντονισμένα μεταξύ τους. Η απουσία παραφωνίας υποδηλώνεται από τη θεόπνευστη αφήγηση για τη μουσική της εγκαινίασης του ναού του Σολομώντα: «Οι [εκατόν είκοσι] σαλπιγκτές και οι υμνωδοί έκαναν σαν ένας άνθρωπος να αντηχήσει ένας ήχος».—2Χρ 5:12, 13.

Στη Γραφή, τα όργανα που κατονομάζονται συγκεκριμένα ως μέρος της ορχήστρας του ναού είναι μόνο τέσσερα: η σάλπιγγα, η άρπα, το έγχορδο (εβρ., νέβελ) και τα κύμβαλα. Παρότι αυτού του είδους η ορχήστρα μπορεί να μη θεωρείται πλήρης με τα σημερινά δεδομένα, σκοπός δεν ήταν η συγκρότηση μιας συμφωνικής ορχήστρας, αλλά η πλαισίωση της υμνολογίας στο ναό με μουσική συνοδεία. Ο συγκεκριμένος δε συνδυασμός οργάνων εξυπηρετούσε αυτόν το σκοπό άριστα.—2Χρ 29:25, 26· Νε 12:27,41, 42.

Όσον αφορά το πότε έπαιζαν τα ιερά όργανα, οι Γραφές αναφέρουν τα ακόλουθα σε σχέση με τις σάλπιγγες: «Στην ημέρα της χαράς σας και στις γιορταστικές σας περιόδους και στην αρχή του κάθε μήνα σας πρέπει να σαλπίζετε με τις σάλπιγγες για τα ολοκαυτώματά σας και τις θυσίες σας συμμετοχής». (Αρ 10:10) Αφότου οργανώθηκε η μουσική στο ναό, πιθανόν να συμμετείχαν και τα υπόλοιπα όργανα μαζί με τις σάλπιγγες σε αυτές καθώς και σε άλλες ειδικές περιστάσεις. Αυτό το συμπέρασμα, όπως επίσης και η μουσική διαδικασία που τηρούνταν, φαίνεται να υποδηλώνεται από τη σειρά των γεγονότων που αναφέρεται ότι έλαβαν χώρα κατά την αναβίωση των ιερών υπηρεσιών στην οποία προέβη ο Βασιλιάς Εζεκίας, αφού καθάρισε το ναό: «Όταν άρχισε η προσφορά του ολοκαυτώματος, άρχισε ο ύμνος του Ιεχωβά, καθώς και οι σάλπιγγες, υπό τη διεύθυνση των μουσικών οργάνων του Δαβίδ, του βασιλιά του Ισραήλ. Και όλη η εκκλησία προσκυνούσε όση ώρα αντηχούσε ο ύμνος και ηχούσαν οι σάλπιγγες—όλα αυτά ώσπου τελείωσε η προσφορά του ολοκαυτώματος». (2Χρ 29:27, 28) Εφόσον οι σάλπιγγες ήταν «υπό τη διεύθυνση των μουσικών οργάνων του Δαβίδ», φαίνεται ότι οι σαλπιγκτές έπαιζαν με τέτοιον τρόπο ώστε να συμπληρώνουν τα άλλα όργανα και όχι να τα επισκιάζουν. Η θέση ολόκληρου του μουσικού σχήματος ήταν «ανατολικά από το θυσιαστήριο».—2Χρ 5:12.

Φωνητική Μουσική

Οι υμνωδοί στο ναό ήταν άρρενες Λευίτες. Οι Γραφές δεν κάνουν πουθενά λόγο για γυναίκες υμνωδούς στο ναό. Ένα από τα Ταργκούμ (σχολιάζοντας το εδ. Εκ 2:8) δείχνει καθαρά ότι δεν περιλαμβάνονταν γυναίκες στη χορωδία. Το γεγονός ότι στις γυναίκες απαγορευόταν ακόμη και η είσοδος σε ορισμένα τμήματα του ναού φαίνεται να τις αποκλείει από κάθε επίσημη θέση εκεί.—2Χρ 5:12· Νε 10:39· 12:27-29.

Η υμνολογίαστο ναό θεωρούνταν πολύ σημαντική. Αυτό καταδεικνύεται από τις πολλές Γραφικές αναφορές στους υμνωδούς, καθώς και από το γεγονός ότι αυτοί “απαλλάσσονταν από καθήκοντα” που έπρεπε να εκτελούν οι άλλοι Λευίτες, προκειμένου να είναι ολοκληρωτικά αφοσιωμένοι στην υπηρεσία τους. (1Χρ 9:33) Το ότι εξακολουθούσαν να αποτελούν ιδιαίτερη Λευιτική ομάδα τονίζεται από το γεγονός ότι αναφέρονται ξεχωριστά από τους υπόλοιπους που επέστρεψαν από τη Βαβυλώνα. (Εσδ 2:40, 41) Ακόμη και η εξουσία του Πέρση βασιλιά Αρταξέρξη (του Μακρόχειρα) χρησιμοποιήθηκε προς όφελός τους, εξαιρώντας τους, μαζί με άλλες ιδιαίτερες ομάδες, από “φόρο, τέλη και διόδια”. (Εσδ 7:24) Αργότερα, ο βασιλιάς διέταξε να υπάρχουν «καθορισμένες προμήθειες για τους υμνωδούς, σύμφωνα με τις ανάγκες της κάθεημέρας». Αν και αυτή η διαταγή αποδίδεται στον Αρταξέρξη, το πιθανότερο είναι να την εξέδωσε ο Έσδρας με την εξουσία που του είχε παραχωρήσει ο Αρταξέρξης. (Νε 11:23· Εσδ 7:18-26) Γίνεται, λοιπόν, κατανοητό ότι, αν και οι υμνωδοί ήταν όλοι Λευίτες, η Γραφή τούς μνημονεύει ως ιδιαίτερο σώμα, δεδομένου ότι κάνει λόγο για “τους υμνωδούς και τους Λευίτες”.—Νε 7:1· 13:10.

Οι Γραφές αναφέρονται επίσης σε τραγουδιστές, άντρες και γυναίκες, που δεν είχαν σχέση με τη λατρεία στο ναό. Παράδειγμα αυτών αποτελούν οι τραγουδιστές και οι τραγουδίστριες που είχε ο Σολομών στην αυλή του, όπως επίσης οι περίπου 200 τραγουδιστές και από τα δύο φύλα οι οποίοι, μαζί με τους Λευίτες μουσικούς, επέστρεψαν από τη Βαβυλώνα. (Εκ 2:8· Εσδ 2:65· Νε 7:67) Αυτοί οι τραγουδιστές, που δεν ήταν Λευίτες, ήταν κάτι το συνηθισμένο στον Ισραήλ και προσκαλούνταν είτε σε διάφορες εορταστικές περιστάσεις για να τις πλαισιώσουν ευχάριστα είτε σε καιρό θλίψης για να ψάλουν θρηνωδίες. (2Σα 19:35· 2Χρ 35:25· Ιερ 9:17, 20) Το έθιμο να προσλαμβάνονται επαγγελματίες μουσικοί σε καιρούς χαράς και λύπης φαίνεται πως εξακολουθούσε να υπάρχει όταν ο Ιησούς ήταν στη γη.—Ματ 11:16, 17.

Αν και η μουσική διαδραματίζει μεγαλύτερο ρόλο στις Εβραϊκές Γραφές, εντούτοις δεν αγνοείται ούτε παραβλέπεται στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές. Η ενόργανη μουσική σε συνάρτηση με την αληθινή λατρεία αναφέρεται μόνο με μεταφορική έννοια στις Ελληνικές Γραφές. (Απ 14:2) Ωστόσο, η υμνολογίαφαίνεται ότι ήταν πολύ διαδεδομένη μεταξύ των υπηρετών του Θεού. Ο Ιησούς και οι απόστολοί του έψαλαν αίνους μετά το Δείπνο του Κυρίου. (Μαρ 14:26) Ο Λουκάς αναφέρει ότι ο Παύλος και ο Σίλας υμνολογούσαν μέσα στη φυλακή, και ο Παύλος πρότρεψε τους ομοπίστους του να ψάλλουν ύμνους αίνου στον Ιεχωβά. (Πρ 16:25· Εφ 5:18, 19· Κολ 3:16) Η δήλωση του Παύλου στο εδάφιο 1 Κορινθίους 14:15 σχετικά με την υμνολογία αφήνει να εννοηθεί ότι αυτή αποτελούσε αναπόσπαστο στοιχείο της Χριστιανικής λατρείας. Στο καταγραμμένο θεόπνευστο όραμα του Ιωάννη γίνεται λόγος για διάφορα πνευματικά πλάσματα τα οποία ψάλλουν στον Θεό και στον Χριστό.—Απ 5:8-10· 14:3· 15:2-4.

Ο Χαρακτήρας της Βιβλικής Μουσικής

Το υψηλότερο επίπεδο ηθικής των Ισραηλιτών και η ανώτερη λογοτεχνία τους, της οποίας αντιπροσωπευτικό παράδειγμα αποτελεί η ποίηση και ο πεζός λόγος των Εβραϊκών Γραφών, υποδηλώνουν ότι η μουσική του αρχαίου Ισραήλ πιθανότατα υπερείχε της μουσικής των συγχρόνων του. Η πηγή έμπνευσης για τη μουσική του Ισραήλ ήταν ασφαλώς πολύ ανώτερη από την πηγή έμπνευσης των γειτονικών εθνών. Ενδιαφέρον παρουσιάζει ένα ασσυριακό πρόστυπο ανάγλυφο στο οποίο ο Βασιλιάς Σενναχειρείμ απεικονίζεται να απαιτεί ως φόρο υποτελείας από τον Βασιλιά Εζεκία μουσικούς, άντρες και γυναίκες.—Αρχαία Κείμενα από την Εγγύς Ανατολή (Ancient Near Eastern Texts), επιμέλεια Τζ. Πρίτσαρντ, 1974, σ. 288.

Επί μακρόν προβάλλεται η άποψη ότι η εβραϊκή μουσική ήταν μόνο μελωδία, χωρίς αρμονία. Εντούτοις, και μόνο η δεσπόζουσα θέση της άρπας και άλλων έγχορδων οργάνων στον Ισραήλ αποτελεί ισχυρή ένδειξη περί του αντιθέτου. Είναι σχεδόν αδιανόητο ότι ένας μουσικός θα έπαιζε κάποιο πολύχορδο όργανο και δεν θα αντιλαμβανόταν ότι ο συνδυασμός ορισμένων τόνων ήταν πολύ ευχάριστος ή ότι μια συγκεκριμένη σειρά από νότες, όπως σε ένα άρπισμα, παρήγε ευχάριστο ήχο. Ο Κουρτ Ζαξ, ειδικός στην ιστορία της μουσικής, δηλώνει: «Η βαθιά ριζωμένη προκατάληψη ότι η αρμονία και η πολυφωνία [δύο ή περισσότερα μουσικά μέρη ή φωνές σε συνδυασμό] αποτελούν αποκλειστικότητα της μεσαιωνικής και της σύγχρονης Δύσης δεν ευσταθεί». Στη συνέχεια αναφέρει ότι ακόμη και πρωτόγονοι πολιτισμοί έχουν να επιδείξουν πολλά παραδείγματα μουσικής σε διαστήματα πέμπτης, τετάρτης, τρίτης, καθώς επίσης σε οκτάβες, και ότι μεταξύ αυτών των λαών, περιλαμβανομένων και κάποιων φυλών Πυγμαίων, η συμπίπτουσα αντιφωνία (κατά την οποία δύο ομάδες τραγουδούν εναλλάξ) εξελίχθηκε σε υμνωδία βάσει αντιστικτικών κανόνων.

Με έρεισμα μια παγκόσμια έρευνα, ο Ζαξ παρουσιάζει το συμπέρασμα ότι «οι χορωδίες και οι ορχήστρες που υπήρχαν σε σχέση με το Ναό στην Ιερουσαλήμ υποδηλώνουν υψηλό επίπεδο μουσικής παιδείας, ικανοτήτων και γνώσεων». Και συνεχίζει: «Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι η μουσική της αρχαίας Εγγύς Ανατολής ήταν πολύ διαφορετική από ό,τι δέχονταν οι ιστορικοί του δέκατου ένατου αιώνα. . . . Αν και δεν γνωρίζουμε πώς ηχούσε αυτή η αρχαία μουσική, έχουμε επαρκή στοιχεία για τη δύναμη, τη μεγαλοπρέπεια και τη δεξιοτεχνία με την οποία παιζόταν».—Η Εμφάνιση της Μουσικής στον Αρχαίο Κόσμο: Ανατολή και Δύση (The Rise of Music in the Ancient World: East and West), 1943, σ. 48, 101, 102.

Οι Γραφές υποδεικνύουν παρόμοιο συμπέρασμα. Για παράδειγμα, πάνω από 30 φορές εμφανίζεται η έκφραση «Προς τον διευθύνοντα» (ΜΝΚ· AT) στις επιγραφές των Ψαλμών. (Ψλ 11 και άλλοι) Άλλες μεταφράσεις έχουν τις αποδόσεις «τον διευθυντή της χορωδίας» (Kx· JB· Mo· RS), «τον Αρχιμουσικό» (AS· KJ· Ro· ΛΧ) και «τον Διευθυντή της Ορχήστρας» (Fn). Η εβραϊκή λέξη φαίνεται ότι αναφέρεται στο άτομο που με κάποιον τρόπο έδινε οδηγίες για τη μουσική εκτέλεση του ύμνου, όσον αφορά τη διασκευή του, τις πρόβες και την εκπαίδευση των Λευιτών υμνωδών ή όσον αφορά την επίσημη εκτέλεση του ύμνου. Ίσως έτσι να προσφωνείται ο επικεφαλής της καθεμιάς από τις 24 εφημερίες των μουσικών του αγιαστηρίου, ενδέχεται, όμως, η λέξη να αφορούσε κάποιον άλλον από τους ικανούς μουσικούς, εφόσον το υπόμνημα αναφέρει ότι έπρεπε να «είναι διευθύνοντες». (1Χρ 15:21· 25:1, 7-31) Σε 20 άλλους Ψαλμούς οι επιγραφές είναι ακόμη πιο συγκεκριμένες όταν αναφέρονται στους «διευθύνοντες»: «Προς τον διευθύνοντα τα έγχορδα», «Προς τον διευθύνοντα στη χαμηλότερη οκτάβα», και ούτω καθεξής. (Ψλ 4,12, και άλλοι) Επιπρόσθετα, στις Γραφές γίνεται λόγος για τους «επικεφαλής των υμνωδών», για τους “πεπειραμένους” και τους “μαθητευόμενους”. Όλα αυτά πιστοποιούν μουσική υψηλού επιπέδου.—Νε 12:46· 1Χρ 25:7, 8.

Μεγάλο μέρος της ομαδικής υμνολογίας στον Ισραήλ φαίνεται πως γινόταν σε αντιφωνία: τα δύο ημίσεα μιας χορωδίας έψαλλαν εναλλάξ παράλληλους στίχους ή εναλλάσσονταν ένας σολίστας και μια χορωδία που αποκρινόταν. Προφανώς αυτό εννοείται στις Γραφές με τη λέξη «αποκρίνονταν». (Εξ 15:21· 1Σα 18:6, 7) Το συγκεκριμένο είδος υμνολογίας διαφαίνεται και από αυτόν καθαυτόν τον τρόπο με τον οποίο είναι γραμμένοι μερικοί από τους ψαλμούς, όπως ο 136ος Ψαλμός. Η περιγραφή που έχουμε για τις δύο μεγάλες χορωδίες ευχαριστήριων ύμνων στην εποχή του Νεεμία, καθώς και για το ρόλο τους στην εγκαινίαση του τείχους της Ιερουσαλήμ, υποδηλώνει ότι έψαλαν με αυτόν τον τρόπο.—Νε 12:31, 38, 40-42.

Τι είναι το Τραγούδι ή ο Ύμνος

Είναι η σύνθεση που περιλαμβάνει μουσική και στίχους· ποιητική σύνθεση. Περίπου το ένα δέκατο ολόκληρης της Αγίας Γραφής αποτελείται από τραγούδια, ή αλλιώς ύμνους, με σημαντικότερα παραδείγματα τους Ψαλμούς, το Άσμα Ασμάτων και τους Θρήνους. Παρότι οι Γραφές αναφέρονται και σε μη θρησκευτικά τραγούδια, τραγούδια σκωπτικά ή αποπλανητικά, η πλειονότητα των περίπου 300 σχετικών αναφορών στην Αγία Γραφή συνδέεται με τη λατρεία του Ιεχωβά Θεού. Κατά κύριο λόγο, το τραγούδι είναι συνυφασμένο με τη χαρά, γι’ αυτό και ο μαθητής Ιάκωβος έγραψε: «Είναι κανείς που νιώθει ευθυμία; Ας ψάλλει [ύμνους αίνου στον Θεό]». (Ιακ 5:13) Τα τραγούδια που εξέφραζαν λύπη θα τα χαρακτηρίζαμε πιο σωστά θρηνωδίες.—Αμ 8:10.

Ο πρώτος ύμνος που έχει καταγραφεί στην Αγία Γραφή είναι αυτός που έψαλαν ο Μωυσής και οι άντρες του Ισραήλ, στον οποίο αποκρίνονταν η Μαριάμ και οι γυναίκες, όταν απελευθερώθηκαν στην Ερυθρά Θάλασσα. (Εξ 15:1-21) Άλλοι ύμνοι είναι ο αποχαιρετιστήριος ύμνος του Μωυσή, ο επινίκιος ύμνος της Δεββώρας και του Βαράκ και η θρηνωδία του Δαβίδ για το θάνατο του Σαούλ και του Ιωνάθαν, του αγαπημένου του φίλου. (Δευ 31:30· 32:1-43· Κρ 5:1-31· 2Σα 1:17-27) Οι Ψαλμοί περιλαμβάνουν τουλάχιστον 73 ακόμη συνθέσεις του Δαβίδ. Στην Αγία Γραφή γίνεται, επίσης, λόγος για τον “ύμνο του Ιεχωβά” στα πλαίσια της αποκατάστασης της αγνής λατρείας από τον Εζεκία, καθώς και για τον “ύμνο του Μωυσή και του Αρνιού”.—2Χρ 29:27· Απ 15:3, 4.

Αναφορές σε «έναν νέο ύμνο» υπάρχουν, όχι μόνο στους Ψαλμούς, αλλά και στα γραφόμενα του Ησαΐα και του αποστόλου Ιωάννη. (Ψλ 33:3· 40:3· 96:1· 98:1· 144:9·149:1· Ησ 42:10· Απ 5:9· 14:3) Μια εξέταση των συμφραζομένων στις περισσότερες περιπτώσεις όπου εμφανίζεται η φράση “νέος ύμνος” αποκαλύπτει ότι ένας τέτοιος ύμνος ψάλλεται επειδή λαβαίνει χώρα μια νέα εξέλιξη στην άσκηση της παγκόσμιας κυριαρχίας του Ιεχωβά. Όπως διακηρύττει χαρούμενα το εδάφιο Ψαλμός 96:10: «Ο Ιεχωβά έχει γίνει βασιλιάς». Θέμα αυτού του “νέου ύμνου” φαίνεται ότι είναι οι νέες εξελίξεις στη διεύρυνση της βασιλείας του Ιεχωβά, καθώς και η σημασία αυτών των εξελίξεων για τον ουρανό και τη γη.—Ψλ 96:11-13· 98:9· Ησ 42:10, 13.

Τι είναι η Θρηνωδία

Είναι η σύνθεση—λυρική ή μουσική—που εκφράζει βαθιά λύπη, όπως τη θλίψη την οποία προξενεί ο θάνατος ενός φίλου ή κάποιου αγαπημένου προσώπου· ελεγεία. Στη Μετάφραση Νέου Κόσμου η λέξη «θρηνωδία» αποδίδει συνήθως την εβραϊκή λέξη κινάχ,η οποία δηλώνει πένθιμη σύνθεση, ελεγεία ή θρήνο.

Η εβραϊκή λέξη σιγκαγιών στην επιγραφή του 7ου Ψαλμού μεταφράζεται επίσης «θρηνωδία» και ενδεχομένως δηλώνει ένα άκρως αισθαντικό τραγούδι με γρήγορες εναλλαγές ρυθμού. (ΜΝΚ, υποσ.) Ένας τύπος της εβραϊκής λέξης, στον πληθυντικό αριθμό, εμφανίζεται στο εδάφιο Αββακούμ 3:1, όπου και αποδίδεται «θρηνωδίες». Λόγω της φύσης τους, οι θρηνωδίες συσχετίζονται με βογκητά και οδυρμούς. (Ιεζ 2:10) Τουλάχιστον μερικές από αυτές είχαν καταγραφεί και φυλάσσονταν. Το εδάφιο 2 Χρονικών 35:25 αναφέρει ότι ο Ιερεμίας θρηνωδούσε για τον εκλιπόντα Βασιλιά Ιωσία και αφήνει να εννοηθεί ότι κάποτε υπήρχε μια συλλογή από θρηνωδίες (εβρ., κινώθ), διότι λέει: «Όλοι οι τραγουδιστές και οι τραγουδίστριες μιλούν για τον Ιωσία στις θρηνωδίες τους μέχρι και σήμερα· και τις έχουν θέσει ως διάταξη στον Ισραήλ και αυτές είναι γραμμένες στις θρηνωδίες».

Οι θρηνωδίες συνδέονται με το πένθος, και έτσι ο Ιεχωβά είπε στον άπιστο Ισραήλ: «Θα μετατρέψω τις γιορτές σας σε πένθος και όλους τους ύμνους σας σε θρηνωδία». (Αμ 8:10) Άρα λοιπόν, το να υψώσει κανείς θρηνωδία σήμαινε ότι έψαλλε μια ελεγεία, δηλαδή πένθιμη σύνθεση, η οποία ίσως υποδήλωνε απόρριψη από τον Ιεχωβά ή αντιπαρέβαλλε προηγούμενες ευνοϊκές συνθήκες με κάποια μεταγενέστερη δυστυχία. (Ιερ 7:29· Ιεζ 19:1-14) Οι θρηνωδίες ήταν άσματα, τα οποία συνήθως έψαλλαν οι γυναίκες.—Ιεζ 27:32· Ιερ 9:20.

Μερικές θρηνωδίες είχαν ιστορικό χαρακτήρα—τις συνέθεταν έπειτα από κάποιο γεγονός, όπως ήταν ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η θρηνωδία που έψαλε ο Δαβίδ εκφράζοντας τη λύπη του για τον Σαούλ και τον Ιωνάθαν, οι οποίοι είχαν πέσει νεκροί στο Όρος Γελβουέ πολεμώντας τους Φιλισταίους. (2Σα 1:17-27· 1Σα 31:8) Ο Βασιλιάς Δαβίδ έψαλε επίσης θρηνωδία για τον Αβενήρ μετά την ταφή του. (2Σα 3:31-34) Ενώ οι νεκρώσιμες θρηνωδίες ίσως αποσκοπούσαν εν μέρει στο να παρηγορήσουν τους ζώντες, μεταξύ των πιστών υπηρετών του Θεού δεν αποσκοπούσαν στο να δοξάσουν τον εκλιπόντα.—Εκ 9:5, 10.

Το βιβλίο των Θρήνων είναι μια θρηνωδία την οποία έγραψε ο Ιερεμίας μετά την καταστροφή της Ιερουσαλήμ από τους Βαβυλωνίους το 607 Π.Κ.Χ. Αν και εκφράζει λύπη για αυτή την ερήμωση, παράλληλα αντανακλά πίστη και ελπίδα στον Ιεχωβά, και μάλιστα το πέμπτο κεφάλαιο αρχίζει με μια έκκληση στον Θεό να θυμηθεί το λαό του που είχαν γίνει «ορφανοί χωρίς πατέρα».—Θρ 3:22-27· 5:1-3.

Μερικές θρηνωδίες που έχουν καταγραφεί στην Αγία Γραφή είναι προφητικές και παρουσιάζουν παραστατικά κάποια επερχόμενη συμφορά, ενίοτε μάλιστα σαν να έχει ήδη συμβεί. Προφητικές θρηνωδίες υψώθηκαν εναντίον της Τύρου και του βασιλιά της (Ιεζ 26:17· 27:1, 2· 28:11-19), καθώς και εναντίον του Φαραώ και της Αιγύπτου. (Ιεζ 32:2-16) Σε σχέση με την ερήμωση του Ιούδα και της Ιερουσαλήμ αναφέρεται ότι θα υψωνόταν θρηνωδία.—Ιερ 9:9-11.

Βιβλική Μουσική Ορολογία

Αν και ο μουσικός όρος «Σεμινίθ», σημαίνει κατά κυριολεξία «το όγδοο», η ακριβής σημασία του είναι αβέβαιη. Μπορεί να αναφέρεται σε μια συγκεκριμένη χαμηλότερη έκταση μουσικών φθόγγων, ή τρόπο, και, αν με αυτόν τον όρο συνδέονταν τυχόν μουσικά όργανα, πιθανότατα θα επρόκειτο για όργανα με τα οποία έπαιζαν τους χαμηλούς τόνους της μουσικής κλίμακας.

Στο εδάφιο 1 Χρονικών 15:21 γίνεται λόγος για άρπες «κουρδισμένες σε Σεμινίθ [«ενδεχόμενη αναφορά στο όγδοο κλειδί ή σε μια χαμηλότερη οκτάβα», ΜΝΚ υποσ.· «πιθανότατα η πιο χαμηλή οκτάβα», Da υποσ. z]». Σε αρμονία με αυτό, οι επιγραφές των Ψαλμών 6 και 12 (οι οποίοι έχουν μελαγχολικό περιεχόμενο) λένε: «Προς τον διευθύνοντα (τα έγχορδα) στη χαμηλότερη οκτάβα [σεμινίθ]», πράγμα που μπορεί να υποδηλώνει ότι αυτοί οι ύμνοι θα συνοδεύονταν από μουσική σε χαμηλότερη έκταση φθόγγων και θα ψάλλονταν ανάλογα.

Το «Αλαμώθ» είναι προφανώς όρος μουσικών εκτελέσεων. Πιθανότατα αναφέρεται στις σοπράνο φωνές νεαρών γυναικών ή στη φαλσέτο φωνή των αγοριών. Στο εδάφιο 1 Χρονικών 15:20 γίνεται λόγος για έγχορδα «κουρδισμένα σε Αλαμώθ»—σε αυτή την περίπτωση έχει γίνει μεταγραφή του όρου. Ωστόσο, στην επιγραφή του 46ου Ψαλμού ο όρος ‛αλαμώθ μεταφράζεται «Κοπέλες».

Στο εδάφιο 1 Χρονικών 15:21, το επόμενο εδάφιο της παραπάνω περικοπής, χρησιμοποιείται η μεταγραφή ενός άλλου μουσικού όρου, συγκεκριμένα του όρου σεμινίθ,ο οποίος αναφέρεται σε «άρπες κουρδισμένες σε Σεμινίθ». Στις επιγραφές των Ψαλμών 6 και 12 αυτή η λέξη αποδίδεται «χαμηλότερη οκτάβα». Ενώ οι δύο όροι Αλαμώθ και Σεμινίθ δεν είναι κατ’ ανάγκην αντίθετοι εννοιολογικά, μερικοί λόγιοι πιστεύουν πως όντως αντιδιαστέλλονται μεταξύ τους. Τα περιεχόμενα των αντίστοιχων ψαλμών επίσης φαίνεται να υποδηλώνουν κάτι τέτοιο: Και οι δύο ψαλμοί (6 και 12) οι οποίοι περιέχουν τον όροσεμινίθ στις επιγραφές τους είναι κάπως λυπητεροί, και λογικά θα παίζονταν σε πιο μελαγχολική, πιο χαμηλή έκταση φθόγγων, ενώ ο 46ος Ψαλμός που περιέχει τον όρο‛αλαμώθ στην επιγραφή του είναι χαρούμενος και λογικά θα παιζόταν ή θα ψαλλόταν σε υψηλότερη έκταση φθόγγων.

Το πρώτο μουσικό όργανο της Αγίας Γραφής

Υπάρχει αβεβαιότητα σχετικά με το όργανο ή τα όργανα που προσδιορίζουν διάφορες λέξεις της πρωτότυπης γλώσσας, οι οποίες αποδίδονται «έγχορδο». Το νέβελμνημονεύεται συνήθως μαζί με το κιννώρ (άρπα), πράγμα που υποδηλώνει ότι αυτά τα όργανα είναι σαφώς διαφορετικά. Το νέβελ, ένα φορητό ξύλινο όργανο (1Βα 10:12), χρησιμοποιούνταν για να παίζει τόσο ιερή όσο και κοσμική μουσική. (2Σα 6:5· 2Χρ 5:12· Νε 12:27· Ησ 5:12· 14:4, 11) Προφανώς χρησιμοποιούνταν διάφορα έγχορδα, διότι η Αγία Γραφή αναφέρει τα μιννίμ («χορδές»· Ψλ 150:4), το κελί νέβελ («έγχορδο όργανο»· 1Χρ 16:5· Ψλ 71:22), το νέβελ ‛ασώρ («δεκάχορδο όργανο»· η λέξη ‛ασώρ συνδέεται με μια λέξη που σημαίνει «δέκα»· Ψλ 33:2· 144:9), τα νεγινώθ (η λέξη συγγενεύει με ένα ρήμα που σημαίνει «παίζω έγχορδο»· επιγραφές Ψλ 4, 6, 54, 55, 61, 67, 76) και τοπεσαντερίν (θεωρείται ότι σημαίνει τριγωνικό «έγχορδο»· Δα 3:5, 7, 10, 15).

«Άρπα» είναι το όνομα του πρώτου μουσικού οργάνου που μνημονεύεται στη Γραφή. (Γε 4:21, AS, Fn, Kx, Yg, Da, ΜΝΚ) Η εβραϊκή λέξη κιννώρ (άρπα) αποδίδεται επίσης «λύρα» σε αρκετές μεταφράσεις της Αγίας Γραφής. (JB, Mo, Ro, RS, ΛΧ) Στις μισές περίπου από τις 42 φορές που εμφανίζεται η λέξη κιννώρ στη Γραφή, οι μεταφραστές της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα την απέδωσαν με την ελληνική λέξη κιθάρα. Το όργανο που προσδιορίζεται από τη λέξη κιθάρα ήταν παρόμοιο με τη λύρα, αλλά είχε πιο ρηχό ηχείο. Διάφορες σύγχρονες μεταφράσεις αποδίδουν γενικά τη λέξη κιθάρα των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών ως «άρπα». (1Κο 14:7· Απ 5:8) Απεικονίσεις σε αιγυπτιακά μνημεία δείχνουν ότι οι αρχαίες άρπες ήταν διαφόρων ειδών και σχημάτων και διέθεταν ποικίλο αριθμό χορδών. Με βάση τα παραπάνω, μερικοί έχουν υποθέσει ότι η λέξη κιννώρ αποτελούσε κάπως γενικό χαρακτηρισμό για κάθε όργανο που διέθετε τα κύρια γνωρίσματα της αρχαίας άρπας.

Το μόνο που υποδηλώνουν με βεβαιότητα οι Εβραϊκές Γραφές σχετικά με το κιννώρ είναι ότι ήταν φορητό και σχετικά ελαφρύ, εφόσον μπορούσε να παιχτεί σε μια πομπή ή ακόμη και από μια πόρνη καθώς αυτή τραγουδούσε, τριγυρίζοντας στην πόλη. (1Σα 10:5· 2Σα 6:5· Ησ 23:15, 16) Μερικά τέτοια όργανα ήταν φτιαγμένα από ξύλο «αλγούμ». (1Βα 10:12) Οι χορδές μπορεί να ήταν από μικρά έντερα προβάτων, μολονότι ίσως χρησιμοποιούνταν και κλωσμένες φυτικές ίνες.

Ο Δαβίδ, ο οποίος ήταν δεξιοτέχνης στο παίξιμο του κιννώρ «με το χέρι του» (1Σα 16:16, 23), προσέδωσε σε αυτό το όργανο εξέχουσα θέση μαζί με το “έγχορδο” (νέβελ) στην ορχήστρα η οποία έπαιζε μεταγενέστερα στο ναό του Σολομώντα. (1Χρ 25:1· 2Χρ 29:25) Όταν ο Νεεμίας εγκαινίασε το τείχος της Ιερουσαλήμ, το κιννώρ συνέβαλε στη χαρά της περίστασης. (Νε 12:27) Εφόσον το κιννώρ ήταν ουσιαστικά ένα “ευχάριστο” όργανο “αγαλλίασης”, ο ήχος του έπαυε σε περιόδους κρίσης ή τιμωρίας. (Ψλ 81:2· Ιεζ 26:13· Ησ 24:8, 9) Περίλυποι λόγω της εξορίας τους στη Βαβυλώνα, οι Ισραηλίτες δεν είχαν διάθεση να παίξουν τις άρπες τους και τις κρέμασαν στις λεύκες.—Ψλ 137:1, 2.

Επειδή υπάρχει αβεβαιότητα γύρω από την ακριβή μορφή του κιννώρ, και ιδιαίτερα τουνέβελ (έγχορδο), οποιαδήποτε απόπειρα σύγκρισης των δύο οργάνων βασίζεται σε εικασίες. Τα εδάφια 1 Χρονικών 15:20, 21 κάνουν λόγο για «έγχορδα [νεβαλίμ(πληθυντικός)] κουρδισμένα σε Αλαμώθ, . . . άρπες [κιννορώθ (πληθυντικός)] κουρδισμένες σε Σεμινίθ». Αν με τη λέξη «Αλαμώθ» εννοείται μια υψηλότερη έκταση μουσικών φθόγγων και με τη λέξη «Σεμινίθ» μια χαμηλότερη, αυτό θα μπορούσε να υποδηλώνει ότι το κιννώρ ήταν το πιο μεγάλο και το πιο βαθύτονο από τα δύο. Από την άλλη πλευρά, θα μπορούσε να ισχύει και το αντίστροφο (σύμφωνα με την επικρατούσα άποψη), αν όντως οι λέξεις Αλαμώθ και Σεμινίθ αναφέρονται εδώ επί τούτου επειδή αποτελούσαν ασυνήθιστους τρόπους κουρδίσματος αυτών των οργάνων. Ούτως ή άλλως, και τα δύο όργανα ήταν φορητά.

Στα εδάφια Δανιήλ 3:5, 7, 10, 15, η αραμαϊκή λέξη σαμπεχά’ φαίνεται να αναφέρεται σε μια “τριγωνική άρπα” (ΜΝΚ), και αποδίδεται επίσης «τρίγωνο» (AT, JB, RS, ΛΧ) και «σαμβύκη» (Da, ΒΑΜ). Το όργανο που προσδιορίζεται από τη λέξη σαμπεχά’περιγράφεται από μερικούς ως μικρή, οξύηχη, τριγωνική, τετράχορδη άρπα, περιγραφή η οποία εναρμονίζεται με τις παραπάνω αποδόσεις.

• Πηγή: Εγκυκλοπαίδεια Ενόραση στις Γραφές
• Επιμέλεια: Χαριτάκης Κώστας, Εκκλησία Πολίχνη Νέα Θεσσαλονίκη, 21/10/2016.

Από τη μετάφραση Νεόφυτου Βάμβα όπου αναφέρεται το όνομα του Θεού Ιεχωβά. Υπήρξε βασικός συντελεστής της Νεοελληνικής Μετάφρασης της Αγίας Γραφής (1850), η οποία προκάλεσε μεγάλη αντίδραση και έντονες προσωπικές επιθέσεις από τους υποστηρικτές της Ορθόδοξης παράδοσης με επικεφαλής τον Κωνσταντίνο Οικονόμο. Ο ίδιος υποστήριζε πως «όστις εμποδίζει την μετάφραση των γραφών κλείει την Βασιλεία του Θεού έμπροσθεν των ανθρώπων και υπόκειται εις “το Ουαί”, εις το οποίο καταδίκασε ο Κύριος ημών τους Γραμματείς και Φαρισαίους».

Κάποιος σημαίνων Αιθίοπας επέστρεφε στην πατρίδα του από την Ιερουσαλήμ. Ενώ ταξίδευε με το άρμα του σε έναν ερημικό δρόμο, διάβαζε μεγαλόφωνα από κάποιον θρησκευτικό ρόλο. Η εξήγηση των όσων διάβαζε του έκανε τέτοια εντύπωση ώστε από τότε και έπειτα άλλαξε η ζωή του. (Πράξεις 8:26-38) Ο άνθρωπος αυτός διάβαζε τα εδάφια Ησαΐας 53:7, 8 από την πρώτη μετάφραση της Αγίας Γραφής—τη Μετάφραση των Εβδομήκοντα. Αυτό το σύγγραμμα έχει επηρεάσει σε τόσο σημαντικό βαθμό τη διάδοση του αγγέλματος της Γραφής στο διάβα των αιώνων ώστε έχει χαρακτηριστεί ως η Βιβλική μετάφραση που άλλαξε τον κόσμο.

Πότε και υπό ποιες περιστάσεις ετοιμάστηκε η Μετάφραση των Εβδομήκοντα; Γιατί υπήρχε ανάγκη για μια τέτοια μετάφραση; Πόσο χρήσιμη έχει αποδειχτεί ανά τους αιώνες; Υπάρχει κάτι που μπορεί να μας διδάξει η Μετάφραση των Εβδομήκοντα σήμερα;

Έγινε για τους Ελληνόφωνους Ιουδαίους

Το 332 Π.Κ.Χ. όταν ο Μέγας Αλέξανδρος προέλασε στην Αίγυπτο αφού είχε καταστρέψει τη φοινικική πόλη της Τύρου, έγινε δεκτός ως ελευθερωτής. Εκεί ίδρυσε την Αλεξάνδρεια, ένα κέντρο μάθησης του αρχαίου κόσμου. Θέλοντας να διαδώσει τον ελληνικό πολιτισμό στους λαούς των κατακτημένων χωρών, ο Αλέξανδρος εισήγαγε στην αχανή επικράτειά του την κοινή ελληνική γλώσσα.

Τον τρίτο αιώνα Π.Κ.Χ., στην Αλεξάνδρεια υπήρχε ήδη ένας μεγάλος πληθυσμός Ιουδαίων. Πολλοί Ιουδαίοι οι οποίοι μετά τη βαβυλωνιακή εξορία ζούσαν σε διασκορπισμένες παροικίες έξω από την Παλαιστίνη μετανάστευσαν στην Αλεξάνδρεια. Πόσο καλά γνώριζαν εκείνοι οι Ιουδαίοι την εβραϊκή; Η Εγκυκλοπαίδεια (Cyclopedia) των Μακ Κλίντοκ και Στρονγκ δηλώνει: «Είναι πασίγνωστο ότι αφότου οι Ιουδαίοι επέστρεψαν από τη βαβυλωνιακή αιχμαλωσία, έχοντας χάσει σε μεγάλο βαθμό την εξοικείωσή τους με την αρχαία εβραϊκή, οι αναγνώσεις από τα βιβλία του Μωυσή στις συναγωγές της Παλαιστίνης τούς εξηγούνταν στη χαλδαϊκή . . . Οι Ιουδαίοι της Αλεξάνδρειας πιθανώς είχαν ακόμη λιγότερη γνώση της εβραϊκής. Αυτοί γνώριζαν καλύτερα την αλεξανδρινή ελληνική». Προφανώς, το κλίμα που επικρατούσε στην Αλεξάνδρεια ευνοούσε τη μετάφραση των Εβραϊκών Γραφών στην ελληνική.

Ο Αριστόβουλος, Ιουδαίος του δεύτερου αιώνα Π.Κ.Χ., έγραψε ότι μια μετάφραση του εβραϊκού νόμου στην ελληνική ολοκληρώθηκε στη διάρκεια της βασιλείας του Πτολεμαίου του Φιλάδελφου (285-246 Π.Κ.Χ.). Οι απόψεις διαφέρουν ως προς το τι εννοούσε ο Αριστόβουλος μιλώντας περί «νόμου». Μερικοί πιστεύουν ότι αναφερόταν απλώς στην Πεντάτευχο, ενώ άλλοι λένε ότι μπορεί να είχε υπόψη του ολόκληρες τις Εβραϊκές Γραφές.

Όπως και να έχουν τα πράγματα, η παράδοση λέει ότι οι Ιουδαίοι λόγιοι που ασχολήθηκαν με αυτή την πρώτη γραπτή μετάφραση των Γραφών από την εβραϊκή στην ελληνική ήταν μάλλον 72. Αργότερα, άρχισε να χρησιμοποιείται ο στρογγυλοποιημένος αριθμός 70. Γι’ αυτό, το σύγγραμμα ονομάστηκε Μετάφραση των Εβδομήκοντα και ορίζεται από το ελληνικό αριθμητικό σύμβολο Ο΄ (στην αγγλική χρησιμοποιείται το λατινικό αριθμητικό σύμβολο LXX). Στα τέλη του δεύτερου αιώνα Π.Κ.Χ., όλα τα βιβλία των Εβραϊκών Γραφών μπορούσαν να διαβάζονται στην ελληνική. Έτσι λοιπόν, η ονομασία Μετάφραση των Εβδομήκοντα έφτασε στο σημείο να αναφέρεται σε ολόκληρες τις Εβραϊκές Γραφές που ήταν μεταφρασμένες στην ελληνική.

Χρήσιμη τον Πρώτο Αιώνα

Η Μετάφραση των Εβδομήκοντα χρησιμοποιούνταν εκτεταμένα από τους ελληνόφωνους Ιουδαίους πριν από την εποχή του Ιησού Χριστού και των αποστόλων του αλλά και στην εποχή τους. Πολλοί από τους Ιουδαίους και τους προσήλυτους που συγκεντρώθηκαν στην Ιερουσαλήμ την Πεντηκοστή του 33 Κ.Χ. προέρχονταν από τις περιφέρειες της Ασίας, της Αιγύπτου, της Λιβύης, της Ρώμης και της Κρήτης — περιοχές στις οποίες μιλιούνταν η ελληνική. Αναμφίβολα, εκείνοι συνήθιζαν να διαβάζουν από τη Μετάφραση των Εβδομήκοντα. (Πράξεις 2:9-11) Άρα λοιπόν, αυτή η μετάφραση άσκησε μεγάλη επιρροή στη διάδοση των καλών νέων τον πρώτο αιώνα.

Παραδείγματος χάρη, μιλώντας σε άτομα από την Κυρήνη, την Αλεξάνδρεια, την Κιλικία και την Ασία, ο μαθητής Στέφανος είπε: «Ο Ιωσήφ . . . έστειλε και κάλεσε από εκείνον τον τόπο [τη Χαναάν] τον Ιακώβ τον πατέρα του και όλους τους συγγενείς του, εβδομήντα πέντε ψυχές τον αριθμό». (Πράξεις 6:8-10· 7:12-14) Το εβραϊκό κείμενο στη Γένεση, κεφάλαιο 46, λέει ότι ο αριθμός των συγγενών του Ιωσήφ ήταν εβδομήντα. Η Μετάφραση των Εβδομήκοντα, όμως, αναφέρει εβδομήντα πέντε. Προφανώς, ο Στέφανος παρέθεσε από τη Μετάφραση των Εβδομήκοντα.—Γένεση 46:20, 26, 27, υποσημείωση στη ΜΝΚ.

Καθώς ο απόστολος Παύλος διέσχιζε τη Μικρά Ασία και την Ελλάδα στη διάρκεια του δεύτερου και του τρίτου ιεραποστολικού του ταξιδιού, κήρυξε σε πολλούς Εθνικούς που φοβούνταν τον Θεό και σε «Έλληνες που λάτρευαν τον Θεό». (Πράξεις 13:16, 26· 17:4) Αυτοί οι άνθρωποι είχαν φτάσει στο σημείο να φοβούνται τον Θεό, δηλαδή να τον λατρεύουν, επειδή είχαν αποκτήσει κάποια γνώση για αυτόν από τη Μετάφραση των Εβδομήκοντα. Κηρύττοντας σε εκείνους τους ελληνόφωνους, ο Παύλος παρέθετε ή παρέφραζε τμήματα από αυτή τη μετάφραση συχνά.—Γένεση 22:18, υποσημείωση στη ΜΝΚ· Γαλάτες 3:8.

Οι Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές περιέχουν περίπου 320 άμεσες παραθέσεις και συνολικά πιθανόν 890 παραθέσεις και παραπομπές από τις Εβραϊκές Γραφές. Οι περισσότερες από αυτές βασίζονται στη Μετάφραση των Εβδομήκοντα. Ως αποτέλεσμα, οι παραθέσεις από αυτή τη μετάφραση, και όχι από τα εβραϊκά χειρόγραφα, αποτέλεσαν μέρος των θεόπνευστων Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών. Τι σημαντικό γεγονός ήταν αυτό! Ο Ιησούς είχε προείπει ότι τα καλά νέα της Βασιλείας θα κηρύττονταν σε όλη την κατοικημένη γη. (Ματθαίος 24:14) Για να επιτελεστεί αυτό, ο Ιεχωβά θα έπρεπε να επιτρέψει να μεταφραστεί ο θεόπνευστος Λόγος του στις διάφορες γλώσσες που διαβάζουν οι άνθρωποι παγκόσμια.

Χρήσιμη Σήμερα

Η Μετάφραση των Εβδομήκοντα εξακολουθεί να είναι πολύτιμη σήμερα και χρησιμοποιείται για να αποκαλυφτούν λάθη των αντιγραφέων τα οποία πιθανώς παρεισέφρησαν σε εβραϊκά χειρόγραφα που αντιγράφτηκαν σε μεταγενέστερη εποχή. Λόγου χάρη, η αφήγηση της Γένεσης στο κεφάλαιο 4 και εδάφιο 8 λέει: «Έπειτα από αυτό, ο Κάιν είπε στον Άβελ τον αδελφό του: [“Ας πάμε στον αγρό”]. Ενόσω, λοιπόν, βρίσκονταν στον αγρό, επιτέθηκε ο Κάιν στον Άβελ τον αδελφό του και τον σκότωσε».

Η πρόταση «ας πάμε στον αγρό», η οποία βρίσκεται μέσα σε αγκύλες, δεν υπάρχει στα εβραϊκά χειρόγραφα που χρονολογούνται από το δέκατο αιώνα Κ.Χ. Ωστόσο, υπάρχει σε παλαιότερα χειρόγραφα της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα καθώς και σε μερικές άλλες αρχαίες πηγές. Το εβραϊκό κείμενο έχει τη λέξη που συνήθως εισάγει ομιλία, αλλά δεν ακολουθούν κάποια λόγια. Τι μπορεί να έχει συμβεί; Το εδάφιο Γένεση 4:8 περιέχει δύο διαδοχικές προτάσεις που ολοκληρώνονται με την έκφραση «στον αγρό». Η Εγκυκλοπαίδεια των Μακ Κλίντοκ και Στρονγκ υποστηρίζει: «Το βλέμμα του Εβραίου αντιγραφέα πιθανώς παροδηγήθηκε από την [ίδια] λέξη . . . που ολοκληρώνει τις δύο προτάσεις». Έτσι λοιπόν, ο αντιγραφέας μπορεί να παρέλειψε την πρώτη περίπτωση όπου εμφανίζεται η έκφραση «στον αγρό». Είναι φανερό ότι η Μετάφραση των Εβδομήκοντα, καθώς και άλλα παλαιότερα σωζόμενα χειρόγραφα, αποδεικνύεται χρήσιμη στον προσδιορισμό λαθών σε μεταγενέστερα αντίγραφα του εβραϊκού κειμένου.

Από την άλλη μεριά, και τα αντίγραφα της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα υπόκεινται σε λάθη, και μερικές φορές χρησιμοποιείται το εβραϊκό κείμενο για να διορθωθεί το ελληνικό. Επομένως, η σύγκριση των εβραϊκών χειρογράφων με την ελληνική μετάφραση καθώς και με μεταφράσεις σε άλλες γλώσσες έχει ως αποτέλεσμα να εντοπίζονται λάθη στη μετάφραση και στην αντιγραφή, και μας διαβεβαιώνει για την ακριβή απόδοση του Λόγου του Θεού.

Σήμερα υπάρχουν πλήρη αντίγραφα της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα τα οποία χρονολογούνται από τον τέταρτο αιώνα Κ.Χ. Τέτοια χειρόγραφα καθώς και μεταγενέστερα αντίγραφα δεν περιέχουν το θεϊκό όνομα, Ιεχωβά, το οποίο στην εβραϊκή παριστάνεται από το Τετραγράμματο (ΓΧΒΧ). Σε αυτά τα αντίγραφα, οπουδήποτε εμφανιζόταν το Τετραγράμματο στο εβραϊκό κείμενο, αντικαταστάθηκε από τις λέξεις «Θεός» και «Κύριος». Ωστόσο, μια ανακάλυψη στην Παλαιστίνη, πριν από 50 χρόνια περίπου, έριξε φως σε αυτό το ζήτημα. Κάποια ομάδα που εξερευνούσε σπηλιές κοντά στη δυτική ακτή της Νεκράς Θαλάσσης έφερε στο φως αποσπάσματα χειρογράφων από έναν αρχαίο δερμάτινο ρόλο που περιείχε τους 12 προφήτες (από τον Ωσηέ μέχρι τον Μαλαχία) στην ελληνική. Αυτά τα κείμενα χρονολογούνται μεταξύ του 50 Π.Κ.Χ. και του 50 Κ.Χ. Σε αυτά τα παλαιότερα αποσπάσματα, το Τετραγράμματο δεν έχει αντικατασταθεί από τις λέξεις «Θεός» και «Κύριος». Συνεπώς, επιβεβαιώνεται η χρήση του θεϊκού ονόματος στην αρχική απόδοση των Γραφών σύμφωνα με τη Μετάφραση των Εβδομήκοντα.

Το 1971 δόθηκαν στην κυκλοφορία αποσπάσματα από έναν αρχαίο ρόλο σε πάπυρο (Πάπυροι Φουάντ 266). Τι αποκάλυψαν αυτά τα τμήματα της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα, τα οποία ανάγονται στο δεύτερο ή στον πρώτο αιώνα Π.Κ.Χ.; Το θεϊκό όνομα σωζόταν και σε εκείνα επίσης. Αυτά τα αρχαία αποσπάσματα της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα παρέχουν ισχυρές αποδείξεις για το ότι ο Ιησούς και οι μαθητές του τον πρώτο αιώνα ήξεραν και χρησιμοποιούσαν το όνομα του Θεού.

Σήμερα, η Αγία Γραφή είναι το πιο ευρέως μεταφρασμένο βιβλίο στην ιστορία. Πάνω από το 90 τοις εκατό της ανθρώπινης οικογένειας έχει πρόσβαση τουλάχιστον σε κάποιο τμήμα της στη δική του γλώσσα. Εμείς είμαστε ιδιαίτερα ευγνώμονες που υπάρχει μια ακριβής σύγχρονη μετάφραση, η Μετάφραση Νέου Κόσμου, η οποία είναι τώρα διαθέσιμη ολόκληρη ή εν μέρει σε 40 και πλέον γλώσσες. Η Μετάφραση Νέου Κόσμου — Με Υποσημειώσεις (στην αγγλική) περιέχει εκατοντάδες υποσημειώσεις με αναφορές στη Μετάφραση των Εβδομήκοντα και σε άλλα αρχαία χειρόγραφα. Πράγματι, η Μετάφραση των Εβδομήκοντα εξακολουθεί να αποτελεί ενδιαφέρον και πολύτιμο σύγγραμμα για τους μελετητές της Γραφής στις ημέρες μας.

• Αναδημοσίευση από τη ΣΚΟΠΙΑ 15 Σεπτεμβρίου 2002

Έχετε βρει ποτέ έναν βόλο χρυσού; Ελάχιστοι έχουν βρει. Ωστόσο, εκατομμύρια άνθρωποι έχουν ανακαλύψει κάτι πολύ καλύτερο. Πρόκειται για τη θεϊκή σοφία, για την οποία “δεν μπορεί να δοθεί ως αντάλλαγμα καθαρό χρυσάφι”.—Ιώβ 28:12, 15.


Σαν τον χρυσοθήρα που καταβάλλει σθεναρές προσπάθειες για να βρει χρυσό, εργάζεστε εσείς σκληρά για να μαθαίνετε πολύτιμες Γραφικές αλήθειες;

Από μερικές απόψεις, οι ειλικρινείς σπουδαστές της Αγίας Γραφής είναι σαν χρυσοθήρες που ψάχνουν για χρυσό. Αυτοί οι σπουδαστές χρειάζεται να εργάζονται σκληρά και να συνεχίζουν να ερευνούν τις Γραφές προκειμένου να βρίσκουν ανεκτίμητη σοφία. Σε αυτόν τον τομέα, τι μπορούμε να μάθουμε εμείς εξετάζοντας τρεις τρόπους με τους οποίους κάποιος βρίσκει χρυσό;

Βρίσκετε έναν βόλο χρυσού!

Φανταστείτε ότι περπατάτε δίπλα στην όχθη ενός ποταμού και βλέπετε κάτι που μοιάζει με μικροσκοπικό βότσαλο να λαμπυρίζει στον ήλιο. Σκύβετε να το δείτε και πανευτυχής ανακαλύπτετε έναν βόλο χρυσού. Είναι πιο μικρός από το κεφάλι ενός σπίρτου και πιο σπάνιος από ένα διαμάντι υψηλής ποιότητας. Φυσικά, κοιτάζετε γύρω σας μήπως υπάρχουν και άλλοι βόλοι.

Παρόμοια, μια αξέχαστη μέρα πριν από κάποιο διάστημα, ίσως ήρθε στην πόρτα σας ένας υπηρέτης του Ιεχωβά για να σας μιλήσει σχετικά με το ελπιδοφόρο άγγελμα της Γραφής. Ίσως θυμάστε ολοζώντανα τη στιγμή που ανακαλύψατε τον πρώτο σας πνευματικό βόλο χρυσού, σαν να λέγαμε. Αυτό μπορεί να συνέβη όταν είδατε για πρώτη φορά το όνομα του Θεού, Ιεχωβά, στη Γραφή. (Ψαλμ. 83:18) Ή ίσως όταν μάθατε ότι μπορείτε να γίνετε φίλος του Ιεχωβά. (Ιακ. 2:23) Καταλάβατε αμέσως ότι είχατε βρει κάτι καλύτερο από το χρυσάφι! Και ενδεχομένως λαχταρούσατε να βρείτε περισσότερους πνευματικούς βόλους.

Βρίσκετε περισσότερους βόλους!

Μικροσκοπικά ψήγματα ή νιφάδες χρυσού συσσωρεύονται μερικές φορές σε ρέματα και ποτάμια. Αυτό ονομάζεται προσχωσιγενής χρυσός. Σε μία και μόνο περίοδο φιλόπονης χρυσοθηρίας, σε τέτοιες αποθέσεις μπορούν να βρεθούν μερικά κιλά χρυσού, αξίας δεκάδων χιλιάδων ευρώ.

Όταν αρχίσατε να μελετάτε τη Γραφή με κάποιον Μάρτυρα του Ιεχωβά, ίσως νιώθατε σαν έναν χρυσοθήρα που κοσκινίζει μια πλούσια απόθεση χρυσού. Ο στοχασμός γύρω από το ένα Γραφικό εδάφιο μετά το άλλο πιθανότατα πρόσθετε στο απόθεμα γνώσης σας, πράγμα το οποίο σας πλούτιζε πνευματικά. Καθώς σκάβατε με λαχτάρα σε αυτές τις πολύτιμες Γραφικές αλήθειες, μάθατε πώς θα μπορούσατε να πλησιάσετε τον Ιεχωβά και να κρατήσετε τον εαυτό σας στην αγάπη του, με προοπτική την αιώνια ζωή.—Ιακ. 4:8· Ιούδα 20, 21

Όπως ένας χρυσοθήρας ψάχνει για πολύτιμες αποθέσεις προσχωσιγενούς χρυσού, μπορεί και εσείς να ήσασταν πολύ επιμελείς στην αναζήτηση πολύτιμων πνευματικών θησαυρών. Αφού μάθατε τις θεμελιώδεις Γραφικές αλήθειες, πιθανώς υποκινηθήκατε να κάνετε τα βήματα που οδήγησαν στην αφιέρωση και στο βάφτισμα.—Ματθ. 28:19, 20.

Συνεχίστε να ψάχνετε!

Ένας χρυσοθήρας μπορεί να βρει μικροσκοπικές ποσότητες χρυσού μέσα σε πυριγενή πετρώματα. Η περιεκτικότητα που έχουν ορισμένα κοιτάσματα τέτοιων πετρωμάτων σε χρυσό είναι τόσο μεγάλη ώστε ο χρυσοθήρας εξορύσσει το μετάλλευμα και το θρυμματίζει προκειμένου να αφαιρέσει τον χρυσό. Με μια πρώτη ματιά, ο χρυσός ίσως να μην είναι ορατός στο μετάλλευμα. Γιατί; Επειδή το μετάλλευμα υψηλής ποιότητας μπορεί να περιέχει μόνο γύρω στα 10 γραμμάρια χρυσού ανά τόνο πετρώματος! Παρ’ όλα αυτά, ο χρυσοθήρας νιώθει ότι αξίζει την προσπάθεια να το εξορύξει.

Προσπάθεια απαιτείται και αφού κάποιος έχει προχωρήσει πέρα από «τα αρχικά δόγματα σχετικά με τον Χριστό». (Εβρ. 6:1, 2) Χρειάζεται να εργάζεστε σκληρά για να «εξορύσσετε» καινούρια σημεία και πρακτικά μαθήματα καθώς μελετάτε τη Γραφή. Πώς μπορείτε να διασφαλίσετε λοιπόν ότι η προσωπική σας μελέτη της Γραφής παραμένει παραγωγική, ακόμη και αν τη μελετάτε επί χρόνια;

Διατηρήστε τη λαχτάρα σας για μάθηση. Να δίνετε μεγάλη προσοχή στις λεπτομέρειες. Συνεχίστε να καταβάλλετε προσπάθειες, και θα βρίσκετε πολύτιμους Γραφικούς βόλους θεϊκής σοφίας και καθοδηγίας. (Ρωμ. 11:33) Προκειμένου να αυξήσετε τη Γραφική σας γνώση, να αξιοποιείτε τα εργαλεία έρευνας που είναι διαθέσιμα στη γλώσσα σας. Να ψάχνετε υπομονετικά για την κατεύθυνση που χρειάζεστε και για τις απαντήσεις στις Γραφικές σας ερωτήσεις. Να ρωτάτε άλλους ποια εδάφια και άρθρα έχουν βρει ιδιαιτέρως υποβοηθητικά και ενθαρρυντικά. Να μοιράζεστε με άλλους ενδιαφέροντα σημεία που ανακαλύπτετε καθώς μελετάτε τον Λόγο του Θεού.

Φυσικά, στόχος σας δεν είναι απλώς να αυξήσετε την αντικειμενική σας γνώση. Ο απόστολος Παύλος προειδοποίησε ότι «η γνώση κάνει κάποιον να φουσκώνει από υπερηφάνεια». (1 Κορ. 8:1) Επομένως, να εργάζεστε σκληρά ώστε να παραμένετε ταπεινοί και ισχυροί στην πίστη. Η οικογενειακή λατρεία και η προσωπική μελέτη της Γραφής που γίνονται σε τακτική βάση θα σας βοηθούν να ζείτε σε αρμονία με τους κανόνες του Ιεχωβά και θα σας υποκινούν να βοηθάτε άλλους. Πάνω από όλα, θα χαίρεστε επειδή έχετε βρει κάτι πολύ καλύτερο από το χρυσάφι.—Παρ. 3:13, 14.

• Αναδημοσίευση από το τεύχος Μελέτης της ΣΚΟΠΙΑΣ Αυγούστου 2016