Αυτό είναι το υμνολόγιο που έχουμε τώρα στη διάθεσή μας. Μ’ έναν ύμνο και μια προσευχή ξεκινάμε κάθε συνάθροιση μας, έτσι και τελειώνουμε, ενώ ενδιάμεσα έχουμε και πάλι υμνολογία. Είναι πολύ σπουδαίο να αινούμε τον Ιεχωβά Θεό.


Αυτή είναι η εικονογράφηση στη δεύτερη σελίδα του υμνολογίου μας τώρα. Και οι άγγελοι, πνευματικά δημιουργήματα του Ιεχωβά υμνούν τον Ιεχωβά. Δείτε ΕΔΩ όλους του ύμνους που περιέχει αυτό το υμνολόγιο. Διότι ετοιμάζεται νέο, αναθεωρημένο… Δείτε ΕΔΩ κι ΕΔΩ.


Να ένας ενθαρρυντικός ύμνος όπως αυτός, ο 111, για να παίρνουμε δύναμη και να ελπίζουμε στην ημέρα της ανάστασής αγαπημένων μας προσώπων. Γι' αυτό κηρύττουμε άφοβα σε όλους για την ανάσταση των νεκρών.

Η Μουσική είναι ένα από τα δώρα του Θεού μέσω του οποίου ο άνθρωπος μπορεί να αποδώσει αίνο και ευχαριστίες στον Δημιουργό του, καθώς και να εκφράσει τα συναισθήματά του, τις λύπες του και τις χαρές του. Εξέχουσα θέση στη λατρεία του Ιεχωβά Θεού κατέχει κυρίως η υμνολογία, αλλά και η ενόργανη μουσική έχει διαδραματίσει ζωτικό ρόλο. Όχι μόνο συνοδεύει τους υμνωδούς αλλά και συμπληρώνει την υμνολογία τους. Δεν αποτελεί έκπληξη, λοιπόν, που από την αρχή ως το τέλος της Αγίας Γραφής υπάρχουν άφθονες αναφορές τόσο στη φωνητική όσο και στην ενόργανη μουσική, είτε σε σχέση με την αληθινή λατρεία είτε όχι.—Γε 4:21· 31:27· 1Χρ 25:1· Απ 18:22.

Ιστορία

Η πρώτη Γραφική αναφορά στη μουσική ανάγεται στην προκατακλυσμιαία περίοδο, στην έβδομη γενιά μετά τον Αδάμ: «[Ο Ιουβάλ] υπήρξε ο πρώτος από όλους εκείνους που χειρίζονται την άρπα και τη φλογέρα». Αυτά τα λόγια ίσως περιγράφουν την εφεύρεση των πρώτων μουσικών οργάνων, ίσως δε και την καθιέρωση κάποιου είδους μουσικού επαγγέλματος.—Γε 4:21.

Στις ημέρες των πατριαρχών η μουσική φαίνεται πως αποτελούσε αναπόσπαστο μέρος της ζωής, αν κρίνουμε από την επιθυμία του Λάβαν να αποχαιρετήσει τον Ιακώβ και τις κόρες του με μουσική. (Γε 31:27) Ύμνοι με συνοδεία ενόργανης μουσικής πλαισίωσαν τον εορτασμό για την απελευθέρωση στην Ερυθρά Θάλασσα και τη νικηφόρα επιστροφή του Ιεφθάε, του Δαβίδ και του Σαούλ από διάφορες μάχες.—Εξ 15:20, 21· Κρ 11:34· 1Σα 18:6, 7.

Και στις δύο περιπτώσεις μεταφοράς της Κιβωτού στην Ιερουσαλήμ, ήταν παρόντες υμνωδοί και οργανοπαίκτες. (1Χρ 13:8· 15:16) Στα μετέπειτα χρόνια της ζωής του Δαβίδ, ο Ιεχωβά, μέσω των προφητών του, του Νάθαν και του Γαδ, έδωσε οδηγίες με βάση τις οποίες έγινε η μουσική οργάνωση του αγιαστηρίου.—1Χρ 23:1-5· 2Χρ 29:25, 26.

Η μουσική οργάνωση που ξεκίνησε από τον Δαβίδ υλοποιήθηκε πλήρως στο ναό του Σολομώντα. Μπορούμε να πάρουμε μια εικόνα για το μεγαλείο και την επιβλητικότητα της μουσικής κατά την αφιέρωση του ναού από το γεγονός ότι οι σαλπιγκτές και μόνο ανέρχονταν στους 120. (2Χρ 5:12, 13) Αλλά καθώς η πιστότητα του έθνους στον Ιεχωβά χαλάρωνε ολοένα και περισσότερο, όλα τα χαρακτηριστικά της αληθινής λατρείας, συμπεριλαμβανομένης της μουσικής, επηρεάζονταν αρνητικά. Παρ’ όλα αυτά, όταν οι βασιλιάδες Εζεκίας και Ιωσίας εισήγαγαν τις μεταρρυθμίσεις τους, και επίσης όταν οι Ιουδαίοι επέστρεψαν από τη βαβυλωνιακή εξορία, έγιναν προσπάθειες να τεθεί και πάλι σε ισχύ η διευθέτηση της μουσικής, την οποία ο Ιεχωβά είχε δείξει ότι επιθυμούσε. (2Χρ 29:25-28· 35:15· Εσδ 3:10) Αργότερα, όταν ο Νεεμίας εγκαινίασε το τείχος της Ιερουσαλήμ, οι Λευίτες υμνωδοί υπό τη συνοδεία όλων των μουσικών οργάνων συνέβαλαν πάρα πολύ στη χαρά της περίστασης. (Νε 12:27-42) Αν και οι Γραφές δεν αναφέρουν τίποτα περισσότερο για τη μουσική σε σχέση με τη λατρεία στο ναό μετά τις ημέρες του Νεεμία, άλλες πηγές, όπως το Ταλμούδ, αναφέρουν ότι χρησιμοποιούνταν εκεί μουσική μέχρι την καταστροφή της Ιερουσαλήμ το 70 Κ.Χ.

Πόσοι μουσικοί υπηρετούσαν στο ναό της Ιερουσαλήμ; Στα πλαίσια των προετοιμασιών για το ναό του Ιεχωβά, ο Δαβίδ ξεχώρισε 4.000 Λευίτες για μουσική υπηρεσία. (1Χρ 23:4, 5) Από αυτούς, οι 288 ήταν “εκπαιδευμένοι για υμνωδία προς τον Ιεχωβά, όλοι πεπειραμένοι”. (1Χρ 25:7) Η όλη διευθέτηση τελούσε υπό την επιστασία τριών άριστων μουσικών—του Ασάφ, του Αιμάν και του Ιεδουθούν (που προφανώς ονομαζόταν και Εθάν). Εφόσον ο καθένας από αυτούς ήταν απόγονος ενός από τους τρεις γιους του Λευί—του Γηρσώμ, του Καάθ και του Μεραρί αντίστοιχα—αυτό σημαίνει ότι οι τρεις κύριες Λευιτικές οικογένειες εκπροσωπούνταν στη μουσική οργάνωση του ναού. (1Χρ 6:16, 31-33, 39-44· 25:1-6) Οι γιοι των τριών αυτών αντρών ανέρχονταν συνολικά σε 24, και συγκαταλέγονταν όλοι τους στους προαναφερθέντες 288 επιδέξιους μουσικούς. Κάθε γιος κληρωνόταν να είναι επικεφαλής μιας υποδιαίρεσης μουσικών. Υπό την επιστασία του είχε 11 ακόμη “πεπειραμένους”, οι οποίοι είχαν επιλεχθεί ανάμεσα από τους γιους του καθώς και από άλλους Λευίτες. Με αυτόν τον τρόπο, οι 288 ([1+11] × 24 = 288) πεπειραμένοι Λευίτες μουσικοί ήταν χωρισμένοι, όπως και οι ιερείς, σε 24 εφημερίες. Αν όλοι οι υπόλοιποι 3.712 “μαθητευόμενοι” κατανέμονταν ανάλογα, τότε καθεμιά από τις 24 υποδιαιρέσεις περιλάμβανε κατά μέσο όρο γύρω στους 155 άντρες ακόμη, πράγμα που σήμαινε ότι σε κάθε πεπειραμένο μουσικό αντιστοιχούσαν περίπου 13 Λευίτες οι οποίοι βρίσκονταν σε διάφορα στάδια μουσικής παιδείας, θεωρητικής και πρακτικής. (1Χρ 25:1-31) Εφόσον οι σαλπιγκτές ήταν ιερείς, αποτελούσαν ξεχωριστή ομάδα από τους Λευίτες μουσικούς.—2Χρ 5:12· Αρ 10:8.

Ενόργανη Μουσική

Η Γραφή δίνει πολύ λίγες πληροφορίες για το σχήμα ή την κατασκευή των 12 και πλέον διαφορετικών μουσικών οργάνων που αναφέρει. Γι’ αυτό, οι περισσότεροι μελετητές βασίζονται κυρίως στα ευρήματα των αρχαιολόγων όσον αφορά τα όργανα που χρησιμοποιούσαν τα γειτονικά έθνη την ίδια εποχή. Ωστόσο, αυτά μπορεί να μην αποτελούν πάντοτε αξιόπιστο οδηγό, επειδή, όπως φαίνεται, ο Ισραήλ υπερείχε των γειτόνων του στον τομέα της μουσικής. Επιπρόσθετα, μερικοί συνδέουν διάφορα μουσικά όργανα των Γραφών με όργανα που χρησιμοποιούνται σήμερα στη Μέση Ανατολή και τα οποία θεωρείται ότι έχουν αρχαία προέλευση. Και αυτά τα συμπεράσματα, όμως, είναι εικασίες.

Τα μουσικά όργανα της Αγίας Γραφής μπορούν να ταξινομηθούν ως εξής:

▪Έγχορδα: άρπα, λαούτο, ψαλτήριο.

▪Πνευστά: γκάιντα, αυλός, κέρας, φλογέρα, σάλπιγγα, (πιθανώς) νεχιλώθ.

▪Κρουστά: κύμβαλα, σείστρο, ντέφι.

Δεν υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι τα μουσικά όργανα στον Ισραήλ ήταν άτεχνα από πλευράς σχεδιασμού, κατασκευής ή παραγόμενου ήχου. Η Γραφή επισημαίνει ότι οι άρπες και τα έγχορδα που χρησιμοποιούνταν στο ναό ήταν φτιαγμένα από το εκλεκτότερο εισαγόμενο ξύλο, από δέντρα αλγούμ, ενώ οι σάλπιγγες ήταν από ασήμι. (1Βα 10:11, 12· Αρ 10:2) Χωρίς αμφιβολία, για την κατασκευή των οργάνων του ναού επιστρατεύτηκαν οι πιο επιδέξιοι τεχνίτες.

Τόσο οι Γραφές όσο και μη Βιβλικά χειρόγραφα προ της Κοινής Χρονολογίας πιστοποιούν την ποιότητα των οργάνων καθώς και τη δεινότητα των Ισραηλιτών μουσικών. Οι Ρόλοι της Νεκράς Θαλάσσης αναφέρουν ότι αρκετές σάλπιγγες έπρεπε να εκτελούν διάφορα περίπλοκα σαλπίσματα «σαν με ένα στόμα». Κάτι τέτοιο προϋπέθετε, όχι μόνο ικανούς μουσικούς, αλλά και όργανα κατασκευασμένα με τέτοιον τρόπο ώστε να ρυθμίζεται ο τόνος για να είναι όλα τα όργανα συντονισμένα μεταξύ τους. Η απουσία παραφωνίας υποδηλώνεται από τη θεόπνευστη αφήγηση για τη μουσική της εγκαινίασης του ναού του Σολομώντα: «Οι [εκατόν είκοσι] σαλπιγκτές και οι υμνωδοί έκαναν σαν ένας άνθρωπος να αντηχήσει ένας ήχος».—2Χρ 5:12, 13.

Στη Γραφή, τα όργανα που κατονομάζονται συγκεκριμένα ως μέρος της ορχήστρας του ναού είναι μόνο τέσσερα: η σάλπιγγα, η άρπα, το έγχορδο (εβρ., νέβελ) και τα κύμβαλα. Παρότι αυτού του είδους η ορχήστρα μπορεί να μη θεωρείται πλήρης με τα σημερινά δεδομένα, σκοπός δεν ήταν η συγκρότηση μιας συμφωνικής ορχήστρας, αλλά η πλαισίωση της υμνολογίας στο ναό με μουσική συνοδεία. Ο συγκεκριμένος δε συνδυασμός οργάνων εξυπηρετούσε αυτόν το σκοπό άριστα.—2Χρ 29:25, 26· Νε 12:27,41, 42.

Όσον αφορά το πότε έπαιζαν τα ιερά όργανα, οι Γραφές αναφέρουν τα ακόλουθα σε σχέση με τις σάλπιγγες: «Στην ημέρα της χαράς σας και στις γιορταστικές σας περιόδους και στην αρχή του κάθε μήνα σας πρέπει να σαλπίζετε με τις σάλπιγγες για τα ολοκαυτώματά σας και τις θυσίες σας συμμετοχής». (Αρ 10:10) Αφότου οργανώθηκε η μουσική στο ναό, πιθανόν να συμμετείχαν και τα υπόλοιπα όργανα μαζί με τις σάλπιγγες σε αυτές καθώς και σε άλλες ειδικές περιστάσεις. Αυτό το συμπέρασμα, όπως επίσης και η μουσική διαδικασία που τηρούνταν, φαίνεται να υποδηλώνεται από τη σειρά των γεγονότων που αναφέρεται ότι έλαβαν χώρα κατά την αναβίωση των ιερών υπηρεσιών στην οποία προέβη ο Βασιλιάς Εζεκίας, αφού καθάρισε το ναό: «Όταν άρχισε η προσφορά του ολοκαυτώματος, άρχισε ο ύμνος του Ιεχωβά, καθώς και οι σάλπιγγες, υπό τη διεύθυνση των μουσικών οργάνων του Δαβίδ, του βασιλιά του Ισραήλ. Και όλη η εκκλησία προσκυνούσε όση ώρα αντηχούσε ο ύμνος και ηχούσαν οι σάλπιγγες—όλα αυτά ώσπου τελείωσε η προσφορά του ολοκαυτώματος». (2Χρ 29:27, 28) Εφόσον οι σάλπιγγες ήταν «υπό τη διεύθυνση των μουσικών οργάνων του Δαβίδ», φαίνεται ότι οι σαλπιγκτές έπαιζαν με τέτοιον τρόπο ώστε να συμπληρώνουν τα άλλα όργανα και όχι να τα επισκιάζουν. Η θέση ολόκληρου του μουσικού σχήματος ήταν «ανατολικά από το θυσιαστήριο».—2Χρ 5:12.

Φωνητική Μουσική

Οι υμνωδοί στο ναό ήταν άρρενες Λευίτες. Οι Γραφές δεν κάνουν πουθενά λόγο για γυναίκες υμνωδούς στο ναό. Ένα από τα Ταργκούμ (σχολιάζοντας το εδ. Εκ 2:8) δείχνει καθαρά ότι δεν περιλαμβάνονταν γυναίκες στη χορωδία. Το γεγονός ότι στις γυναίκες απαγορευόταν ακόμη και η είσοδος σε ορισμένα τμήματα του ναού φαίνεται να τις αποκλείει από κάθε επίσημη θέση εκεί.—2Χρ 5:12· Νε 10:39· 12:27-29.

Η υμνολογίαστο ναό θεωρούνταν πολύ σημαντική. Αυτό καταδεικνύεται από τις πολλές Γραφικές αναφορές στους υμνωδούς, καθώς και από το γεγονός ότι αυτοί “απαλλάσσονταν από καθήκοντα” που έπρεπε να εκτελούν οι άλλοι Λευίτες, προκειμένου να είναι ολοκληρωτικά αφοσιωμένοι στην υπηρεσία τους. (1Χρ 9:33) Το ότι εξακολουθούσαν να αποτελούν ιδιαίτερη Λευιτική ομάδα τονίζεται από το γεγονός ότι αναφέρονται ξεχωριστά από τους υπόλοιπους που επέστρεψαν από τη Βαβυλώνα. (Εσδ 2:40, 41) Ακόμη και η εξουσία του Πέρση βασιλιά Αρταξέρξη (του Μακρόχειρα) χρησιμοποιήθηκε προς όφελός τους, εξαιρώντας τους, μαζί με άλλες ιδιαίτερες ομάδες, από “φόρο, τέλη και διόδια”. (Εσδ 7:24) Αργότερα, ο βασιλιάς διέταξε να υπάρχουν «καθορισμένες προμήθειες για τους υμνωδούς, σύμφωνα με τις ανάγκες της κάθεημέρας». Αν και αυτή η διαταγή αποδίδεται στον Αρταξέρξη, το πιθανότερο είναι να την εξέδωσε ο Έσδρας με την εξουσία που του είχε παραχωρήσει ο Αρταξέρξης. (Νε 11:23· Εσδ 7:18-26) Γίνεται, λοιπόν, κατανοητό ότι, αν και οι υμνωδοί ήταν όλοι Λευίτες, η Γραφή τούς μνημονεύει ως ιδιαίτερο σώμα, δεδομένου ότι κάνει λόγο για “τους υμνωδούς και τους Λευίτες”.—Νε 7:1· 13:10.

Οι Γραφές αναφέρονται επίσης σε τραγουδιστές, άντρες και γυναίκες, που δεν είχαν σχέση με τη λατρεία στο ναό. Παράδειγμα αυτών αποτελούν οι τραγουδιστές και οι τραγουδίστριες που είχε ο Σολομών στην αυλή του, όπως επίσης οι περίπου 200 τραγουδιστές και από τα δύο φύλα οι οποίοι, μαζί με τους Λευίτες μουσικούς, επέστρεψαν από τη Βαβυλώνα. (Εκ 2:8· Εσδ 2:65· Νε 7:67) Αυτοί οι τραγουδιστές, που δεν ήταν Λευίτες, ήταν κάτι το συνηθισμένο στον Ισραήλ και προσκαλούνταν είτε σε διάφορες εορταστικές περιστάσεις για να τις πλαισιώσουν ευχάριστα είτε σε καιρό θλίψης για να ψάλουν θρηνωδίες. (2Σα 19:35· 2Χρ 35:25· Ιερ 9:17, 20) Το έθιμο να προσλαμβάνονται επαγγελματίες μουσικοί σε καιρούς χαράς και λύπης φαίνεται πως εξακολουθούσε να υπάρχει όταν ο Ιησούς ήταν στη γη.—Ματ 11:16, 17.

Αν και η μουσική διαδραματίζει μεγαλύτερο ρόλο στις Εβραϊκές Γραφές, εντούτοις δεν αγνοείται ούτε παραβλέπεται στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές. Η ενόργανη μουσική σε συνάρτηση με την αληθινή λατρεία αναφέρεται μόνο με μεταφορική έννοια στις Ελληνικές Γραφές. (Απ 14:2) Ωστόσο, η υμνολογίαφαίνεται ότι ήταν πολύ διαδεδομένη μεταξύ των υπηρετών του Θεού. Ο Ιησούς και οι απόστολοί του έψαλαν αίνους μετά το Δείπνο του Κυρίου. (Μαρ 14:26) Ο Λουκάς αναφέρει ότι ο Παύλος και ο Σίλας υμνολογούσαν μέσα στη φυλακή, και ο Παύλος πρότρεψε τους ομοπίστους του να ψάλλουν ύμνους αίνου στον Ιεχωβά. (Πρ 16:25· Εφ 5:18, 19· Κολ 3:16) Η δήλωση του Παύλου στο εδάφιο 1 Κορινθίους 14:15 σχετικά με την υμνολογία αφήνει να εννοηθεί ότι αυτή αποτελούσε αναπόσπαστο στοιχείο της Χριστιανικής λατρείας. Στο καταγραμμένο θεόπνευστο όραμα του Ιωάννη γίνεται λόγος για διάφορα πνευματικά πλάσματα τα οποία ψάλλουν στον Θεό και στον Χριστό.—Απ 5:8-10· 14:3· 15:2-4.

Ο Χαρακτήρας της Βιβλικής Μουσικής

Το υψηλότερο επίπεδο ηθικής των Ισραηλιτών και η ανώτερη λογοτεχνία τους, της οποίας αντιπροσωπευτικό παράδειγμα αποτελεί η ποίηση και ο πεζός λόγος των Εβραϊκών Γραφών, υποδηλώνουν ότι η μουσική του αρχαίου Ισραήλ πιθανότατα υπερείχε της μουσικής των συγχρόνων του. Η πηγή έμπνευσης για τη μουσική του Ισραήλ ήταν ασφαλώς πολύ ανώτερη από την πηγή έμπνευσης των γειτονικών εθνών. Ενδιαφέρον παρουσιάζει ένα ασσυριακό πρόστυπο ανάγλυφο στο οποίο ο Βασιλιάς Σενναχειρείμ απεικονίζεται να απαιτεί ως φόρο υποτελείας από τον Βασιλιά Εζεκία μουσικούς, άντρες και γυναίκες.—Αρχαία Κείμενα από την Εγγύς Ανατολή (Ancient Near Eastern Texts), επιμέλεια Τζ. Πρίτσαρντ, 1974, σ. 288.

Επί μακρόν προβάλλεται η άποψη ότι η εβραϊκή μουσική ήταν μόνο μελωδία, χωρίς αρμονία. Εντούτοις, και μόνο η δεσπόζουσα θέση της άρπας και άλλων έγχορδων οργάνων στον Ισραήλ αποτελεί ισχυρή ένδειξη περί του αντιθέτου. Είναι σχεδόν αδιανόητο ότι ένας μουσικός θα έπαιζε κάποιο πολύχορδο όργανο και δεν θα αντιλαμβανόταν ότι ο συνδυασμός ορισμένων τόνων ήταν πολύ ευχάριστος ή ότι μια συγκεκριμένη σειρά από νότες, όπως σε ένα άρπισμα, παρήγε ευχάριστο ήχο. Ο Κουρτ Ζαξ, ειδικός στην ιστορία της μουσικής, δηλώνει: «Η βαθιά ριζωμένη προκατάληψη ότι η αρμονία και η πολυφωνία [δύο ή περισσότερα μουσικά μέρη ή φωνές σε συνδυασμό] αποτελούν αποκλειστικότητα της μεσαιωνικής και της σύγχρονης Δύσης δεν ευσταθεί». Στη συνέχεια αναφέρει ότι ακόμη και πρωτόγονοι πολιτισμοί έχουν να επιδείξουν πολλά παραδείγματα μουσικής σε διαστήματα πέμπτης, τετάρτης, τρίτης, καθώς επίσης σε οκτάβες, και ότι μεταξύ αυτών των λαών, περιλαμβανομένων και κάποιων φυλών Πυγμαίων, η συμπίπτουσα αντιφωνία (κατά την οποία δύο ομάδες τραγουδούν εναλλάξ) εξελίχθηκε σε υμνωδία βάσει αντιστικτικών κανόνων.

Με έρεισμα μια παγκόσμια έρευνα, ο Ζαξ παρουσιάζει το συμπέρασμα ότι «οι χορωδίες και οι ορχήστρες που υπήρχαν σε σχέση με το Ναό στην Ιερουσαλήμ υποδηλώνουν υψηλό επίπεδο μουσικής παιδείας, ικανοτήτων και γνώσεων». Και συνεχίζει: «Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι η μουσική της αρχαίας Εγγύς Ανατολής ήταν πολύ διαφορετική από ό,τι δέχονταν οι ιστορικοί του δέκατου ένατου αιώνα. . . . Αν και δεν γνωρίζουμε πώς ηχούσε αυτή η αρχαία μουσική, έχουμε επαρκή στοιχεία για τη δύναμη, τη μεγαλοπρέπεια και τη δεξιοτεχνία με την οποία παιζόταν».—Η Εμφάνιση της Μουσικής στον Αρχαίο Κόσμο: Ανατολή και Δύση (The Rise of Music in the Ancient World: East and West), 1943, σ. 48, 101, 102.

Οι Γραφές υποδεικνύουν παρόμοιο συμπέρασμα. Για παράδειγμα, πάνω από 30 φορές εμφανίζεται η έκφραση «Προς τον διευθύνοντα» (ΜΝΚ· AT) στις επιγραφές των Ψαλμών. (Ψλ 11 και άλλοι) Άλλες μεταφράσεις έχουν τις αποδόσεις «τον διευθυντή της χορωδίας» (Kx· JB· Mo· RS), «τον Αρχιμουσικό» (AS· KJ· Ro· ΛΧ) και «τον Διευθυντή της Ορχήστρας» (Fn). Η εβραϊκή λέξη φαίνεται ότι αναφέρεται στο άτομο που με κάποιον τρόπο έδινε οδηγίες για τη μουσική εκτέλεση του ύμνου, όσον αφορά τη διασκευή του, τις πρόβες και την εκπαίδευση των Λευιτών υμνωδών ή όσον αφορά την επίσημη εκτέλεση του ύμνου. Ίσως έτσι να προσφωνείται ο επικεφαλής της καθεμιάς από τις 24 εφημερίες των μουσικών του αγιαστηρίου, ενδέχεται, όμως, η λέξη να αφορούσε κάποιον άλλον από τους ικανούς μουσικούς, εφόσον το υπόμνημα αναφέρει ότι έπρεπε να «είναι διευθύνοντες». (1Χρ 15:21· 25:1, 7-31) Σε 20 άλλους Ψαλμούς οι επιγραφές είναι ακόμη πιο συγκεκριμένες όταν αναφέρονται στους «διευθύνοντες»: «Προς τον διευθύνοντα τα έγχορδα», «Προς τον διευθύνοντα στη χαμηλότερη οκτάβα», και ούτω καθεξής. (Ψλ 4,12, και άλλοι) Επιπρόσθετα, στις Γραφές γίνεται λόγος για τους «επικεφαλής των υμνωδών», για τους “πεπειραμένους” και τους “μαθητευόμενους”. Όλα αυτά πιστοποιούν μουσική υψηλού επιπέδου.—Νε 12:46· 1Χρ 25:7, 8.

Μεγάλο μέρος της ομαδικής υμνολογίας στον Ισραήλ φαίνεται πως γινόταν σε αντιφωνία: τα δύο ημίσεα μιας χορωδίας έψαλλαν εναλλάξ παράλληλους στίχους ή εναλλάσσονταν ένας σολίστας και μια χορωδία που αποκρινόταν. Προφανώς αυτό εννοείται στις Γραφές με τη λέξη «αποκρίνονταν». (Εξ 15:21· 1Σα 18:6, 7) Το συγκεκριμένο είδος υμνολογίας διαφαίνεται και από αυτόν καθαυτόν τον τρόπο με τον οποίο είναι γραμμένοι μερικοί από τους ψαλμούς, όπως ο 136ος Ψαλμός. Η περιγραφή που έχουμε για τις δύο μεγάλες χορωδίες ευχαριστήριων ύμνων στην εποχή του Νεεμία, καθώς και για το ρόλο τους στην εγκαινίαση του τείχους της Ιερουσαλήμ, υποδηλώνει ότι έψαλαν με αυτόν τον τρόπο.—Νε 12:31, 38, 40-42.

Τι είναι το Τραγούδι ή ο Ύμνος

Είναι η σύνθεση που περιλαμβάνει μουσική και στίχους· ποιητική σύνθεση. Περίπου το ένα δέκατο ολόκληρης της Αγίας Γραφής αποτελείται από τραγούδια, ή αλλιώς ύμνους, με σημαντικότερα παραδείγματα τους Ψαλμούς, το Άσμα Ασμάτων και τους Θρήνους. Παρότι οι Γραφές αναφέρονται και σε μη θρησκευτικά τραγούδια, τραγούδια σκωπτικά ή αποπλανητικά, η πλειονότητα των περίπου 300 σχετικών αναφορών στην Αγία Γραφή συνδέεται με τη λατρεία του Ιεχωβά Θεού. Κατά κύριο λόγο, το τραγούδι είναι συνυφασμένο με τη χαρά, γι’ αυτό και ο μαθητής Ιάκωβος έγραψε: «Είναι κανείς που νιώθει ευθυμία; Ας ψάλλει [ύμνους αίνου στον Θεό]». (Ιακ 5:13) Τα τραγούδια που εξέφραζαν λύπη θα τα χαρακτηρίζαμε πιο σωστά θρηνωδίες.—Αμ 8:10.

Ο πρώτος ύμνος που έχει καταγραφεί στην Αγία Γραφή είναι αυτός που έψαλαν ο Μωυσής και οι άντρες του Ισραήλ, στον οποίο αποκρίνονταν η Μαριάμ και οι γυναίκες, όταν απελευθερώθηκαν στην Ερυθρά Θάλασσα. (Εξ 15:1-21) Άλλοι ύμνοι είναι ο αποχαιρετιστήριος ύμνος του Μωυσή, ο επινίκιος ύμνος της Δεββώρας και του Βαράκ και η θρηνωδία του Δαβίδ για το θάνατο του Σαούλ και του Ιωνάθαν, του αγαπημένου του φίλου. (Δευ 31:30· 32:1-43· Κρ 5:1-31· 2Σα 1:17-27) Οι Ψαλμοί περιλαμβάνουν τουλάχιστον 73 ακόμη συνθέσεις του Δαβίδ. Στην Αγία Γραφή γίνεται, επίσης, λόγος για τον “ύμνο του Ιεχωβά” στα πλαίσια της αποκατάστασης της αγνής λατρείας από τον Εζεκία, καθώς και για τον “ύμνο του Μωυσή και του Αρνιού”.—2Χρ 29:27· Απ 15:3, 4.

Αναφορές σε «έναν νέο ύμνο» υπάρχουν, όχι μόνο στους Ψαλμούς, αλλά και στα γραφόμενα του Ησαΐα και του αποστόλου Ιωάννη. (Ψλ 33:3· 40:3· 96:1· 98:1· 144:9·149:1· Ησ 42:10· Απ 5:9· 14:3) Μια εξέταση των συμφραζομένων στις περισσότερες περιπτώσεις όπου εμφανίζεται η φράση “νέος ύμνος” αποκαλύπτει ότι ένας τέτοιος ύμνος ψάλλεται επειδή λαβαίνει χώρα μια νέα εξέλιξη στην άσκηση της παγκόσμιας κυριαρχίας του Ιεχωβά. Όπως διακηρύττει χαρούμενα το εδάφιο Ψαλμός 96:10: «Ο Ιεχωβά έχει γίνει βασιλιάς». Θέμα αυτού του “νέου ύμνου” φαίνεται ότι είναι οι νέες εξελίξεις στη διεύρυνση της βασιλείας του Ιεχωβά, καθώς και η σημασία αυτών των εξελίξεων για τον ουρανό και τη γη.—Ψλ 96:11-13· 98:9· Ησ 42:10, 13.

Τι είναι η Θρηνωδία

Είναι η σύνθεση—λυρική ή μουσική—που εκφράζει βαθιά λύπη, όπως τη θλίψη την οποία προξενεί ο θάνατος ενός φίλου ή κάποιου αγαπημένου προσώπου· ελεγεία. Στη Μετάφραση Νέου Κόσμου η λέξη «θρηνωδία» αποδίδει συνήθως την εβραϊκή λέξη κινάχ,η οποία δηλώνει πένθιμη σύνθεση, ελεγεία ή θρήνο.

Η εβραϊκή λέξη σιγκαγιών στην επιγραφή του 7ου Ψαλμού μεταφράζεται επίσης «θρηνωδία» και ενδεχομένως δηλώνει ένα άκρως αισθαντικό τραγούδι με γρήγορες εναλλαγές ρυθμού. (ΜΝΚ, υποσ.) Ένας τύπος της εβραϊκής λέξης, στον πληθυντικό αριθμό, εμφανίζεται στο εδάφιο Αββακούμ 3:1, όπου και αποδίδεται «θρηνωδίες». Λόγω της φύσης τους, οι θρηνωδίες συσχετίζονται με βογκητά και οδυρμούς. (Ιεζ 2:10) Τουλάχιστον μερικές από αυτές είχαν καταγραφεί και φυλάσσονταν. Το εδάφιο 2 Χρονικών 35:25 αναφέρει ότι ο Ιερεμίας θρηνωδούσε για τον εκλιπόντα Βασιλιά Ιωσία και αφήνει να εννοηθεί ότι κάποτε υπήρχε μια συλλογή από θρηνωδίες (εβρ., κινώθ), διότι λέει: «Όλοι οι τραγουδιστές και οι τραγουδίστριες μιλούν για τον Ιωσία στις θρηνωδίες τους μέχρι και σήμερα· και τις έχουν θέσει ως διάταξη στον Ισραήλ και αυτές είναι γραμμένες στις θρηνωδίες».

Οι θρηνωδίες συνδέονται με το πένθος, και έτσι ο Ιεχωβά είπε στον άπιστο Ισραήλ: «Θα μετατρέψω τις γιορτές σας σε πένθος και όλους τους ύμνους σας σε θρηνωδία». (Αμ 8:10) Άρα λοιπόν, το να υψώσει κανείς θρηνωδία σήμαινε ότι έψαλλε μια ελεγεία, δηλαδή πένθιμη σύνθεση, η οποία ίσως υποδήλωνε απόρριψη από τον Ιεχωβά ή αντιπαρέβαλλε προηγούμενες ευνοϊκές συνθήκες με κάποια μεταγενέστερη δυστυχία. (Ιερ 7:29· Ιεζ 19:1-14) Οι θρηνωδίες ήταν άσματα, τα οποία συνήθως έψαλλαν οι γυναίκες.—Ιεζ 27:32· Ιερ 9:20.

Μερικές θρηνωδίες είχαν ιστορικό χαρακτήρα—τις συνέθεταν έπειτα από κάποιο γεγονός, όπως ήταν ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η θρηνωδία που έψαλε ο Δαβίδ εκφράζοντας τη λύπη του για τον Σαούλ και τον Ιωνάθαν, οι οποίοι είχαν πέσει νεκροί στο Όρος Γελβουέ πολεμώντας τους Φιλισταίους. (2Σα 1:17-27· 1Σα 31:8) Ο Βασιλιάς Δαβίδ έψαλε επίσης θρηνωδία για τον Αβενήρ μετά την ταφή του. (2Σα 3:31-34) Ενώ οι νεκρώσιμες θρηνωδίες ίσως αποσκοπούσαν εν μέρει στο να παρηγορήσουν τους ζώντες, μεταξύ των πιστών υπηρετών του Θεού δεν αποσκοπούσαν στο να δοξάσουν τον εκλιπόντα.—Εκ 9:5, 10.

Το βιβλίο των Θρήνων είναι μια θρηνωδία την οποία έγραψε ο Ιερεμίας μετά την καταστροφή της Ιερουσαλήμ από τους Βαβυλωνίους το 607 Π.Κ.Χ. Αν και εκφράζει λύπη για αυτή την ερήμωση, παράλληλα αντανακλά πίστη και ελπίδα στον Ιεχωβά, και μάλιστα το πέμπτο κεφάλαιο αρχίζει με μια έκκληση στον Θεό να θυμηθεί το λαό του που είχαν γίνει «ορφανοί χωρίς πατέρα».—Θρ 3:22-27· 5:1-3.

Μερικές θρηνωδίες που έχουν καταγραφεί στην Αγία Γραφή είναι προφητικές και παρουσιάζουν παραστατικά κάποια επερχόμενη συμφορά, ενίοτε μάλιστα σαν να έχει ήδη συμβεί. Προφητικές θρηνωδίες υψώθηκαν εναντίον της Τύρου και του βασιλιά της (Ιεζ 26:17· 27:1, 2· 28:11-19), καθώς και εναντίον του Φαραώ και της Αιγύπτου. (Ιεζ 32:2-16) Σε σχέση με την ερήμωση του Ιούδα και της Ιερουσαλήμ αναφέρεται ότι θα υψωνόταν θρηνωδία.—Ιερ 9:9-11.

Βιβλική Μουσική Ορολογία

Αν και ο μουσικός όρος «Σεμινίθ», σημαίνει κατά κυριολεξία «το όγδοο», η ακριβής σημασία του είναι αβέβαιη. Μπορεί να αναφέρεται σε μια συγκεκριμένη χαμηλότερη έκταση μουσικών φθόγγων, ή τρόπο, και, αν με αυτόν τον όρο συνδέονταν τυχόν μουσικά όργανα, πιθανότατα θα επρόκειτο για όργανα με τα οποία έπαιζαν τους χαμηλούς τόνους της μουσικής κλίμακας.

Στο εδάφιο 1 Χρονικών 15:21 γίνεται λόγος για άρπες «κουρδισμένες σε Σεμινίθ [«ενδεχόμενη αναφορά στο όγδοο κλειδί ή σε μια χαμηλότερη οκτάβα», ΜΝΚ υποσ.· «πιθανότατα η πιο χαμηλή οκτάβα», Da υποσ. z]». Σε αρμονία με αυτό, οι επιγραφές των Ψαλμών 6 και 12 (οι οποίοι έχουν μελαγχολικό περιεχόμενο) λένε: «Προς τον διευθύνοντα (τα έγχορδα) στη χαμηλότερη οκτάβα [σεμινίθ]», πράγμα που μπορεί να υποδηλώνει ότι αυτοί οι ύμνοι θα συνοδεύονταν από μουσική σε χαμηλότερη έκταση φθόγγων και θα ψάλλονταν ανάλογα.

Το «Αλαμώθ» είναι προφανώς όρος μουσικών εκτελέσεων. Πιθανότατα αναφέρεται στις σοπράνο φωνές νεαρών γυναικών ή στη φαλσέτο φωνή των αγοριών. Στο εδάφιο 1 Χρονικών 15:20 γίνεται λόγος για έγχορδα «κουρδισμένα σε Αλαμώθ»—σε αυτή την περίπτωση έχει γίνει μεταγραφή του όρου. Ωστόσο, στην επιγραφή του 46ου Ψαλμού ο όρος ‛αλαμώθ μεταφράζεται «Κοπέλες».

Στο εδάφιο 1 Χρονικών 15:21, το επόμενο εδάφιο της παραπάνω περικοπής, χρησιμοποιείται η μεταγραφή ενός άλλου μουσικού όρου, συγκεκριμένα του όρου σεμινίθ,ο οποίος αναφέρεται σε «άρπες κουρδισμένες σε Σεμινίθ». Στις επιγραφές των Ψαλμών 6 και 12 αυτή η λέξη αποδίδεται «χαμηλότερη οκτάβα». Ενώ οι δύο όροι Αλαμώθ και Σεμινίθ δεν είναι κατ’ ανάγκην αντίθετοι εννοιολογικά, μερικοί λόγιοι πιστεύουν πως όντως αντιδιαστέλλονται μεταξύ τους. Τα περιεχόμενα των αντίστοιχων ψαλμών επίσης φαίνεται να υποδηλώνουν κάτι τέτοιο: Και οι δύο ψαλμοί (6 και 12) οι οποίοι περιέχουν τον όροσεμινίθ στις επιγραφές τους είναι κάπως λυπητεροί, και λογικά θα παίζονταν σε πιο μελαγχολική, πιο χαμηλή έκταση φθόγγων, ενώ ο 46ος Ψαλμός που περιέχει τον όρο‛αλαμώθ στην επιγραφή του είναι χαρούμενος και λογικά θα παιζόταν ή θα ψαλλόταν σε υψηλότερη έκταση φθόγγων.

Το πρώτο μουσικό όργανο της Αγίας Γραφής

Υπάρχει αβεβαιότητα σχετικά με το όργανο ή τα όργανα που προσδιορίζουν διάφορες λέξεις της πρωτότυπης γλώσσας, οι οποίες αποδίδονται «έγχορδο». Το νέβελμνημονεύεται συνήθως μαζί με το κιννώρ (άρπα), πράγμα που υποδηλώνει ότι αυτά τα όργανα είναι σαφώς διαφορετικά. Το νέβελ, ένα φορητό ξύλινο όργανο (1Βα 10:12), χρησιμοποιούνταν για να παίζει τόσο ιερή όσο και κοσμική μουσική. (2Σα 6:5· 2Χρ 5:12· Νε 12:27· Ησ 5:12· 14:4, 11) Προφανώς χρησιμοποιούνταν διάφορα έγχορδα, διότι η Αγία Γραφή αναφέρει τα μιννίμ («χορδές»· Ψλ 150:4), το κελί νέβελ («έγχορδο όργανο»· 1Χρ 16:5· Ψλ 71:22), το νέβελ ‛ασώρ («δεκάχορδο όργανο»· η λέξη ‛ασώρ συνδέεται με μια λέξη που σημαίνει «δέκα»· Ψλ 33:2· 144:9), τα νεγινώθ (η λέξη συγγενεύει με ένα ρήμα που σημαίνει «παίζω έγχορδο»· επιγραφές Ψλ 4, 6, 54, 55, 61, 67, 76) και τοπεσαντερίν (θεωρείται ότι σημαίνει τριγωνικό «έγχορδο»· Δα 3:5, 7, 10, 15).

«Άρπα» είναι το όνομα του πρώτου μουσικού οργάνου που μνημονεύεται στη Γραφή. (Γε 4:21, AS, Fn, Kx, Yg, Da, ΜΝΚ) Η εβραϊκή λέξη κιννώρ (άρπα) αποδίδεται επίσης «λύρα» σε αρκετές μεταφράσεις της Αγίας Γραφής. (JB, Mo, Ro, RS, ΛΧ) Στις μισές περίπου από τις 42 φορές που εμφανίζεται η λέξη κιννώρ στη Γραφή, οι μεταφραστές της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα την απέδωσαν με την ελληνική λέξη κιθάρα. Το όργανο που προσδιορίζεται από τη λέξη κιθάρα ήταν παρόμοιο με τη λύρα, αλλά είχε πιο ρηχό ηχείο. Διάφορες σύγχρονες μεταφράσεις αποδίδουν γενικά τη λέξη κιθάρα των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών ως «άρπα». (1Κο 14:7· Απ 5:8) Απεικονίσεις σε αιγυπτιακά μνημεία δείχνουν ότι οι αρχαίες άρπες ήταν διαφόρων ειδών και σχημάτων και διέθεταν ποικίλο αριθμό χορδών. Με βάση τα παραπάνω, μερικοί έχουν υποθέσει ότι η λέξη κιννώρ αποτελούσε κάπως γενικό χαρακτηρισμό για κάθε όργανο που διέθετε τα κύρια γνωρίσματα της αρχαίας άρπας.

Το μόνο που υποδηλώνουν με βεβαιότητα οι Εβραϊκές Γραφές σχετικά με το κιννώρ είναι ότι ήταν φορητό και σχετικά ελαφρύ, εφόσον μπορούσε να παιχτεί σε μια πομπή ή ακόμη και από μια πόρνη καθώς αυτή τραγουδούσε, τριγυρίζοντας στην πόλη. (1Σα 10:5· 2Σα 6:5· Ησ 23:15, 16) Μερικά τέτοια όργανα ήταν φτιαγμένα από ξύλο «αλγούμ». (1Βα 10:12) Οι χορδές μπορεί να ήταν από μικρά έντερα προβάτων, μολονότι ίσως χρησιμοποιούνταν και κλωσμένες φυτικές ίνες.

Ο Δαβίδ, ο οποίος ήταν δεξιοτέχνης στο παίξιμο του κιννώρ «με το χέρι του» (1Σα 16:16, 23), προσέδωσε σε αυτό το όργανο εξέχουσα θέση μαζί με το “έγχορδο” (νέβελ) στην ορχήστρα η οποία έπαιζε μεταγενέστερα στο ναό του Σολομώντα. (1Χρ 25:1· 2Χρ 29:25) Όταν ο Νεεμίας εγκαινίασε το τείχος της Ιερουσαλήμ, το κιννώρ συνέβαλε στη χαρά της περίστασης. (Νε 12:27) Εφόσον το κιννώρ ήταν ουσιαστικά ένα “ευχάριστο” όργανο “αγαλλίασης”, ο ήχος του έπαυε σε περιόδους κρίσης ή τιμωρίας. (Ψλ 81:2· Ιεζ 26:13· Ησ 24:8, 9) Περίλυποι λόγω της εξορίας τους στη Βαβυλώνα, οι Ισραηλίτες δεν είχαν διάθεση να παίξουν τις άρπες τους και τις κρέμασαν στις λεύκες.—Ψλ 137:1, 2.

Επειδή υπάρχει αβεβαιότητα γύρω από την ακριβή μορφή του κιννώρ, και ιδιαίτερα τουνέβελ (έγχορδο), οποιαδήποτε απόπειρα σύγκρισης των δύο οργάνων βασίζεται σε εικασίες. Τα εδάφια 1 Χρονικών 15:20, 21 κάνουν λόγο για «έγχορδα [νεβαλίμ(πληθυντικός)] κουρδισμένα σε Αλαμώθ, . . . άρπες [κιννορώθ (πληθυντικός)] κουρδισμένες σε Σεμινίθ». Αν με τη λέξη «Αλαμώθ» εννοείται μια υψηλότερη έκταση μουσικών φθόγγων και με τη λέξη «Σεμινίθ» μια χαμηλότερη, αυτό θα μπορούσε να υποδηλώνει ότι το κιννώρ ήταν το πιο μεγάλο και το πιο βαθύτονο από τα δύο. Από την άλλη πλευρά, θα μπορούσε να ισχύει και το αντίστροφο (σύμφωνα με την επικρατούσα άποψη), αν όντως οι λέξεις Αλαμώθ και Σεμινίθ αναφέρονται εδώ επί τούτου επειδή αποτελούσαν ασυνήθιστους τρόπους κουρδίσματος αυτών των οργάνων. Ούτως ή άλλως, και τα δύο όργανα ήταν φορητά.

Στα εδάφια Δανιήλ 3:5, 7, 10, 15, η αραμαϊκή λέξη σαμπεχά’ φαίνεται να αναφέρεται σε μια “τριγωνική άρπα” (ΜΝΚ), και αποδίδεται επίσης «τρίγωνο» (AT, JB, RS, ΛΧ) και «σαμβύκη» (Da, ΒΑΜ). Το όργανο που προσδιορίζεται από τη λέξη σαμπεχά’περιγράφεται από μερικούς ως μικρή, οξύηχη, τριγωνική, τετράχορδη άρπα, περιγραφή η οποία εναρμονίζεται με τις παραπάνω αποδόσεις.

• Πηγή: Εγκυκλοπαίδεια Ενόραση στις Γραφές
• Επιμέλεια: Χαριτάκης Κώστας, Εκκλησία Πολίχνη Νέα Θεσσαλονίκη, 21/10/2016.