Ξεκινούμε από σήμερα τη δημοσίευση εγγράφων, το πρώτο είναι του 1955, όπως θα προσέξετε στην πρώτη σελίδα… Απευθύνεται στο υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, έτσι λεγόταν τότε και συγκεκριμένα στο γραφείο του γενικού Γραμματέα. Μια μαθήτρια στον Πειραιά, αντιμετωπίζει δίωξη στο Γυμνάσιο που φοιτά και ο γονιός ζητεί την παρέμβαση του για να λυθεί το ζήτημα.


Το έγγραφο είναι γραμμένο στη γραφομηχανή σε δύο ή τρία αντίγραφα με τη βοήθεια καρμπόν. Οι νεότεροι αναγνώστες μας προφανώς δεν θα γνωρίζουν καν την ύπαρξη του καρμπόν, ούτε της γραφομηχανής. Ας είναι… Ο αδελφός γονιός, που ενημερώνει το υπουργείο Παιδείας ρωτάει αν μπορεί ως γονιός να ανατρέφει το παιδί του κατά τις πεποιθήσεις του.


Αυτονόητα πράγματα θα πείτε Αμ δε… Ο κ. γυμνασιάρχης είχε εντελώς διαφορετική άποψη. Ούτε φυσικά και είχε ακούσει τίποτα περί ανεξιθρησκίας… Ο γονιός ζητάει να παρέμβει το ίδιο το υπουργείο Παιδείας, προκειμένου να συνετιστεί ο κ. γυμνασιάρχης, αντί να κάνει τη ζωή δύσκολη στη μαθήτρια, επειδή απλά οι πεποιθήσεις της ήταν διαφορετικές.


Μετάφραση εγγράφου του υπουργείου Εξωτερικών της Αμερικής προς τον Μ. Γ. Χένσελ, Διευθυντή της Βιβλικής και Φυλλαδικής Εταιρείας ΣΚΟΠΙΑ. Δείτε παρακαλώ τα επιχειρήματα που χρησιμοποιούνται με βάση τις πληροφορίες της Αμερικανικής Πρεσβείας στην Αθήνα. Φυσικά οι αρμόδιοι επικοινώνησαν με την εκκλησία της Ελλάδος και τους παρέχει όλες τις «αλήθειες» που μπορείτε να φανταστείτε.

«Θα ήθελα να μεταφράσω αυτά τα λόγια σ’ όλες τις γλώσσες, ώστε όχι μόνο οι Σκωτσέζοι και οι Ιρλανδοί, αλλά και οι Τούρκοι και οι Σαρακηνοί να μπορούν να τα διαβάζουν. . . Θα ήθελα να τα τραγουδάει το αγόρι που οργώνει καθώς ακολουθεί το άροτρό του, ο υφαντής να τα σιγοψιθυρίζει μαζί με τον ήχο της σαΐτας του, ο ταξιδιώτης να διασκεδάζει μ’ αυτά τη μονοτονία του ταξιδιού του.»

Αυτά έγραψε ο Ολλανδός λόγιος Ντεζιντέριους Έρασμος τα πρώτα χρόνια του δέκατου έκτου αιώνα. Η έντονη ελπίδα και επιθυμία του ήταν αυτά τα «λόγια,» δηλαδή, η Αγία Γραφή, να μεταφραστεί τόσο πλατιά ώστε ακόμη και το αγόρι που οργώνει να μπορεί να τη διαβάζει και να ευφραίνεται στον Λόγο του Θεού.

Από τον καιρό εκείνο η Βίβλος έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και σήμερα μπορεί να διαβαστεί στις γλώσσες που μιλάει το 97 τα εκατό του παγκόσμιου πληθυσμού. Και έτσι δικαιολογημένα η Βίβλος έγινε το μπεστ-σέλλερ του κόσμου. Η επιρροή της έχει υποκινήσει ανθρώπους όλων των φυλών να εργαστούν για την ελευθερία και την αλήθεια. Ιδιαίτερα αυτό έγινε στη διάρκεια της Μεταρρυθμίσεως στην Ευρώπη τον δέκατο έκτο αιώνα. Μερικές από τις δεσπόζουσες μορφές του καιρού εκείνου ήταν άνθρωποι τολμηροί και με το θάρρος να μιλάνε, σαν τον Μαρτίνο Λούθηρο, ενώ άλλοι, όπως ο Έρασμος, ζητούσαν αλλαγές με πιο λεπτά μέσα. Έτσι, λένε για τη μεταρρύθμιση ότι ο Λούθηρος άνοιξε την πόρτα σ’ αυτή αφού ο Έρασμος είχε παραβιάσει την κλειδαριά.

Ο Έρασμος είχε αναγνωριστεί σαν μεγάλος λόγιος. Για το χαρακτήρα του, η «Καθολική Εγκυκλοπαίδεια» λέει: «Είχε . . . μια ασύγκριτη δύναμη εκφράσεως. Σε δυνατή και συγκινητική ομιλία, σε λεπτή ειρωνεία και σε συγκαλυμμένο σαρκασμό, ήταν ανυπέρβλητος.» Έτσι, όταν ο Έρασμος επισκέφτηκε τον Σερ Τόμας Μωρ, πρόεδρο της Βουλής των Λόρδων της Αγγλίας, ακόμη και πριν ο Έρασμος συστηθεί, ο Μωρ τόσο γοητεύθηκε από τη συνομιλία του ώστε ξαφνικά είπε: «Είσαι είτε ο Έρασμος είτε ο Διάβολος.»

Ένα δείγμα για το ποιος ήταν ο χαρακτήρας του Έρασμου είναι η απάντηση που έδωσε στον Φρειδερίκο, τον εκλέκτορα της Σαξονίας, όταν αυτός ρώτησε τον Έρασμο τι γνώμη είχε για τον Μαρτίνο Λούθηρο. Ο Έρασμος είπε: «Ο Λούθηρος διέπραξε δύο χοντρά λάθη· τόλμησε να αγγίξει το στέμμα του πάπα και τις κοιλιές των καλόγερων.»

Αλλά πώς επηρέασε η Βίβλος τον Έρασμο, και τι έκανε με τη σειρά του για να προωθήσει τη μελέτη της και να βοηθήσει να φερθεί στον κοινό λαό, όπως στο ‘αγόρι που οργώνει’; Ας ρίξουμε πρώτα μια ματιά στα πρώτα χρόνια της ζωής του Έρασμου.

Τα Πρώτα Χρόνια της Ζωής Του

Ο Έρασμος γεννήθηκε στο Ρόττερνταμ της Ολλανδίας, το 1466. Ήταν ο νόθος γιος ενός Ολλανδού ιερέα και ήταν πολύ δυστυχισμένος στα πρώτα του χρόνια. Η μητέρα του πέθανε όταν αυτός ήταν γύρω στα δεκαεπτά του, και γρήγορα κατόπιν πέθανε και ο πατέρας του. Μολονότι επιθυμούσε να πάει στο πανεπιστήμιο, τελικά υπέκυψε στις πιέσεις των κηδεμόνων του και μπήκε στο Αυγουστινιανό μοναστήρι της πόλεως Στέυν. Εκεί συνέχισε τις σπουδές του στα Λατινικά, στις κλασσικές γλώσσες και στους εκκλησιαστικούς πατέρες. Γρήγορα, ωστόσο, αντιπάθησε αυτό τον τρόπο ζωής. Έτσι, σε ηλικία εικοσιέξι χρονών, βρήκε την ευκαιρία να εγκαταλείψει το μοναστήρι και να γίνει γραμματέας του επισκόπου Ερρίκου του Μπέργκεν, στο Καμπραί της Γαλλίας. Σύντομα, μετά, μπόρεσε να συνεχίσει τις σπουδές του στο πανεπιστήμιο του Παρισιού. Αλλά ήταν συχνά άρρωστος και η υγεία του ήταν κακή σ’ όλη του τη ζωή.

Το 1499 δέχτηκε μια πρόσκληση να επισκεφθεί την Αγγλία. Εκεί συνάντησε τον Τόμας Λωρ, τον Τζων Κόλετ και άλλους θεολόγους στο Λονδίνο, οι οποίοι τον ενθάρρυναν στην απόφαση να ασχοληθεί με Βιβλικές μελέτες. Για να καταλάβει το άγγελμα της Βίβλου καλύτερα, ασχολήθηκε εντατικά με τη μελέτη των Ελληνικών, ωσότου μπορούσε να τα διδάσκει και σε άλλους.

Στη διάρκεια αυτού του καιρού έγραψε μια πραγματεία με τίτλο Εγχειρίδιο του Χριστιανού Στρατιώτη, στην οποία συμβούλευε τους νεαρούς Χριστιανούς να μελετούν τη Βίβλο, λέγοντας: «Δεν υπάρχει τίποτα που μπορείτε να πιστεύετε με μεγαλύτερη βεβαιότητα απ’ αυτά που διαβάζετε σ’ αυτά τα γραπτά.»

Προσπαθώντας να τα βγάλει πέρα οικονομικά και προσπαθώντας επίσης ν’ αποφύγει την πανούκλα, ο Έρασμος πήγε στη Λουβαίν, στο Βέλγιο, το 1504. Καθώς επισκεπτόταν το μοναστήρι του Παρκ, ανακάλυψε στη βιβλιοθήκη ένα χειρόγραφο με τίτλο Σχόλια Πάνω στην Καινή Διαθήκη του Ιταλού λογίου Λορέντζο Βάλλα. Αυτή η συγκέντρωση σημειώσεων για το κείμενο της Λατινικής Βουλγάτας των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών κέντρισε το ενδιαφέρον του για την κριτική μελέτη του κειμένου, η οποία ασχολείται με συγκρίσεις αρχαίων μεταφράσεων και χειρογράφων της Βίβλου για να καθοριστεί το αρχικό της περιεχόμενο. Ο Έρασμος αποφάσισε να εργαστεί για να αποκαταστήσει το αρχικό κείμενο της Βίβλου.

Κατόπιν ο Έρασμος επισκέφτηκε την Ιταλία και κατόπιν ξεκίνησε πάλι για την Αγγλία. Καθώς περνούσε τις Άλπεις θυμήθηκε πάλι τη συνάντησή του με τον Τόμας Μωρ, και κάνοντας σκέψεις για τη σημασία του ονόματός του (ο Έρασμος κάνει ένα λογοπαίγνιο συσχετίζοντας το Μωρ με τις λέξεις μωρός, που σημαίνει ανόητος, και τη μωρία) υποκινήθηκε να γράψει μια σάτιρα, που την ονόμασε Μωρίας Εγκώμιον. Σ’ αυτή τη σάτιρα, η ανοησία προσωποποιείται και εισδύει σε κάθε τομέα της ζωής, αλλά πουθενά η ανοησία δεν είναι πιο φανερή όσο ανάμεσα στους θεολόγους και στους κληρικούς. Με τον τρόπο αυτό, εξέθετε τις καταχρήσεις των κληρικών, μια από τις κύριες αιτίες της Μεταρρυθμίσεως, που τώρα σιγόβραζε. «Όσο για τους πάπες,» έγραψε, «αν ισχυρίζονται ότι είναι διάδοχοι των αποστόλων, πρέπει να κάνουν τα ίδια πράγματα που έκαναν και οι προκάτοχοί τους.» Αλλά αντί να το κάνουν αυτό, παρατήρησε, αυτοί νομίζουν ότι «το να διδάσκουν τους ανθρώπους είναι πολύ κουραστικό· το να μεταφράζουν την Αγία Γραφή είναι σαν να εισβάλουν στο προνόμιο των δασκάλων· το να προσεύχονται είναι πολύ ανιαρό.» Δεν είναι παράξενο που για τον Έρασμο ειπώθηκε ότι είχε «μια ασύγκριτη δύναμη εκφράσεως»!

Δημοσιεύοντας το Πρώτο Ελληνικό Κείμενο

Ενώ δίδασκε Ελληνικά στο Πανεπιστήμιο Καίμπριτζ στην Αγγλία για ένα διάστημα, ο Έρασμος συνέχιζε το έργο του να διορθώσει το κείμενο των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών. Ένας φίλος, ο Μάρτιν Ντόρπιους, προσπάθησε να τον πείσει ότι η Λατινική μετάφραση δεν χρειαζόταν διόρθωση από τα Ελληνικά. Ήταν ποτέ δυνατό, ισχυρίστηκε ο Ντόρπιους, «ολόκληρη η Καθολική Εκκλησία να έκανε λάθος τόσους αιώνες, που πάντοτε χρησιμοποιούσε και ενέκρινε αυτή τη μετάφραση;» Ο Τόμας Μωρ συμφώνησε με τον Έρασμο στην απάντηση σ’ αυτές τις επικρίσεις, τονίζοντας την ανάγκη για ένα ακριβές Βιβλικό κείμενο στις αρχικές γλώσσες.

Στη Βασιλεία της Ελβετίας, ένας τυπογράφος, ο Γιοχάνες Φρόμπεν, παρότρυνε τον Έρασμο να επισπεύσει τη συμπλήρωση του έργου του. Είχε ακούσει ότι ο Καρδινάλιος Ξιμένης του Τολέδο της Ισπανίας, εργαζόταν πάνω σε μια Ελληνική και μια Λατινική Καινή Διαθήκη το 1514, αλλά είχε καθυστερήσει την έκδοση ωσότου συμπληρωθεί ολόκληρη η Γραφή. Τελικά εκδόθηκε με την ονομασία Κομπλουτιανή Πολύγλωττος το 1522. Η έκδοση του Έρασμου δημοσιεύτηκε το 1516, και ήταν η πρώτη φορά που εκδιδόταν ένα κείμενο της «Καινής Διαθήκης» στην αρχική Ελληνική γλώσσα.

Η βιασύνη με την οποία είχε συμπληρωθεί σήμαινε ότι περιείχε πολλά λάθη. Περισσότερο από κάθε άλλον αυτό το κατάλαβε ο Έρασμος, και σε μεταγενέστερες εκδόσεις διόρθωσε όσα απ’ αυτά τα λάθη μπορούσε. Τόσο ο Λούθηρος όσο και ο Ουίλλιαμ Τύντεϊλ χρησιμοποίησαν αυτές τις εκδόσεις για τις δικές τους μεταφράσεις της Γραφής στα Γερμανικά και στα Αγγλικά. Αυτή ήταν η ελπίδα και η επιθυμία του Έρασμου, γι’ αυτό και στον πρόλογο του τόμου του για το Ελληνικό κείμενο έγραψε: «Θα ήθελα να μεταφραστούν αυτά τα λόγια σ’ όλες τις γλώσσες. . . . Θα ήθελα να τα τραγουδάει το αγόρι που οργώνει καθώς ακολουθεί το άροτρό του.» Όσο κι’ αν το κείμενο του Έρασμου ήταν ατελές, ξεκίνησε τη σπουδαία εργασία της κριτικής του κειμένου, που οδήγησε σε ακριβείς μεταφράσεις της Γραφής στους καιρούς μας.

Ωστόσο, δεν καλωσόρισαν όλοι αυτή την έκδοση. Μερικές από τις σημειώσεις του Έρασμου επέκριναν πολύ τους κληρικούς. Για παράδειγμα πάρτε το εδάφιο Ματθαίος 16:18, όπου λέει: «Συ είσαι Πέτρος, και επί της πέτρας ταύτης θέλω οικοδομήσει την εκκλησίαν μου.» (Ντουαί) Ο Έρασμος εκφράζει την έκπληξή του που αυτά τα λόγια εφαρμόστηκαν αποκλειστικά στον πάπα και απορρίπτει εντελώς τα πρωτεία του Πέτρου. Αυτή ήταν μια θαρραλέα δήλωση σ’ ένα τόμο που ήταν αφιερωμένος στον πάπα. Δεν είναι λοιπόν παράξενο που πολλά από τα συγγράμματα του Έρασμου είχαν απαγορευτεί, ακόμη και στα πανεπιστήμια.

Το ότι ο Έρασμος ενδιαφερόταν βαθιά για την κατανόηση του Λόγου του Θεού φαίνεται από ένα έργο του που γράφτηκε το 1519 και είχε τίτλο Αρχές Αληθινής Θεολογίας (συντομευμένα Η Λογική). Αυτό εκθέτει τη μέθοδό του για τη μελέτη της Βίβλου, με μια σειρά από κανόνες για την ερμηνεία της. Μερικά απ’ αυτά που περιλαμβάνουν οι κανόνες είναι ποτέ να μη βγάζεις ένα εδάφιο από τα συμφραζόμενά του, ούτε έξω από τη σειρά σκέψεως του συγγραφέα. Έβλεπε την ενότητα της Αγίας Γραφής σαν σύνολο. Γι’ αυτό η ερμηνεία έρχεται μέσα από τη Γραφή, ισχυρίστηκε, και δεν επιβάλλεται από έξω.—Παράβαλε Γένεσις 40:8.

Ο Έρασμος και ο Λούθηρος

Το 1518 ο Έρασμος έγραψε μια πραγματεία που ονομάστηκε Υποδείγματα Συνήθων Συνομιλιών, η οποία και πάλι χτυπούσε τις διαφθορές της Εκκλησίας και των μοναστηριών. Ακριβώς τον προηγούμενο χρόνο, ο Μαρτίνος Λούθηρος είχε καρφώσει θαρραλέα τις ενενήντα πέντε θέσεις του πάνω στην πόρτα της εκκλησίας στη Βιττεμβέργη, διαμαρτυρόμενος για τα συγχωροχάρτια, που είχαν γίνει σκάνδαλο σε πολλές χώρες. Για ένα διάστημα φαινόταν πως ο Έρασμος και ο Λούθηρος θα ενώνονταν για να φέρουν τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις. Αλλά οι γνώμες τους για το πώς να το επιτύχουν αυτό ήταν ριζικά διαφορετικές. Δεν πέρασε πολύς καιρός και ο Λούθηρος άρχισε να κατακρίνει τον Έρασμο διότι ο τελευταίος ήταν μετριοπαθής και ήθελε να εργαστούν με ειρηνικούς τρόπους μέσα από την Εκκλησία. Μπορεί να λεχθεί ότι ο Έρασμος σκεφτόταν και έγραφε, ενώ ο Λούθηρος δρούσε.

Η ρήξη ήρθε τελικά το 1524 όταν ο Έρασμος έγραψε ένα δοκίμιο με τίτλο Περί Ελευθερίας Βουλήσεως. Ο Λούθηρος απέρριψε την ιδέα ότι ο άνθρωπος είχε ελεύθερη βούληση, αλλά ο Έρασμος σκέφθηκε ότι αυτό θα έκανε τον Θεό άδικο, διότι θα σήμαινε ότι ο άνθρωπος δεν θα μπορούσε να ενεργήσει μ’ έναν τρόπο που θα κατέληγε στη σωτηρία του.

Καθώς η Μεταρρύθμιση επικρατούσε στην Ευρώπη, οι περιστάσεις ανάγκασαν πολλούς από τους ηγέτες της να αποχωριστούν από την Καθολική Εκκλησία. Μολονότι δεν είχαν προβλέψει τις συνέπειές της, αυτοί προχώρησαν στο μονοπάτι που είχαν διαλέξει, με αποτέλεσμα πολλές φορές το θάνατό τους. Αλλά ο Έρασμος αποσύρθηκε απ’ αυτή τη διαμάχη, και μάλιστα αρνήθηκε τη θέση του καρδιναλίου, παραδεχόμενος σε μια περίπτωση ότι αν θα δοκιμαζόταν, ίσως να έπεφτε σαν τον Πέτρο. (Ματθαίος 26:69-75) Προσπάθησε να τηρήσει μια μέση οδό. Έτσι ενώ η Ρώμη θεωρούσε τα συγγράμματά του αιρετικά και τα έβαζε στον κατάλογο των απαγορευμένων βιβλίων, πολλοί μεταρρυθμιστές τον κατάγγειλαν σαν έτοιμο να συμβιβαστεί για να σωθεί. Ο Έρασμος που ήταν ευαίσθητος σε κάθε επίκριση, αλλά και του άρεσε να τον επαινούν, ήταν συχνά πολύ προσεχτικός, φοβούμενος τις συνέπειες οποιασδήποτε ρήξεως με τη Ρώμη.

Οι σχέσεις του Έρασμου με τη Μεταρρύθμιση έχουν συνοψιστεί ως εξής: «Ήταν μεταρρυθμιστής ωσότου η Μεταρρύθμιση έγινε μια φοβερή πραγματικότητα· διακωμωδούσε τις διδασκαλίες της παπωσύνης ωσότου αυτές άρχισαν να καταρρέουν· διέδιδε τις Γραφές ωσότου οι άνθρωποι επιδόθηκαν στη μελέτη και στην εφαρμογή τους· υποτιμούσε τους τυπικισμούς της θρησκείας ωσότου όλοι κατανόησαν την πραγματική τους αξία· με λίγα λόγια, ήταν ένας μορφωμένος, ευφυής, αγαθός, αξιαγάπητος, δειλός, αναποφάσιστος άνθρωπος, ο οποίος ενώ έπαιρνε την ευθύνη άφηνε σ’ άλλους τη δόξα να λυτρώσουν το ανθρώπινο μυαλό από τη δουλεία χιλιάδων χρόνων. Το χάσμα ανάμεσα στη δική του καριέρα και στην καριέρα του Λουθήρου διαρκώς μεγάλωνε, ωσότου τελικά κινήθηκαν σε αντίθετες κατευθύνσεις, και αντιμετώπισε ο ένας τον άλλο με αμοιβαία εχθρότητα.»—Έντιμπουργκ Ρηβιού, LXIII, 302.

Οι μεταρρυθμιστές δεν μπορούσαν να συμφωνήσουν μεταξύ τους για τα δόγματα και την εφαρμογή τους, κι’ έτσι οι αλλαγές που έγιναν τον δέκατο έκτο αιώνα, δεν μπόρεσαν να ξεριζώσουν μερικές από τις βασικές παραδόσεις που είχαν αποκρύψει την αλήθεια του Λόγου του Θεού για αιώνες. Αλλά οι πρόοδοι που έγιναν στο να δώσουν τη Βίβλο στον κοινό λαό, συνεχίστηκαν από τον καιρό εκείνο ως το σημερινό. Από τους αγώνες εκείνους, στους οποίους ο Έρασμος είχε παίξει κάποιο ρόλο, προήλθαν αξιόπιστες και ακριβείς μεταφράσεις της Βίβλου.

Έτσι, σήμερα το ‘αγόρι που οργώνει’ μπορεί να πάρει τη Βίβλο, τουλάχιστον ένα μέρος της, σχεδόν σε κάθε γλώσσα και να ευφρανθεί να μάθει για το μεγάλο σκοπό του Θεού για το ανθρώπινο γένος. Οι Γραφές μάς ενθαρρύνουν θερμά να κάνουμε κι εμείς το ίδιο. Όπως λέει στον Ψαλμό 1:2, 3 σχετικά με τον δίκαιο: «Εν τω νόμω του Κυρίου είναι το θέλημα αυτού, και εν τω νόμω αυτού μελετά ημέραν και νύκτα. Και θέλει είσθαι ως δένδρον πεφυτευμένον παρά τους ρύακας των υδάτων, το οποίον δίδει τον καρπόν αυτού εν τω καιρώ αυτού, και το φύλλον αυτού δεν μαραίνεται· και πάντα, όσα αν πράττη, θέλουσιν ευοδωθή.» Είθε να μην περάσει ποτέ μια μέρα χωρίς να ευφρανθούμε στον Λόγο του Θεού.

[Υποσημειώσεις]

Πραγματικά, επειδή το χειρόγραφό του για την Αποκάλυψη, ήταν ημιτελές ο Έρασμος απλώς ξαναμετάφρασε τα εδάφια που έλειπαν από τη Λατινική «Βουλγάτα» στα Ελληνικά.

• Αναδημοσίευση από τη ΣΚΟΠΙΑ 15 Ιανουαρίου 1983

Ήταν 13 Σεπτεμβρίου 1540. Η αστυνομία έκανε έρευνα στο σπίτι του Κολάν Πελάνκ. Σε ένα μυστικό δωμάτιο, ανακάλυψαν κάποια ύποπτα έγγραφα, μεταξύ αυτών και ένα μεγάλο βιβλίο. Στη δεύτερη σελίδα ήταν γραμμένο: «Π. Ρομπέρ Ολιβετανός, ο ταπεινός, ασήμαντος μεταφραστής». Επρόκειτο για μια Αγία Γραφή των Βαλδένσιων! Ο Κολάν Πελάνκ συνελήφθη, καταδικάστηκε ως αιρετικός και κάηκε ζωντανός.

Εκείνη την εποχή στη Γαλλία, όπως και αλλού στην Ευρώπη, η Καθολική Εκκλησία καταδίωκε τους Μεταρρυθμιστές προσπαθώντας να ξεριζώσει τις «ύπουλες» διδασκαλίες τους. Ένας Μεταρρυθμιστής, ο δυναμικός Γκιγιόμ Φαρέλ, ήταν αποφασισμένος να μεταστρέψει το γαλλόφωνο κόσμο στις απόψεις του Μαρτίνου Λούθηρου, πρωταγωνιστή της Προτεσταντικής Μεταρρύθμισης. Ο Φαρέλ, που καταγόταν από την επαρχία Ντοφινέ της νοτιοανατολικής Γαλλίας, ήξερε ότι η έντυπη ύλη ήταν σημαντικό όπλο στη μάχη των ιδεών. Για να φέρει σε πέρας την αποστολή του, χρειαζόταν αποθέματα φυλλαδίων και πραγματειών, καθώς και Γραφές. Ποιος, όμως, θα χρηματοδοτούσε ένα τέτοιο εγχείρημα; Ο Φαρέλ στράφηκε στους Βαλδένσιους, μια ανεξάρτητη θρησκευτική ομάδα αφοσιωμένη στο κήρυγμα της Γραφής.

Σύνοδος στο Σανφοράν

Στα μέσα Σεπτεμβρίου του 1532, οι Βαλδένσιοι μπαρμπ (πάστορες) συγκάλεσαν μια σύνοδο στο Σανφοράν, ένα χωριουδάκι κοντά στο Τορίνο της Ιταλίας. Επί αρκετά χρόνια, οι Βαλδένσιοι είχαν επαφές με τους ηγέτες της Μεταρρύθμισης. Γι’ αυτό, προσκάλεσαν στη σύνοδο τον Φαρέλ και μερικούς άλλους. Ήθελαν να μάθουν αν οι διδασκαλίες τους συμφωνούσαν με αυτές που κήρυτταν ο Λούθηρος και οι οπαδοί του.

Στο Σανφοράν, η ρητορική δεινότητα του Φαρέλ αποδείχτηκε πειστική. Όταν οι Βαλδένσιοι μπαρμπ τού έδειξαν τις παλιές χειρόγραφες Γραφές τους στη δική τους διάλεκτο, εκείνος τους έπεισε να χρηματοδοτήσουν την εκτύπωση μιας Γραφής στη γαλλική. Αντίθετα από τη μετάφραση του Λεφέβρ ντ’ Ετάπλ το 1523, η οποία βασιζόταν στη λατινική, η νέα μετάφραση θα γινόταν από το εβραϊκό και το ελληνικό κείμενο. Αλλά ποιος ήταν σε θέση να κάνει αυτή την εργασία;

Ο Φαρέλ γνώριζε τον κατάλληλο άνθρωπο. Τον έλεγαν Πιερ Ρομπέρ, αλλά ήταν γνωστός ως Ολιβετάν. Επρόκειτο για έναν νεαρό δάσκαλο γεννημένο στην περιοχή της Πικαρδίας, στη βόρεια Γαλλία. Ο Ολιβετάν, ξάδελφος του Ιωάννη Καλβίνου, ήταν από τους πρώτους Μεταρρυθμιστές και αξιόπιστο άτομο. Επίσης, είχε μελετήσει επιμελώς τις γλώσσες της Γραφής επί αρκετά χρόνια στο Στρασβούργο.

Όπως ο Φαρέλ και πολλοί άλλοι, έτσι και ο Ολιβετάν είχε καταφύγει στην Ελβετία. Οι φίλοι του τον παρακαλούσαν να αναλάβει τη μετάφραση. Εκείνος, αφού αρνήθηκε επανειλημμένα, τελικά δέχτηκε να μεταφράσει τη Γραφή «σύμφωνα με την εβραϊκή και την ελληνική γλώσσα στη γαλλική». Παράλληλα, οι Βαλδένσιοι συνεισέφεραν 500 από τις 800 χρυσές κορώνες που απαιτούνταν για την εκτύπωση—ολόκληρη περιουσία!

Η Κουρούνα και το Αηδόνι

Στις αρχές του 1534, ο Ολιβετάν απομονώθηκε στις Άλπεις και άρχισε να εργάζεται τριγυρισμένος από τους «σιωπηλούς δασκάλους» του, τα βιβλία του. Κάθε σύγχρονος λόγιος θα ζήλευε τη βιβλιοθήκη του, η οποία περιλάμβανε μεταφράσεις της Γραφής στη συριακή, στην ελληνική και στη λατινική, ραβινικά σχολιολόγια, γραμματικές της χαλδαϊκής και πολλά άλλα βιβλία. Το σπουδαιότερο ήταν ότι ο Ολιβετάν διέθετε κάποια έκδοση του πρωτότυπου εβραϊκού κειμένου της Γραφής η οποία είχε τυπωθεί εκείνη την εποχή στη Βενετία.

Ο Ολιβετάν βάσισε την απόδοσή του για την κοινώς αποκαλούμενη Καινή Διαθήκη στο γαλλικό κείμενο του Λεφέβρ ντ’ Ετάπλ, μολονότι σε πολλές περιπτώσεις έλαβε υπόψη και το ελληνικό κείμενο του Ολλανδού λογίου Έρασμου. Συχνά αποφάσιζε ποια λέξη θα χρησιμοποιούσε έχοντας ως στόχο την αποδυνάμωση του Καθολικισμού. Για παράδειγμα, προτίμησε τον όρο «μυστικό» αντί για τον όρο «μυστήριο» και τον όρο «εκκλησία» αντί για τον όρο «ναός».

Όσον αφορά αυτό που πολλοί ονομάζουν Παλαιά Διαθήκη, ο Ολιβετάν ήταν αποφασισμένος να αποδώσει το πρωτότυπο εβραϊκό κείμενο κατά λέξη. Έλεγε αστειευόμενος ότι το να μεταφράζει κάποιος το εβραϊκό κείμενο στη γαλλική ήταν σαν «να μαθαίνει στο μελωδικό αηδόνι να κρώζει όπως η βραχνή κουρούνα»!

Στο εβραϊκό κείμενο, ο Ολιβετάν συνάντησε χιλιάδες φορές το θεϊκό όνομα με τη μορφή του Τετραγράμματου. Επέλεξε να το μεταφράσει «Ο Αιώνιος», μια έκφραση που έγινε μεταγενέστερα κοινή στις γαλλικές Προτεσταντικές μεταφράσεις της Γραφής. Σε αρκετές περιπτώσεις, όμως, επέλεξε την απόδοση «Ιεχωβά», όπως στο εδάφιο Έξοδος 6:3.

Είναι εντυπωσιακό ότι στις 12 Φεβρουαρίου 1535, ύστερα από περίπου μόλις έναν χρόνο, ο μεταφραστής ανήγγειλε την ολοκλήρωση του έργου του! Εφόσον, όπως παραδέχτηκε, είχε «ήδη σηκώσει για πολύ καιρό ολομόναχος αυτόν το ζυγό [της μετάφρασης]», προφανώς το έτος 1534/1535 αποτέλεσε το αποκορύφωμα μιας συνεχιζόμενης, επίπονης διαδικασίας. «Έκανα ό,τι καλύτερο μπορούσα», είπε με μετριοφροσύνη ο μεταφραστής. Το μόνο που απέμενε τώρα ήταν η εκτύπωση της πρώτης γαλλικής Γραφής η οποία είχε μεταφραστεί με τις πρωτότυπες γλώσσες υπόψη.

Στο Εργαστήριο του Πιρό

Τώρα εμφανίστηκε στο προσκήνιο ο Πιερ ντε Βινγκλ, ο επονομαζόμενος Πιρό Πικάρ, φίλος του Φαρέλ και Μεταρρυθμιστής τυπογράφος. Όταν η Καθολική Εκκλησία τον έδιωξε από τη Λυών, εγκαταστάθηκε στο Νεσατέλ της Ελβετίας, το 1533. Με χρήματα των Βαλδένσιων, άρχισε να τυπώνει πολλά «ανατρεπτικά» έντυπα. Για παράδειγμα, στο εργαστήριό του τυπώθηκαν τοιχοκόλλητες ανακοινώσεις κατά της Θείας Λειτουργίας, μερικές από τις οποίες έφτασαν ως τον Φραγκίσκο Α΄, τον Καθολικό βασιλιά της Γαλλίας.

Ο ντε Βινγκλ έθεσε και πάλι τα πιεστήριά του σε λειτουργία—αυτή τη φορά για να τυπώσει Γραφές! Για την επίσπευση της διαδικασίας, τέσσερα ή πέντε άτομα εργάζονταν σε καθένα από τα δύο πιεστήρια, τοποθετώντας τα τυπογραφικά στοιχεία και τυπώνοντας τα φύλλα. Τελικά, «το έτος 1535, την 4η ημέρα του Ιουνίου», ο ντε Βινγκλ υπέγραψε τη σελίδα του τυπογράφου στη Γραφή του Ολιβετάν. Στον πρόλογό του, ο μεταφραστής αφιέρωσε το έργο του στους δύστυχους πιστούς οι οποίοι ήταν «συντετριμμένοι και καταβαρημένοι» από «μάταιες παραδόσεις».

Το τελικό αποτέλεσμα αποδείχτηκε αντάξιο όλων των προσδοκιών. Το ωραίο και απλό γαλλικό κείμενο, το οποίο αναδείκνυαν οι ευανάγνωστοι και κομψοί γοτθικοί χαρακτήρες, σχημάτιζε δύο στήλες και χωριζόταν σε κεφάλαια και παραγράφους. Οι περιθωριακές σημειώσεις μαρτυρούν ότι ο μεταφραστής ήταν σπουδαίος λόγιος. Το έργο είναι επίσης εμπλουτισμένο με εισαγωγικά σχόλια, παραρτήματα, πίνακες και ποιήματα. Στο τέλος του τόμου, μια σύντομη ομοιοκατάληκτη ακροστιχίδα αποκαλύπτει ότι «οι Βαλδένσιοι, κήρυκες του Λόγου του Θεού, έδωσαν αυτόν το θησαυρό στα χέρια του λαού».

Αριστούργημα … και Αποτυχία

Το έργο του Ολιβετάν, που υπήρξε άλλοτε αντικείμενο χλευασμού, αναγνωρίζεται σήμερα ομόφωνα ως πραγματικά αριστουργηματικό λόγιο έργο. Επιπλέον, το κείμενό του αποτέλεσε τη βάση για τις Προτεσταντικές μεταφράσεις της Γραφής επί τρεις αιώνες.

Μολονότι τυπώθηκαν περίπου χίλια αντίτυπα της Γραφής του Ολιβετάν, δεν πουλήθηκαν πολλά, αφενός επειδή δεν υπήρχε δίκτυο διανομής, αφετέρου δε επειδή εκείνη την εποχή η ίδια η γαλλική γλώσσα άλλαζε ταχύτατα. Εκτός αυτού, ένας ογκώδης τόμος βάρους 5 κιλών δεν ήταν ό,τι καλύτερο για τους περιοδεύοντες κήρυκες ή για όσους διάβαζαν στα κρυφά.

Παρότι ένα αντίτυπο είχε φτάσει μέχρι το σπίτι του Κολάν Πελάνκ στη Γαλλία, όπως αναφέρθηκε στην αρχή του άρθρου, η Γραφή του Ολιβετάν αποτέλεσε στην ουσία εμπορική αποτυχία. Το 1670, σχεδόν ενάμιση αιώνα αργότερα, υπήρχε ακόμη απούλητο ένα αντίτυπο σε κάποιο βιβλιοπωλείο της Γενεύης.

«Ανώνυμος από Πουθενά»

Αφού επιτέλεσε την αποστολή του, ο Ολιβετάν πέρασε και πάλι στην αφάνεια. Χρησιμοποιώντας πλαστά ονόματα, αναθεώρησε την Καινή Διαθήκη του και τμήματα της Παλαιάς Διαθήκης. Επίσης, αφοσιώθηκε στο άλλο πάθος του—τη διδασκαλία. Όντας στοχαστικός εκπαιδευτικός, επιμελήθηκε εκ νέου το έργο του Διδασκαλία των Παιδιών (Instruction des enfans), ένα βιβλίο για νεαρά άτομα που περιείχε ηθικά διδάγματα και αποτελούσε αναγνωστικό της γαλλικής βασισμένο εξ ολοκλήρου στις Γραφές. Ανάμεσα στα ψευδώνυμα που υιοθέτησε ήταν και το Μπελισέμ ντε Μπελιμακόμ, που σημαίνει «Ανώνυμος από Πουθενά».

Ο Ολιβετάν πέθανε το 1538, λίγο πάνω από τα 30 του, ενδεχομένως στη Ρώμη. Ελάχιστοι σήμερα γνωρίζουν τον καθοριστικό ρόλο που έπαιξε αυτός ο νεαρός λόγιος από την Πικαρδία στην κυκλοφορία της γαλλικής Γραφής. Το όνομά του σπάνια εμφανίζεται σε λεξικά, ή και καθόλου. Αυτό πιθανότατα θα προτιμούσε και ο «ταπεινός, ασήμαντος μεταφραστής» Λουί Ρομπέρ, ο επονομαζόμενος Ολιβετάν!

[Υποσημειώσεις]

Για πληροφορίες σχετικά με το πώς οι Βαλδένσιοι αφομοιώθηκαν από τη Μεταρρύθμιση, βλέπε ΣΚΟΠΙΑ 15 Μαρτίου 2002, σελίδες 20-23.

Το κανονικό του όνομα ήταν Λουί Ρομπέρ, αλλά υιοθέτησε ως μικρό όνομα το Πιερ. Το παρωνύμιο Ολιβετάν, από τη γαλλική λέξη olive που σημαίνει «ελιά», μπορεί να σχετίζεται με το πολύ ελαιόλαδο που χρησιμοποιούσε ώστε να έχει φως κατά την πολύωρη εργασία του.

• Αναδημοσίευση από το περιοδικό ΣΚΟΠΙΑ της 1 Σεπτεμβρίου 2011

Από την Ετήσια Συνέλευση του 2014. Η εικόνα είναι από την προβολή του βίντεο που είναι αναρτημένο στον επίσημο ιστότοπο της Οργάνωσης, jw.org και στην ενότητα «Ετήσιες Συνελεύσεις». Κάπως έτσι ήταν και φέτος τα πράγματα, αλλά όπως αντιλαμβάνεστε δεν είχαμε σχετική φωτογραφία…


Είναι από το θέατρο Στάνλευ…  Την παρακολουθούν Μάρτυρες του Ιεχωβά από όλον τον κόσμο… Και γιορτάζονταν τότε τα 100 χρόνια από την ίδρυση της Βασιλείας του Θεού… Και τα πρόσωπα τους, όπως βλέπετε κι εσείς, είναι πολύ χαρούμενα. Είναι όμορφες οι στιγμές που ζουν…


Αυτά είναι τα νέα κεντρικά γραφεία των Μαρτύρων του Ιεχωβά στο Γουόργουικ. Συνεχίζεται η μετακόμιση από το Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης. Και από τον Απρίλη του 2017 θα είναι διαθέσιμα για όποιον θα ήθελε να τα επισκεφτεί. Ήδη έχει ανοίξει ηλεκτρονική λίστα προτεραιότητας…

Έφτασε σε μας με e-mail από ανθρώπους που εκτιμούμε και που με τη σειρά τους εκτιμούν τη δουλειά που γίνεται καθημερινά εδώ στον ΘΡΑΨΑΝΙΩΤΗ γι’ αυτό και τους ευχαριστούμε πολύ. Όμως κάτι τέτοιο σημαντικό και σπουδαίο, εκτιμήσαμε πως δεν έπρεπε να μείνει μόνο για μας. Γι’ αυτό και το μοιραζόμαστε μαζί μας.

Από την άλλη μεριά είναι βέβαιο ότι στην ώρα του, η Οργάνωση του Θεού στη γη θα δώσει η ίδια το σχετικό υλικό. Αυτό που μόλις βλέπετε και διαβάζετε θεωρήστε ότι είναι απλά μια πρόγευση:

Εισηγητής: Σάμιουελ Χέρλντ.

1. Προβλήθηκε ένα βίντεο για τα νέα παγκόσμια γραφεία των Μαρτύρων του Ιεχωβά στο Γουόργουικ. Και έγινε μια ιστορική αναδρομή από τα πρώτα γραφεία μας στο Αλεγκένι της Πενσυλβανίας, μετά Μπρούκλιν, τώρα Γουόργουικ.

2. Προβλήθηκε ένα βίντεο με κοινή συνέντευξη των πέντε αδελφών που διορίστηκαν να υλοποιήσουν το νέο Μπέθελ στο Γουόργουικ. CPC: Construction Project Committee (Επιτροπή προγράμματος οικοδόμησης). Οι αδελφοί τόνισαν ότι αυτό που επιτεύχθηκε οφείλεται μόνο στον Ιεχωβά, γιατί ανθρωπίνως ήταν αδύνατο.

Ένας αδελφός είπε ότι ένιωθε να τον πτοεί το βάρος του εγχειρήματος (daunting) αλλά το αποτέλεσμα ήταν καταπληκτικό (amazing). Η επιτροπή ολοκλήρωσε το διορισμό της με επιτυχία και ήδη διαλύθηκε. Εκφράστηκε μεγάλη εκτίμηση για όλα τα προγράμματα της Οργάνωσης.

3. Στηβ Λετ: Singing song of praise to Jehovah (Ψαλετε ύμνο αίνου στον Ιεχωβά). Πώς; 1 Χρον. 15:16, γεμάτοι χαρά, με ενθουσιασμό.

Προβλήθηκε βίντεο με εκφράσεις εκτίμησης για την υμνολογία από μερικούς αδελφούς του Κυβερνώντος Σώματος. Και έγινε μερική παρουσίαση του νέου υμνολογίου σε χρώμα γκρι όπως της νέας ΜΝΚ στην αγγλική.

Στην οθόνη πια

Νέο χαρακτηριστικό των συναθροίσεων μας: Θα παίζουν οι ύμνοι και στην οθόνη όπως στις συνελεύσεις. Στη συνέχεια ο αδελφός Λετ εξήγησε πώς γίνεται η σύνθεση των ύμνων. Υπάρχει ειδική ομάδα και τους δίνονται διάφορα θέματα. Αναφέρθηκε στην πρόκληση της μετάφρασης των ύμνων σε άλλες γλώσσες.

Κατόπιν αναφέρθηκε σε μερικές αλλαγές στους ύμνους που αφορούν την εναρμόνιση με τις νέες κατανοήσεις, στο ότι δεν θα δίνονται συμβουλές μέσω των ύμνων, ούτε έμφαση στους αριθμούς (για παράδειγμα στο υπάρχον υμνολόγιο ο ύμνος για τη συγχωρητικότητα ήταν ο 77). Έχουν απαλειφθεί τρεις και σε μερικούς έχουν αλλάξει εντελώς οι στίχοι. Η δομή του νέου υμνολογίου: θα έχει 15 κατηγορίες π.χ. Ιεχωβά, θεϊκές ιδιότητες, συναθροίσεις. Από έναν αδελφό του Κυβερνώντος Σώματος στο βίντεο τονίστηκε ο Ψαλμός 104:33.

4. Προβλήθηκε βίντεο με θέμα: «Ο Ιεχωβά φροντίζει και ενδυναμώνει τους πιστούς». 2 Κορ. 4:9,10 (Jehovah cares for and strengthens the faithful ones). Συνέντευξη με εννιά αδελφούς και αδελφές που υπηρετούν ως γιατροί στο Μπέθελ των ΗΠΑ. Κοινή συνισταμένη η εμπιστοσύνη στον Ιεχωβά. Η διαφορά με τον επαγγελματία γιατρό είναι ότι στο Μπέθελ περιλαμβάνονται συναισθήματα γιατί φροντίζεις τους αγαπημένους σου αδελφούς. Αναφέρθηκαν στο πώς γνώρισαν την αλήθεια και πώς ήρθαν στο Μπέθελ.

(1. Κότον 2. Αν Μαρι Κορία  3. Γουόλτερ - στην εποχή μας διάφοροι καρκίνοι και καρδιακά νοσήματα  καρδιά σου επιτρέπουν να συνεχίσεις να έχεις παραγωγική ζωή  4. Λουίς Γκαρσία από Μεξικό είχε μπλέξει με δαιμονισμό, τον βοηθησαν οι αδελφοί 5. Τζειμς Χάρπερ από Ατλάντα Τζώρτζια, ήταν για καιρό εξωτερικός συνεργάτης 6. Χάουαρντ, και κόρη του επίσης μπέθελ 7. Σαμ, είπε τη σκέψη για τη συναισθηματική δυσκολία να περιθάλπεις συμπεθελίτες  8. Ενρίκε Κορβαλάν, Κολ. 4:14 ο γιατρός μπορεί να είναι αγαπητός 9. Όλγα Μπένσον - άγχος για να μεταφέρει τα άσχημα νέα).

Όλοι τόνισαν την καλή συνεργασία που έχουν μεταξύ τους αλλά και με τις νοσοκόμες. Τέλος εξέφρασαν τα αισθήματά τους για το υπέροχο μέλλον της Βασιλείας, τότε που δεν θα χρειάζεται το επάγγελμά τους. Στο νέο κόσμο δεν θα υπάρχουν πλέον γιατροί. - Ο αδελφός που έπαιρνε τη συνέντευξη τόνισε πόσα χρήματα εξοικονομεί η οργάνωση από τη φροντίδα που παρέχουν οι γιατροί που είναι μπεθελίτες και παίρνουν το ίδιο βοήθημα με τους υπόλοιπους. 1  Θεσ. 2:8.

Το πρόγραμμα συνεχίστηκε με πέντε ομιλίες από τα υπόλοιπα μέλη του Κυβερνώντος Σώματος.

Ντέιβιντ Σπλέιν. «Να εμπιστεύεσαι στον Ιεχωβά και να κάνεις το καλό» (Trust in Jehovah and do what is good). Ψαλμ. 37:3. Τον έγραψε ο Δαβίδ προς το τέλος της ζωής του. (70 χρ.) Αξιοσημείωτες στιγμές από τη ζωή του Δαβίδ: είχε χριστεί από τον Σαμουήλ, μετά Γολιάθ 1 Σαμ 17:28, 29. Ο Ελιάβ έβλεπε τον Δαβίδ σαρκικά, ως μεγάλος αδελφός.

Είχε χριστεί και δεν είχε αναλάβει τη Βασιλεία. Τίποτα δεν θα εμποδιζε  τον Ιεχωβά απο το σκοπό του. Γι αυτό ο Δαβίδ είχε απόλυτη εμπιστοσύνη στο Ιεχωβά. / Ψαλμ. 37:5-8 θερμή προσωπική σχέση με τον Ιεχωβά αντιμετώπισε την προδοσία - δεν εμπιστευόταν στη στρατιωτική δυναμη /  Ψαλμ. 37:12, 13 / 37:28 / Μάχη με τη συνείδηση  - λόγω βοήθειας του Αχιμέλεχ στον Δαβίδ πέθαναν 85 ιερείς / πώς μπορείς να ζήσεις με τέτοιο βάρος - ο Δαβίδ δεν παρέλυσε από το βάρος - προστάτεψε το τελευταίο επιζών μέλος  / με τη Βηρ σαβεέ (τι να έλεγε η Αβιγαία;) πίστη ότι ο Ιεχωβά συγχωρεί - άφησε τον Ιεχωβά να τον βοηθήσει να ανανήψει πνευματικά. Ένα παιδί το ονόμασε Νάθαν γιατί εκτίμησε τη συμβουλή του Νάθαν. /  Ψαλμ. 37: 23, 24 περιπτώσεις Αμνών, Αβεσσαλώμ.

Μαθήματα για μας: Παρ. 4:3, σενάριο: Ένα παιδί φεύγει απ την αλήθεια - Ένα μένει, τι γίνεται με αυτό - να εστιάζουμε σε αυτό που έχουμε και όχι σε αυτό που δεν έχουμε ή δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι - το όπλο μας η πίστη μας. Να την τρέφουμε.

Ψαλμ. 37:3 εδάφιο έτους για το 2017.

Μαρκ Σάντερσον. «Ο κόπος σας δεν είναι μάταιος» (Your labor is not in vain). 1 Κορ. 15:58. Λόγια Ράδερφορντ στο Σήνταρ Ποιντ . Διαφημίστε- 1 Κορ. 1:26-29

Ο Ιεχωβά χρησιμοποιεί συνηθισμένους ανθρώπους για το σκοπό του. Έχουμε πολλά εργαλεία, αλλά τα εργαλεία τα χρειάζονται χειριστές. (Tools need users). 

Λάθος συμπέρασμα ότι η εργασία μάταιη. Ηλικία. Αυξημένες ευθύνες. Αδύναμη φωνή. Παράδειγμα με υμνολογία. Όλες οι φωνές φτιάχνουν την ομορφιά. Όχι μια δυο φωνές που επισκιάζουν τις άλλες. 2 Κορ. 8: Εφαρμογή σε όλα. Όχι τι δεν έχουμε. Αλλά τι έχουμε. (Ινδία κωφός χωρίς χέρια έμαθε να επικοινωνεί με τα πόδια).

Υπάρχει η τάση να συγκρίνουμε τον εαυτό μας με άλλους. Γαλ. 6:4. Ιστορία του Άντολφ Βέμπερ. 1890. Ελβετός ξυλοκόπος. Έμαθε από τον Κ. Ρώσσελ την αλήθεια ως κηπουρός του. ήθελε να γυρίσει να κηρύξει. Ήταν ένας πολύ απλός ταπεινός άνθρωπος. Μετάφρασε στα Γαλλικά τις Γραφικές μελέτες του Ρώσσελ. Έκανε ένα σωρό πράγματα. 1912. Ο Ρώσσελ άνοιξε γραφείο τμήματος.

Χρησιμοποίησε άλλους με καλύτερη κοσμική εκπαίδευση. Τι έκανε ο Βέμπερ; Αυτό δεν τον σταμάτησε από το να κάνει το καλύτερο. Τελικά οι άλλοι έγιναν άπιστοι και έφυγαν. Ποιος ήταν εκεί έτοιμος να αναλάβει; Ο Βέμπερ. Συνέχισε μέχρι δεκαετία του 1970 όπου και πέθανε. Το έργο του δεν ήταν μάταιο.

Κάποιοι υπηρέτησαν πολλά χρόνια στο Μπέθελ. Στη συνέχεια άλλαξαν διορισμό. Μήπως το έργο τους ήταν μάταιο; Και βέβαια όχι. Αν ήταν δυνατό όλοι να ήμασταν στον αγρό. Ο αγρός χρειάζεται εργάτες. Η Γαλαάδ ενισχύει και σταθεροποιεί. Όσοι λαβαίνουν άλλους διορισμούς έχουν το σεβασμό μας και να είναι βέβαιοι ότι τους έργο τους δεν είναι μάταιο.

Γ. Γκέριτ Λος. «Γίνε νικητής». (Be a conqueror). Νικητές, κατακτητές της ιστορίας: Βρετανική αυτοκρατορία. Κονκισταδόροι Ισπανοί. Κουμπλάι Χαν, Μογγόλοι, από Βιετνάμ μέχρι

Ουγγαρία και από Σιβηρία μέχρι Ινδία. Μετά ο Χίτλερ. "Σήμερα μας ανήκει η Γερμανία μετά όλος ο κόσμος". Ισραηλίτες. Έγιναν νικητές, αλλά με τη βοήθεια του Ιεχωβά. Ιησούς νικητής το 1914 και στον Αρμαγεδδώνα. Αποκ. 12:11, Αποκ. 17:14, Αποκ. 3:21. Χρισμένοι. Μεγάλο πλήθος. Αποκ. 21:7. Επίσης νικούν. Ακόμη και τα παιδιά με το να κάνουμε το καλό.

Όλοι μας κάθε μέρα. Ρωμ. 12:21. 1 Θεσ. 5:15. Να μην ανταποδίδουμε. Αδελφές με μη ομόπιστους συζύγους. Πράοι, ευγενικοί.1 Πετρ. 3:4. 1998: Μια εμπειρία με δυο αδελφές που έφτιαξαν σούπα σε κάποιον εναντιούμενο στο νοσοκομείο. Έγινε αδελφός. Μια εναντιούμενη έριξε την σούπα που έφτιαχνε στους αδελφούς στην πόρτα. Οι αδελφοί άλλαξαν ρούχα. Πήγαν τα υλικά για άλλη σούπα. Τους έβαλε μέσα. Έτσι είμαστε νικητές. Ιωσήφ με τα αδέλφια του. Αδελφοί στη ναζιστική Γερμανία.

Αδελφοί στη Σιβηρία. Ρωμ. 12:17. Να νικάμε κακές συνήθειες. Πορνογραφία. Το φόβο του ανθρώπου. 1  Ιωαν. 5:5. Δώρο της ελεύθερης βούλησης. Ιωαν. 16:33. Να συνεχίσουμε να νικάμε τον κόσμο. Συνεχίζουμε τον πόλεμο. Δεν είναι μια μάχη. Ορθό ή εσφαλμένο; Μπορούμε να νικάμε και τον Σατανά. 1 Ιωάν 2:4. Ρωμ 8:37-39. Παραμένουμε όσιοι στον Ιεχωβά.

Δ. Τζέφρι Τζάσκον. Expect the unexpected. Πόσο θα διαρκέσει η μεγάλη θλίψη; Δεν ξέρουμε. Κάτι ξέρουμε. 2 Πετρ. 2:9. Εφ. 3:20. "Super abundantly" Υπέρ άφθονα. Φιλιπ. 4:6,7. Παράδειγμα Αμάν. Εσθ. 6. Ο Ιεχωβά κάνει το μη αναμενόμενο – το απροσδόκητο. Έχει στυλ. Πρ. 16. Επιστολή στους Φιλίππους. Τρωάδα. Μακεδόνα. Τι κάνει ο Ιεχωβά; Στη φυλακή. Ίσως ο Παύλος απογοητευμένος. Αλλά τη νύχτα; Ο Ιεχωβά έχει στυλ. Λυδία. Ο Ιεχωβά γυρίζει τα πράγματα εκεί που θέλει. Έχει τα πάντα υπό έλεγχο. Δεν χρειάζεται να φοβόμαστε το μέλλον. Έχει στυλ.

Ε. Antony Μόρρις. «Τρέξτε στον Ιεχωβά». (Run to Jehovah). Οι άνθρωποι τρέχουν να βρουν ασφάλεια (παράδειγμα με πυροβολισμούς στο Ντάλας κι οι άνθρωποι έτρεχαν πανικόβλητοι).

Παρ. 18:10. Να καταφεύγουμε στον Ιεχωβά . Ματ 24: 3, 36, 37.

Γεν. 6:5, 11, 13. Γεμάτη βία. Λουκ. 17:26-30. Ιούδας 6, 7. Σεξουαλική διαφθορά.

2πε 2:4-6.  Εμείς καταφεύγουμε στον Ιεχωβά.

Τελική ανακοίνωση: Η αφιέρωση του Γουόργουικ και του Γουόλκιλ μαζί με την ετήσια συνάθροιση στο auditorium του Γουόργουικ στις 7 Οκτωβρίου 2017.