Το κομμάτι αυτό που θα διαβάσετε πιο κάτω, δημοσιεύτηκε στη ΣΚΟΠΙΑ πριν από 34 χρόνια... Γι’ αυτό και η γλώσσα ίσως σας ξενίσει λίγο, αλλά ήταν τότε ακριβώς που δίνονταν η μεγάλη μάχη για να καθιερωθεί η δημοτική γλώσσα. Είναι λοιπόν μια μορφή απλής καθαρεύουσας, αλλά νομίζω ότι δεν θα δυσκολευτείτε να την κατανοήσετε.


Χρησιμοποίησα το θέμα αυτό, διότι αν και ζούμε στην Αθήνα, προφανώς δεν γνωρίζουμε πολλά πράγματα για αυτήν. Αν και πολλές φορές έχουμε περπατήσει στην αρχαία Αγορά, στην Πνύκα ή στην Ακρόπολη δεν είμαστε σε θέση να κατανοήσουμε τι ακριβώς συνέβη τότε στον Παύλο.


Πάντα το ήθελα αυτό και νομίζω ότι θα σας ενδιαφέρει κι εσάς… Όταν κάποια στιγμή θα γίνει ξενάγηση στην Αθήνα, από τον αδελφό Κέρι, θα ήθελα να είμαι εκεί,,. Αν λάβω υπόψη μου την ξενάγηση που μας έκανε στην αρχαία Κόρινθο όταν πήγαμε εκδρομή με την εκκλησία μας, θα πρέπει να είναι συναρπαστική.

ΖΕΥΣ, Ήρα, Άρτεμις, Απόλλων, Άρης—πιθανόν να έχετε ακούσει τουλάχιστον έναν απ’ αυτούς τους θεούς και θεές. Λείψανα των αγαλμάτων τους μπορούν να βρεθούν στην Αθήνα, την «πόλη των πολλών θεών.» Εν τούτοις, η πιο εξέχουσα απ’ όλες τις αρχαίες Ελληνικές θεότητες ήταν η Αθηνά, η λεγόμενη θεά της σοφίας. Έδωσε στην Αθήνα τ’ όνομά της, και ο ναός της, είναι ένα από τα πιο αξιόλογα μνημεία της πόλεως.

Κοιτάζοντας τα πολυάριθμα υπολείμματα των θεών που είναι σκαλισμένα σε μάρμαρο σ’ ολόκληρη την Αθήνα, ο επισκέπτης σ’ αυτή τη γεμάτη κίνηση μητρόπολη των 2,5 σχεδόν εκατομμυρίων κατοίκων μπορεί να σκεφτεί τα λόγια που είπε εδώ ο Χριστιανός απόστολος Παύλος. Αφού περπάτησε μέσα από τους δρόμους της πόλεως, είπε: «Κατά πάντα σας βλέπω εις άκρον θεολάτρας.»—Πράξ. 17:22.

Μια γενική άποψη

Ας αρχίσουμε με μια γενική άποψη της Αθήνας. Περνούμε με ταξί μέσα από έναν πολύ στενό δρόμο που ανηφορίζει απότομα προς την αφετηρία του τελεφερίκ. Ύστερ’ από λίγα λεπτά, φθάνουμε στην κορφή του Λυκαβηττού, που είναι ένας απότομος, κωνοειδής λόφος από τον οποίο μπορεί να έχει κανείς μια έξοχη θέα της πόλεως. Σύμφωνα με την παράδοση, το Εκκλησάκι του Αγ. Γεωργίου, στο χείλος του λόφου, είναι χτισμένο στο σημείο που κάποτε βρισκόταν ένας βωμός στον Δία. Καθώς παίρνουμε κάποιο αναψυκτικό έξω από ένα εστιατόριο, απολαμβάνουμε τη θέα.

Βραδυάζει. Η πνιγηρή ζέστη που κρεμόταν πάνω στην πόλη στη διάρκεια της μέρας βαθμιαία ελαττώνεται. Στα νοτιοδυτικά και ενωμένος με την Αθήνα με χιλιόμετρα προαστίων βλέπουμε τον Πειραιά. Μέσω αυτού του κύριου λιμανιού και βιομηχανικού κέντρου της Ελλάδας εξάγονται σε πολλά μέρη του κόσμου τα πλούτη της χώρας όπως είναι οι ελιές, τα σταφύλια και άλλα φρούτα. Από την ψηλή στρατηγική θέση μας, παρατηρούμε επίσης ότι η Αθήνα περιβάλλεται από βουνά και είναι γεμάτη από μνημεία, μουσεία και ναούς.

Καθώς σκοτεινιάζει περισσότερο, η προσοχή μας αιχμαλωτίζεται αιφνίδια. Στην άλλη μεριά της κοιλάδας μέσα στην οποία βρίσκεται η Αθήνα, 1.500 προβολείς ανάβουν, και λούζουν την Ακρόπολη στο φως. Είναι πραγματικά ένα συναρπαστικό θέαμα!

Από την Αγορά στον Άρειο Πάγο

Μια επίσκεψη στην Ακρόπολη την άλλη μέρα είναι κάτι που πρέπει να γίνει οπωσδήποτε. Σταθμεύουμε το αυτοκίνητό μας σ’ έναν από τους κατάμεστους δρόμους κοντά στην Ακρόπολη και ξεκινάμε με τα πόδια. Κάτω στ’ αριστερά βλέπουμε ό,τι έχει απομείνει από την αρχαία Αγορά. Δεν ήταν μόνο το μέρος που γίνονταν οι επαγγελματικές συναλλαγές αλλά ήταν επίσης το μέρος για συζήτηση και για διαχείριση των υποθέσεων της πολιτείας. Πραγματικά, η Αγορά ήταν το κέντρο της δημόσιας ζωής. Αυτός ήταν ο λόγος που ο απόστολος Παύλος δαπάνησε χρόνο εκεί γύρω στο 50 μ.Χ., όταν επισκέφθηκε την Αθήνα στη δεύτερη ιεραποστολική του περιοδεία. «Εν τη αγορά καθ’ εκάστην ημέραν» συζητούσε «μετά των τυχόντων.» Η ερευνητική τους διάθεση φαίνεται από τα λόγια: «Πάντες δε οι Αθηναίοι και οι επιδημούντες ξένοι εις ουδέν άλλο ηυκαίρουν παρά εις το να λέγωσι και να ακούωσί τι νεώτερον.»—Πράξ. 17:17, 21.

Ο ίδιος ο Παύλος γρήγορα άρχισε συζήτηση με ορισμένους Επικούριους και Στωικούς φιλόσοφους, και σύντομα «πιάσαντες αυτόν έφεραν εις τον Άρειον Πάγον, λέγοντες· Δυνάμεθα να μάθωμεν τις αύτη η νέα διδαχή, ήτις κηρύττεται υπό σου;» (Πράξ. 17:18, 19) Σήμερα η Αγορά είναι ένα ενδιαφέρον μέρος στο κέντρο της Αθήνας, μια περιοχή όπου εκδρομείς και ζωγράφοι φεύγουν από τη φασαρία της Ακροπόλεως που είναι γεμάτη από τουρίστες με τις φωτογραφικές τους μηχανές.

Ενώ αφήνουμε την προσοχή μας ν’ απορροφηθεί από τη σύγχρονη σκηνή, δεν θα ξεχάσουμε πως η κατάσταση του Παύλου ήταν εξαιρετικά επικίνδυνη. Τον υποπτεύονταν σαν ‘κήρυκα ξένων θεών,’ και ο νόμος πρόβλεπε ότι ‘κανένα άτομο δεν μπορούσε να έχει χωριστούς θεούς, ή νέους θεούς· ούτε θα μπορούσε ιδιαίτερα να λατρεύει οποιονδήποτε ξένο θεό εκτός αν επιτρεπόταν δημόσια.’ Δεν είναι λοιπόν παράξενο που ο απόστολος πιάστηκε και φέρθηκε στον Άρειο Πάγο για ν’ ανακριθεί. Εν πάσει περιπτώσει, η Βιβλική αφήγηση για τον Άρειο Πάγο μας ώθησε να πάμε ν’ αναζητήσουμε το λόφο με τ’ όνομα αυτό.

Κατορθώσαμε να βρούμε τον δρόμο μας, κι ύστερα από λίγο περπάτημα βρισκόμαστε στα πόδια του Αρείου Πάγου, βορειοδυτικά της Ακροπόλεως. Είναι μια συγκινητική σκηνή. Ίσως στεκόμαστε ακριβώς στο σημείο που κάποτε στάθηκε ο Παύλος κι έδωσε τη φημισμένη μαρτυρία που αναγράφεται στις Πράξεις 17:22-31. Στη μια πλευρά του μικρού λόφου βρίσκουμε την περίφημη ομιλία του Παύλου χαραγμένη επάνω σε μια μπρούντζινη πλάκα. Ήρθε ο καιρός για ν’ ανοίξουμε τις Γραφές μας και να ξαναζήσουμε αυτά που συνέβησαν εδώ πριν από 19 αιώνες.

Αυτό η μπρούτζινη πινακίδα υπάρχει στην Πνύκα και υποδηλώνει το χώρο που δίδαξε ο απόστολος Πάυλος. Φυσικά έχει γραφεί εκ των υστέρων και όπως κάνει η ιστορία με άνεση, τα περιγράφει όλα πιο ιδανικά…

Το πρώτο κήρυγμα στην Αθήνα καρποφορεί

Η λαμπρή μαρτυρία του Παύλου μπροστά στους μορφωμένους Αθηναίους είναι ένα έξοχο μάθημα λεπτότητας και συνέσεως. Συγχρόνως, χρησιμοποίησε και ένα ωραίο νομικό σημείο, ένα κατάλληλο επιχείρημα για ν’ απαντήσει στις κατηγορίες ότι εισάγει μια ξένη θεότητα. Ο απόστολος Παύλος έδειξε ότι κήρυττε γι’ αυτόν τον Δημιουργό του ουρανού και της γης, για Εκείνον που δεν κατοικεί σε ναούς ανθρώπινης κατασκευής. Ο Παύλος με διακριτικότητα είπε στους ακροατές του ότι τους κήρυττε τον «Άγνωστον Θεόν,» στον οποίο και οι ίδιοι είχαν κάνει ένα βωμό και τον λάτρευαν χωρίς να το ξέρουν. Ο απόστολος έφερε αυτόν τον «Άγνωστο Θεό» πιο κοντά σ’ αυτούς με το να παραθέσει από τα συγγράμματα του Αράτου, ενός ποιητή της Κιλικίας, και από τον Ύμνο στο Δία του Κλεάνθη. Έτσι ο Παύλος μπορούσε να πει στους Αθηναίους ότι μερικοί από τους δικούς τους ποιητές είχαν πει «Διότι και γένος είμεθα τούτου» και, επομένως όλοι οι άνθρωποι οφείλουν την ύπαρξή τους σ’ Αυτόν.

Ο Παύλος συνέχισε για να τους δείξει ότι αυτός ο Θεός θα κρίνει την οικουμένη με δικαιοσύνη μέσω ενός ανδρός που ο ίδιος διόρισε. Και σαν εγγύηση γι’ αυτό ο Θεός τον ανέστησε από τους νεκρούς. Στο σημείο αυτό η ομιλία του Παύλου διακόπηκε, γιατί «ακούσαντες ανάστασιν νεκρών, οι μεν εχλεύαζον, οι δε είπον· Περί τούτου θέλομεν σε ακούσει πάλιν.» Και τι συνέβει τότε;

Ο Παύλος έφυγε από ανάμεσά τους, αλλά το αριστοτεχνικό επιχείρημά του είχε φέρει περισσότερες αντιδράσεις απ’ αυτές τις δυο που είδαμε πάρα πάνω. Υπήρξε και μια τρίτη ομάδα, γιατί «τινές δε άνδρες προσεκολλήθησαν εις αυτόν και επίστευσαν, μεταξύ των οποίων ήτο και Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης και γυνή τις ονόματι Δάμαρις και άλλοι μετ’ αυτών.» (Πράξ. 17:32-34) Επομένως, η πρώτη Χριστιανοσύνη άρχισε ν’ αυξάνει στην «πόλη των πολλών θεών.»

Αναπόληση της ιστορίας της πόλεως

Η Ακρόπολη υψώνεται μόνο σε μια μικρή απόσταση από τον Άρειο Πάγο. Ανεβαίνουμε τα επιβλητικά μαρμάρινα σκαλοπάτια των Προπυλαίων, τη θαυμάσια άνοδο προς τον Παρθενώνα, που στεφανώνει την Ακρόπολη. Στα δεξιά μας είναι ο ναός της Απτέρου Νίκης, αλλά η θεά έχει εξαφανισθεί από κει. Μπαίνουμε μέσα από τις επιβλητικές κιονοστοιχίες των Προπυλαίων, οι οποίες μολονότι εν μέρει είναι φθαρμένες, δίνουν ακόμη μια επιβλητική εντύπωση για το τι ήταν κάποτε αυτές οι ογκώδεις κατασκευές. Φθάνοντας στην κορυφή των σκαλοπατιών, βλέπουμε τα τεράστια υπόλοιπα του Παρθενώνα. Πότε χτίστηκε, και τι ήταν αυτό που οδήγησε στην κατασκευή του;

Η αρχή της Αθήνας χάνεται μέσα στο παρελθόν, μολονότι η αρχαιολογία ρίχνει κάποιο φως σ’ αυτή την πρώτη ιστορία της Αθήνας. Τον έβδομο αιώνα π.Χ., η πόλη κυβερνιόταν από τους Ευπατρίδες, μια αριστοκρατία που χειριζόταν την πολιτική εξουσία και έλεγχε τον Άρειο Πάγο, το κύριο κακουργοδικείο του καιρού εκείνου. Τον επόμενο αιώνα ένας νομοθέτης ονόματι Σόλωνας έθεσε τα θεμέλια για τη δημοκρατία. Έτσι η Αθήνα έγινε το κέντρο του πρώτου κράτους με δημοκρατική μορφή κυβερνήσεως.

Η έγερση της Μηδο-Περσικής Αυτοκρατορίας αποτελούσε σοβαρή απειλή για την Ελλάδα και, όπως είχε προείπει ο προφήτης Δανιήλ, ο τέταρτος βασιλιάς της Περσίας «θέλει διεγείρει το παν εναντίον του βασιλείου της Ελλάδος.» (Δαν. 11:2) Η παλίρροια του πολέμου πηγαινοερχόταν ωσότου τελικά ο ‘τέταρτος βασιλιάς,’ ο Ξέρξης της Περσίας, ξεσήκωσε ολόκληρη την αυτοκρατορία του και εισέβαλε στην Ελλάδα το 480 π.Χ. Έφθασε ως την Αθήνα και κατάκαψε το φρούριο της Ακροπόλεως. Οι Αθηναίοι, όμως, κατάστρεψαν τον Περσικό στόλο στη Σαλαμίνα, αναγκάζοντας τους Πέρσες ν’ αποσυρθούν. Η Αθήνα απόχτησε την ηγεσία στην Ελλάδα εξ αιτίας του δυνατού ναυτικού της.

Ο χρυσός αιώνας της Αθήνας άρχισε. Στη διάρκεια αυτού του καιρού της μεγάλης ευημερίας κάτω από την ικανή ηγεσία του Περικλή, η πόλη έγινε ο μορφωτικός ηγέτης του αρχαίου κόσμου. Η Αθήνα άνθισε σαν μορφωτικό κέντρο γεμάτο από καθηγητές, ομιλητές και φιλοσόφους σαν τον Σωκράτη, τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη. Ιδρύθηκαν εκεί τέσσερις σχολές φιλοσοφίας: η Πλατωνική, η Περιπατητική, η Επικούρια και η Στωική. (Πράξ. 17:18, 19) Τον καιρό εκείνο επίσης αναγέρθηκαν πολλά ωραία οικοδομήματα και ναοί, και ανάμεσά τους ο Παρθενώνας, το κύριο μνημείο της αρχαίας ειδωλολατρικής θρησκείας.

Οι γραφές ενάντια στη φιλοσοφία

Τον καιρό που ο Ιησούς και οι απόστολοί του ήταν πάνω στη γη η Αθήνα ήταν ακόμη σπουδαία λόγω των σχολών της φιλοσοφίας. Από το λίκνο της στην Ελλάδα, η φιλοσοφία ξαπλώθηκε και σ’ άλλα μέρη του κόσμου. Ο απόστολος Παύλος ήταν αναγκασμένος να προειδοποιήσει ακόμη και τη Χριστιανική εκκλησία στις Κολοσσές, στη Μικρά Ασία: «Βλέπετε μη σας εξαπατήση τις διά της φιλοσοφίας και της ματαίας απάτης, κατά την παράδοσιν των ανθρώπων, και ουχί κατά Χριστόν.» Ο Παύλος κήρυττε τον Χριστό, και όπως είπε ο απόστολος: «Εν τω οποίω είναι κεκρυμμένοι πάντες οι θησαυροί της σοφίας και της γνώσεως.»—Κολ. 2:3, 8.

Όταν έγραψε στους Έλληνες της Κορίνθου, ο Παύλος εκφράσθηκε πολύ δυνατά ενάντια στην ανθρώπινη σοφία. Υπερασπίζοντας την αληθινή Χριστιανοσύνη, έβαλε την ανθρώπινη φιλοσοφία στην κατάλληλη θέση της, λέγοντας: «Εάν τις μεταξύ σας νομίζη ότι είναι σοφός εν τω κόσμω τούτω, ας γείνη μωρός διά να γείνη σοφός. Κύριος γινώσκει τους διαλογισμούς των σοφών, ότι είναι μάταιοι.» (1 Κορ. 3:18-20) Όχι μόνο οι συλλογισμοί τους αποδεικνύονται μάταιοι αλλά και τα έργα των χεριών τους χάνονται. Κοιτάξτε απλώς την Ακρόπολη. Έχει χαθεί το χρυσοσκέπαστο άγαλμα της Αθηνάς. Μόνο ένα μέρος από τον Παρθενώνα στέκεται ακόμη. Και τι θα πούμε για το Ερεχθείο, τον κοινό ναό της Αθηνάς και του Ποσειδώνα; Λίγα πράγματα έχουν απομείνει από την προηγούμενη περήφανη ομορφιά του.

Καθώς αφήνουμε την Ακρόπολη και κατεβαίνουμε τα σκαλιά των επιβλητικών Προπυλαίων, θυμόμαστε τα λόγια του αποστόλου Παύλου στο δικαστήριο της Αθήνας: «Δεν πρέπει να νομίζωμεν τον Θεόν ότι είναι όμοιος με χρυσόν ή άργυρον ή λίθον, κεχαραγμένα διά τέχνης και επινοίας ανθρώπου.»—Πράξ. 17:29.

Η γνήσια χριστιανοσύνη είναι ακόμη ζωντανή

Μπορέσατε σ’ αυτή την περιοδεία να συλλάβετε κάτι από το πνεύμα της αρχαίας και σύγχρονης Αθήνας; Για να νοιώσετε βέβαια τέλεια αυτό το πνεύμα, είναι ανάγκη να συναναστραφείτε με τους ανθρώπους. Πολλοί επισκέπτες διαπίστωσαν ότι οι Αθηναίοι είναι αληθινά φιλόξενοι. Ασφαλώς δεν είναι απλή σύμπτωση που η Ελληνική λέξη για τον ξένο σημαίνει επίσης επισκέπτη φιλοξενούμενο, αφού οι Έλληνες είναι πολύ φιλόξενοι στους ξένους.

Δεν είναι λοιπόν εκπληκτικό που η αληθινή Χριστιανοσύνη, η οποία χαρακτηρίζεται από ένα τέτοιο πνεύμα, ρίζωσε και πάλι στην Αθήνα και σ’ ολόκληρη την Ελλάδα. Γιατί μόνο στην Αθήνα περισσότεροι από 7.000 μάρτυρες του Ιεχωβά είναι συνταυτισμένοι με 110 εκκλησίες! Σ’ όλη την Ελλάδα, υπάρχουν 20.000 Μάρτυρες του Ιεχωβά. Μολονότι κι αυτοί, σαν τον Παύλο, θεωρούνται σαν ‘κήρυκες ξένων θεών,’ εξακολουθούν να κηρύττουν τον «Άγνωστον Θεόν,» τον Ιεχωβά, στους κατοίκους της Αθήνας και όλης της Ελλάδας.

Η επίσκεψή μας τελείωσε και παίρνουμε τον δρόμο της επιστροφής. Κοιτάζοντας πίσω από κάποια απόσταση, ρίχνουμε μια τελευταία ματιά στην Ακρόπολη. Ο ήλιος που δύει μεταβάλλει το μαρμάρινο στεφάνι της πόλεως σε ακτινοβόλο χρυσάφι. Τι θαυμάσιο θέαμα! Αλλά ιδιαίτερα ευφραινόμαστε που τόσο πολλοί άνθρωποι απολαμβάνουν τώρα την αληθινή πνευματική διαφώτιση στην Αθήνα, την πανάρχαια «πόλη των πολλών θεών.»

• Αναδημοσίευση από τη ΣΚΟΠΙΑ 1/11/1981