Στο έργο… Ο αδελφός, Κωνσταντίνος… Η φωτογραφία, μας έρχεται από τη Θεσσαλονίκη… Και είναι ενθαρρυντική για όλους μας…


Όπως κι αυτή, της 80χρονης αδελφής μας, Μαρίνας, επίσης από της Θεσσαλονίκη. Στοχαστείτε: Αν εκείνη μπορεί να δίνει μαρτυρίες, εμείς;


ΡΗΝΙΩ

Κάθε φορά που θέλω ν’ ακουμπήσω στο παρελθόν, άλλοτε σπρωγμένος από τη λαχτάρα της νοσταλγίας, άλλοτε για ξαπόσταμα κι άλλοτε χωρίς να μπορώ να προσδιορίσω το γιατί, δεν δυσκολεύομαι καθόλου να βρω την πρώτη στάση.

Η μνήμη μου, λες και είναι προγραμματισμένη σαν ηλεκτρονικός υπολογιστής, αγκυροβολεί χωρίς δυσκολία στη Ρηνιώ.

Η Ρηνιώ, η κατά τρία χρόνια μικρότερη αδερφή μου, γεννήθηκε το 1941, μέσα στην καρδιά της κατοχής και της φτώχειας, πράγματα που εγώ τα γνώρισα αργότερα, όπως αργότερα έμαθα και για τη μεγάλη χαρά που έφερε στους γονείς μου η γέννησή της, καθώς ήρθε λίγο καιρό ύστερα από το θάνατο μιας άλλης κόρης τους, της Τριανταφυλλιάς, που πέθανε ενώ ο πατέρας μου ήταν επίστρατος στην Αλβανία.

Τα χρόνια περνούσαν και η Ρηνιώ μεγάλωνε. Μεγαλώναμε βέβαια και εγώ και ο μεγα-λύτερος αδερφός μου, αλλά το μεγάλωμα της Ρηνιώς ήταν το γεγονός στην οικογένειά μας και το κέντρο του ενδιαφέροντος για όλους, ακόμα και για τη γειτονιά και για όλο το χωριό.

΄Οσοι την ήξεραν λένε πως ήταν πολύ όμορφη. Εγώ πίστευα πως ήταν το ομορφό-τερο πλάσμα που πέρασε στη Γη. Και σήμερα το πιστεύω ακόμα, έτσι που, άμα τύχει και συναντήσω κάνα παιδάκι που εντυπωσιάζει με την ομορφιά του, λέω μέσα μου: «Πολύ όμορφο παιδάκι, σαν τη Ρηνιώ μας είναι». Πάντα όμως το λέω από μέσα μου.

Οι γονείς μου χαίρονταν για την όμορφη μικρή τους κόρη, αλλά πάντοτε είχαν μέσα τους και έναν ανέκφραστο φόβο. Φόβο για «το κακό το μάτι», για το μάτιασμα, που το θεωρούσαν πιθανό, αφού όποιος τους συναντούσε δεν παρέλειπε να εκφράσει το θαυμασμό του για την ομορφιά της Ρηνιώς

΄Ετσι, κάθε φορά που η μικρή τύχαινε να αδιαθετήσει, έριχναν τα κάρβουνα,[1] για να δουν αν είναι ματιασμένη, κι έτρεχαν στις ξεματιάστρες.

Είχε έρθει η άνοιξη του 1946 με όλες τις χαρές και   τις σκοτούρες της. Στο δικό μας σπιτικό όμως η σκοτούρα ήταν μία: είχε αρ-ρωστήσει ξαφνικά η Ρηνιώ και δεν μπορούσαμε να μάθουμε την αιτία. Οι ξεματιάστρες του χωριού μας και των γειτονικών χωριών έβαλαν σε ενέργεια όλη τους την τέχνη, αλλά άδικος κόπος. Η υγεία του κοριτσιού δεν βελτιωνόταν. Ο γιατρός στη Χώρα, άριστος επιστήμονας, που είχε φήμη για τις πετυχημένες διαγνώσεις του, την εξέτασε πολλές φορές στο ιατρείο του και στο σπίτι, αλλά το αποτέλεσμα μηδέν. Η κατάσταση χειροτέρευε και η Ρηνιώ, εκτός από τον ψηλό πυρετό, είχε και σπασμούς. Στην αρχή ελαφρούς, αργότερα όμως πιο έντονους.

΄Ενα μεσημέρι έπαιζα στο χαγιάτι του σπιτιού μας, δεν ξέρω με τι, μπορεί και με τα δάχτυλά μου, αφού τα παιχνίδια ήταν πράγ-ματα άγνωστα για μας. Ξαφνικά άκουσα φωνές απελπισίας. Η νόνα μου η Τριανταφυλλιά φώναζε ζητώντας βοήθεια, γιατί η Ρηνιώ είχε πάλι σπασμούς, αλλά τούτη τη φορά πολύ έντο-νους. Φώναξα κι εγώ μαζί της και αμέσως έφτασε η μάνα μου, με την αγωνία ζωγρα-φισμένη στο πρόσωπό της. ΄Ηταν στον κήπο και φύτευε όταν άκουσε τις φωνές μας, και σε δευτερόλεπτα, κυνηγημένη απ’ το φόβο, είχε μπει στο σπίτι. Η νόνα μου συνέχιζε να φωνάζει. Μπήκα κι εγώ μέσα και είδα τη Ρηνιώ ξαπλωμένη στο κρεβάτι αναίσθητη. Οι δύο γυναίκες δεν ήξεραν τι να κάμουν. Της έριχναν νερό, την έτριβαν, τη σκαμπίλιζαν, αλλά το αποτέλεσμα μηδέν.            

Σε εμένα δεν έλεγαν τίποτα. Μου τα μαρτυρούσαν όμως όλα τα πρόσωπά τους, τα βουρκωμένα μάτια τους και τα βλέμματά τους, που γύρευαν κάτι να ακουμπήσουν, από κάπου να πιαστούν. Ίσως ακόμα κι από ‘μένα, το οχτάχρονο φοβισμένο αγόρι. Το κατάλαβα και ξαναβγήκα στο χαγιάτι φωνάζοντας.

Κάποια ελπίδα φτέρωσε στην καρδιά μου, καθώς είδα τη νόνα Πετρού, θεία της μάνας μου, που έμενε στην ίδια γειτονιά, να τρέχει κρατώντας στα χέρια της μια βούρτσα και ένα μπουκάλι ξίδι.

Μπήκε στο σπίτι σα σίφουνας και, πιο ψύχραιμη από τις άλλες, άρχισε να τρίβει με τη βούρτσα τα χέρια της μικρής και είπε στη μάνα μου να την βρέχει με ξίδι.

Οι προσπάθειες μεγάλωναν, το ίδιο και η αγωνία που δεν έφυγε ούτε και όταν σε λίγα λεπτά έφτασε και η θεία η Κωσταντίνα, αδερφή του πατέρα μου, και άλλες γειτόνισσες και γείτονες που είχαν ακούσει τις φωνές μας. ΄Ολοι ήθελαν πολύ να βοηθήσουν, αλλά κανείς δεν μπορούσε. Κι εγώ μπαινόβγαινα, από το σπίτι στο χαγιάτι, με τα μάτια και τα αυτιά μου έτοιμα και λαχταρισμένα να αρπάξουν κάποιο σημάδι παρηγοριάς, που όμως δεν φαινόταν.

Ξαφνικά, καθώς ήμουν στο χαγιάτι και φώναζα, βλέπω τον πατέρα μου να κατηφορίζει τρέχοντας κατά το ποτάμι από την Πέρα Μεριά. Είχε πάει στο γιατρό να ρωτήσει για τη Ρηνιώ και γύριζε. Μόλις τον είδα, άρμεξα από τα σωθικά μου όση φωνή είχα και την άφησα να χυθεί κατά το μέρος του, σπρωγμένη από το φόβο και την αγωνία μου. Θυμάμαι ακόμα εκείνες τις φράσεις της παιδικής μου οδύνης:

«Έλα γρήγορα, καλέ πατέρα! Η Ρηνιώ μας πέθανε».

Κι εκείνος μ’ άκουσε και το ‘κανε. Ήρθε όχι γρήγορα, αλλά σαν αστραπή. Δεν θυμάμαι να ’χω δει μεγαλύτερη ταχύτητα στη ζωή μου.

΄Οταν καμιά φορά ακούω στο ραδιόφωνο, στην τηλεόραση ή διαβάζω να περιγρά-φουν δρομείς και να τους λένε σίφουνες, ανέμους, ζαρκάδια και άλλα παρόμοια, η μνήμη μου τρέχει σ’ εκείνη τη σκηνή. Και τότε, όλους αυτούς τους σίφουνες και τα ζαρκάδια, τους βλέπω πίσω, πολύ πίσω και τον πατέρα μου μπροστά: να πηδά τις μάντρες του κήπου και να φτάνει στο χαγιάτι μ’ ένα μπουκάλι οινόπνευμα στο χέρι του, μοναδικό όπλο ν’ αντιμετωπίσει το θάνατο, που του είχα αναγγείλει με τις κραυγές μου.

Μπήκε αμέσως μέσα, αφήνοντας σε μένα το θλιμμένο βλέμμα του αλλά και την ελπίδα ότι όλα θα πάνε καλά.

Ναι, δεν αμφέβαλλα πια πως η Ρηνιώ μας θα σηκωθεί. Ο ερχομός και η παρουσία του πατέρα με διαβεβαίωναν γι’ αυτό. Και σε λίγο η ελπίδα μου επαληθεύτηκε. Η Ρηνιώ συνήλθε και οι γείτονες άρχισαν σιγά-σιγά να φεύγουν, ανακουφισμένοι αλλά και ανήσυχοι. Μπήκα κι εγώ στο δωμάτιο και, παραμε-ρίζοντας τους άλλους, φώλιασα στην αγκαλιά του πατέρα μου, που μου χάιδεψε τα μαλλιά, χωρίς να διώξει το βλέμμα του από το κρεβάτι της Ρηνιώς.

«Τι είπε ο γιατρός;» ρώτησε δισταχτικά η νόνα μου η Τριανταφυλλιά.

«Τα ίδια», τις είπε εκείνος με φωνή σβη- σμένη και στεγνή από την απελπισία.

«Εγώ σας το λέου πάλι: το κορίτσι έναι ματιασμένο», παρεμβαίνει η νόνα Πετρού και αμέσως συμφωνεί μαζί της η θεία Κωσταντίνα αλλά και οι άλλες γυναίκες που ήσαν εκεί.

Ο πατέρας δεν μιλούσε. ΄Ολα τα δεχόταν και όλα τα έκανε, φτάνει να του έδιναν κάποια ελπίδα, ακόμα και κάποια ιδέα ελπίδας για τη Ρηνιώ.

Μια μέρα, ύστερα από άλλη μια κρίση της Ρηνιώς, τον θυμάμαι που καθόταν στο παραγώνι. Έπινε κρασί και κάπνιζε. Ήταν πολύ στενοχωρημένος κι εγώ τον καταλάβαινα, ας πάσχιζε να κρύψει τη στενοχώρια του. Ήθελα να τον παρηγορήσω και του είπα πως είχα κάμει τάμα στην Παναγιά, άμα γίνει καλά η αδερφή μου, να της πάω τη Ρούσα, μια μικρή κατσικάδα που μου είχαν χαρίσει. Με κοίταξε βουρκωμένος. Ήξερε πόσο αγάπαγα την κατσικάδα και στο άκουσμα πως την έταξα στην Παναγιά για την αδερφή μου, δεν μπόρεσε να κρύψει τη συγκίνησή του.

Παράλληλα, σαν να ήθελε να απολογηθεί σε μένα, μου είπε:

«Κι εγώ έταξα το Σκουλίδι».

Ο Σκουλίδης ήταν ένα βόδι που είχαμε για να οργώνουμε τα χωράφια και, παρά την ηλικία μου, ήξερα πόσο ανάγκη το είχε ο πατέρας.

Γι’ αυτό, μόλις άκουσα πως τον έταξε στην Παναγιά, τον κοίταξα με θαυμασμό. Δεν πρόλαβα όμως να του πω τίποτα κι εκείνος συνέχισε

«Και το Ξάμπελο το ‘ταξα».

Το Ξάμπελο ήταν το καλύτερο χτήμα μας και από τα καλύτερα του χωριού. Κληρονομιά του παππού μου, που είχε πεθάνει δύο χρόνια πριν.

Δεν είχε προλάβει να τελειώσει τη φράση του ο πατέρας μου και έτρεξα στην αυλή να παίξω, σίγουρος για το αποτέλεσμα.

Μέσα στο παιδικό μυαλό μου είχαν στριμωχτεί τα τάματα: η Ρούσα, ο Σκουλίδης, το Ξάμπελο, εκτός από εκείνα που θα είχαν κάνει σίγουρα η μάνα μου και άλλοι συγγενείς.

Καθώς τα λογάριαζα έβγανα εύκολα το αποτέλεσμα και φανταζόμουνα μια μέρα εμένα, με την αγαπημένη μου κατσικάδα, τον πατέρα τραβώντας το Σκουλίδι και τη μάνα μου, κρατώντας από το χέρι τη Ρηνιώ, να πηγαίνουμε στην Παναγιά τα τάματά μας για την υγεία της. Δεν χώραγε στο μυαλό μου άλλη σκέψη.

΄Ομως σε λίγες μέρες η Ρηνιώ πέθανε. Τα τάματά μας δεν μπόρεσαν να διώξουν τη συμφορά κι εγώ, στα οχτώ μου χρόνια, γνώριζα τι σημαίνει θάνατος, αν και όχι σε όλη του την έκταση.

Αυτό το συνειδητοποιούσα σιγά-σιγά, καθώς περνούσαν τα χρόνια.

Η ημέρα του θανάτου της αδελφής μου με συγκλόνισε, αλλά στη μνήμη μου παραμένει εντονότερα η σκηνή που, από το χαγιάτι, έβλε-πα τον πατέρα μου να τρέχει προς το σπίτι με το μπουκάλι το οινόπνευμα στο χέρι. ΄Ηταν κάτι που δεν θα το ξεχάσω ποτέ, όπως ποτέ δεν θα ξεχάσω και τη Ρηνιώ μας, που είναι για μένα η προσωποποίηση της ομορφιάς. Και μέσα μου, στο υποσυνείδητό μου, ελπίζω και καρτερώ, πως κάποτε κάποιος θα τρέξει στο κρεβάτι της. Δεν ξέρω αν με οινόπνευμα ή με κάτι άλλο, θα τρέξει όμως κοντά της και θα την φέρει πίσω: όμορφη, γελαστή και χαρούμενη όπως ήταν τότε πριν αρρωστήσει.

Ο ΠΕΡΙΠΤΕΡΑΣ ΤΗΣ ΓΕΙΤΟΝΙΑΣ

Κυριακή πρωί και, κατά τη συνήθεια χρόνων, πήγαινα νωρίς για τις εφημερίδες. Πού αλλού; Στο περίπτερο της γειτονιάς, του Βασίλη Δέλγα, ανάπηρου πολέμου, που εδώ και πάνω από σαράντα χρόνια έχει αναλάβει την ευθύνη της προμήθειας των αναγκαίων μικροπραγμάτων στους κατοίκους της περιοχής αλλά, προπαντός, την ευθύνη της ενημέρωσης.

Ήταν Μάης του 1950 όταν ο Βασίλης, νέος τότε γύρω στα τριάντα του, ήρθε στη γειτονιά μας άγνωστος μεταξύ αγνώστων. Από την πρώτη μέρα που εγκαταστάθηκε στο, όλο κι όλο, δυόμισι τετραγωνικά περίπτερό του, άφησε να φανεί η αξιοσύνη του. Μια περιποιημένη μικρή ταμπέλα στην πρόσοψη αποκάλυπτε στους γείτονες και στους περαστικούς τις προθέσεις του ιδιοκτήτη του. Έγραφε:

ΠΕΡΙΠΤΕΡΟΝ «Η ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗ»

ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΔΕΛΓΑΣ ΑΝΑΠΗΡΟΣ ΠΟΛΕΜΟΥ

Την «εξυπηρέτηση» την είδαν αμέσως οι γείτονες, γιατί ήταν διάχυτη σε κάθε εκδήλωσή του. Φαινόταν στα «Ορίστε» που έλεγε, στο γεμάτο ικανοποίηση «Μάλιστα» που απαντούσε όταν μπορούσε να είναι θετικός στο αίτημα του πελάτη, στο στενοχωρημένο «Λυπάμαι», όταν δεν μπορούσε να εξυπηρετήσει, στο πολύ πρωινό άνοιγμα και στο πολύ αργά το βράδυ κλείσιμο του περίπτερου αλλά και σε ό,τι άλλο είχε σχέση με την εξυπηρέτηση.

Στην αρχή οι γείτονες δυσκολεύτηκαν πολύ να εντοπίσουν την αναπηρία του, και αυτό όχι γιατί δεν ήταν ανάπηρος αλλά γιατί την αναπηρία του την κράταγε, όσο μπορούσε, για τον εαυτό του. ΄Οχι από ντροπή, αλλά επειδή φοβόταν μήπως δημιουργήσει στους πελάτες του αισθήματα οίκτου, κάτι που δεν το ήθελε, γιατί πίστευε ότι δεν ήταν άξιος οίκτου αφού μπορούσε, με την προθυμία και την εργατικότητά του, να κερδίζει και τη ζωή του και την εκτίμηση της γειτονιάς.

Την αναπηρία την είχε στο μάτι. Την απόχτησε στην Αλβανία από έκρηξη χειροβομβίδας. Φρόντιζε όμως να την καλύπτει κάτω από τα σκούρα γυαλιά του και, καθώς δούλευε πολύ καλά το γερό του μάτι, δύσκολα μπορούσε κανείς να καταλάβει ότι δεν έβλεπε από το άλλο.

Για αντίτιμο του ματιού, η Πατρίδα τού παραχώρησε το δικαίωμα εκμετάλλευσης του μικρού περίπτερου. Οι περισσότεροι, όταν το είδαν να στήνεται, κουνούσαν το κεφάλι λέγον-τας «Θα κλείσει γρήγορα», αφού στη γειτονιά μας δεν υπήρχαν τότε οι προϋποθέσεις να δυολέψει περίπτερο.

Ο Βασίλης όμως ήταν ευχαριστημένος γιατί ήταν αισιόδοξος άνθρωπος και πάντα στο καθετί, εκτός από το αρνητικό, μπορούσε να εντοπίσει και το θετικό.

«Καλό είναι», απαντούσε σε όποιον του έλεγε πως δεν θα τα βγάλει πέρα. «Εξάλλου τα περίπτερα δίνονται ανάλογα με την αναπηρία, και εγώ, ευτυχώς, έχω μικρή. Έχασα μόνο το ένα μου μάτι. ΄Αλλοι έχασαν και τα δύο και άλλοι τη ζωή τους. Εγώ, δόξα τω Θεώ, καλά είμαι και, με τούτο, θα τα καταφέρω».

Πραγματικά σιγά-σιγά και με τον καιρό όχι μόνο κατάφερε να σταθεί αλλά πέτυχε να κάνει το μικρό του περίπτερο το κέντρο της γειτονιάς μας. «Ρόιτερ» το λέγαμε. ΄Οχι με την κακή σημασία του κουτσομπολιού, αλλά με την καλή της σωστής και γρήγορης ενημέρωσης.

Από την πρώτη κιόλας βδομάδα το περίπτερο του Βασίλη ήταν το πρώτο σε όλη την περιοχή που είχε κρεμασμένες τις εφημερίδες γιατί φρόντιζε να τις παίρνει πρώτος και αμέσως να τις κρεμάει. Μάλιστα κρέμαγε όλες τις εφημερίδες, χωρίς διάκριση πολιτικής τοποθέτησης και ανοιγμένες ώστε να φαίνεται ολόκληρη η πρώτη σελίδα. Και όχι μόνο αυτό. Τις διάβαζε κιόλας και ήταν έτοιμος να δώσει και προφορικές πληροφορίες και να σχολιάσει την επικαιρότητα με όποιον πελάτη ή περαστικό είχε τέτοια διάθεση. ΄Ηξερε τα πάντα αλλά δεν κουτσομπόλευε ποτέ και δεν έβγαινε από το στόμα του κουβέντα αν ήτανε για κακό.

Στις προθήκες του δεχόταν να τοποθετούν κάθε είδους αγγελίες όπως ενοικιάσεις, πωλήσεις, μαθήματα, αγγελίες για γάμους, βαφτίσια και ό,τι άλλο του έφερναν. Μόνο όταν του πήγαιναν να βάλει αγγελτήρια κηδειών στενοχωριόταν. ΄Οχι για άλλο λόγο, αλλά επειδή δεν ήθελε να μεταδίδει δυσάρεστα νέα. Παρ’ όλα αυτά όμως όλα τα πένθιμα αγγελτήρια των κηδειών στο περίπτερό του τα κολλούσαν πρώτα, αφού ήταν βέβαιο ότι από κει περνούσε κάθε μέρα όλη η γειτονιά. Αλλά και για τον εαυτό του έλεγε τα πάντα ο Βασίλης. Ανοιχτή εφημερίδα ήταν. Δεν κράταγε μυστικά από τους γείτονές του. Και όταν η καρδιά του χτύπησε για τη Χρυσούλα, μια φτωχή αλλά όμορφη γειτονοπούλα, γρήγορα το έμαθαν όλοι και έδειξαν τη χαρά τους με τις εγκάρδιες ευχές και, αργότερα, με την παρουσία τους στο γάμο του.

Μόνο δύο πράγματα κρατούσε μυστικά ο Βασίλης :τις ποδοσφαιρικές του προτιμήσεις και τις πολιτικές του πεποιθήσεις. ΄Οταν τον ρώταγαν για αυτά τα δύο έλεγε:

«Ο περιπτεράς, ο στρατιώτης και ο παπάς δεν πρέπει να έχουν ή δεν πρέπει να φανερώνουν τις πεποιθήσεις τους γιατί ανήκουν σε όλους». Την ίδια απάντηση έδωσε και στον αστυφύλακα της Ασφάλειας όταν μια μέρα τον επισκέφτηκε διακριτικά και του πρότεινε κάποια «συνεργασία», με το αζημίωτο, για τον εντοπισμό των αντιφρονούντων και, ιδιαίτερα, των αριστερών της γειτονιάς.

«Αυτό που μου ζητάτε δεν είναι του χαρακτήρα μου», του είπε, «αλλά ούτε η δουλειά μου το επιτρέπει».

«΄Ισα-ίσα», του είπε ο αστυφύλακας, «η δουλειά σου είναι ό,τι πρέπει. Μπορείς να μας βοηθήσεις χωρίς να μετακινηθείς από τη θέση σου. Εξάλλου δεν ζητάμε σπουδαία πράματα, παρά μόνο να μας αναφέρεις όσους παίρνουν αριστερές και αντιπολιτευόμενες εφημερίδες.

Ούτε στο τμήμα θα έρχεσαι. Εμείς θα ερχόμαστε εδώ και… διακριτικά».

«Δεν γίνεται», του απάντησε και επέμεινε σταθερά στην άρνησή του ακόμα και όταν ο αστυφύλακας του είπε ότι για αυτή την εξυπηρέτηση θα είχε και κάποια οικονομική βοήθεια. Μάλιστα όταν ο αστυνομικός, θέλοντας προφανώς να κεντρίσει τα πατριωτικά του αισθήματα, του είπε: «Δεν πρέπει να αρνηθείς γιατί αυτό είναι προσφορά στην πατρίδα», του έκλεισε οριστικά την κουβέντα λέγοντας:

«Εγώ στην Πατρίδα, όπως ξέρεις, πρόσφερα το ένα μου μάτι. Το άλλο το έχω για μένα, δεν το έχω για να παρακολουθώ. Εδώ που είμαι θέλω να προσφέρω σε όλους μόνο εξυπηρέτηση χωρίς καμιά διάκριση».

΄Ολοι ήξεραν τις απόψεις του αυτές αλλά πολλοί κράταγαν πισινή και φρόντιζαν την εφημερίδα τους να την αγοράζουν από άλλη γειτονιά, όπως έκαναν τότε όλοι οι αριστεροί για το φόβο της Ασφάλειας.

Ο Βασίλης με το καλό του μάτι το είχε παρατηρήσει αυτό και μπορούσε να ξέρει τους αριστερούς, και ας μην έπαιρναν   εφημερίδα

απ’ αυτόν. Το ένιωθε όμως προσβολή να τον αποφεύγουν και να τον φοβούνται.

΄Ετσι μια μέρα, σε μια στιγμή που δεν είχε άλλους πελάτες, εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία, και όταν ο κυρ-Αλέκος, ο τραπεζικός, πήγε να πάρει τσιγάρα, του είπε σοβαρά:

«Κυρ-Αλέκο, έχω ένα παράπονο».

«Τι παράπονο;» ρώτησε ξαφνιασμένος εκείνος.

«Που δεν με προτιμάς στην εφημερίδα».

Ο Αλέκος δεν απάντησε, αλλά ο Βασίλης συνέχισε και με όλη του την ειλικρίνεια του εξήγησε ότι δεν είναι σαν μερικούς άλλους περιπτεράδες. Τον διαβεβαίωσε πως μπορεί ελεύθερα να παίρνει την εφημερίδα του, ακόμα και τυλιγμένη είτε μέσα σε άλλη είτε μέσα σε φάκελο χωρίς κανένα φόβο.

Ο Αλέκος πείστηκε και από τότε, όχι μόνο ο ίδιος, αλλά και όλοι οι αριστεροί της γειτονιάς, έπαιρναν την «Αυγή» από τον Βασίλη με το ίδιο θάρρος που έπαιρναν και οι δεξιοί την «Ακρόπολη».

Όλα αυτά τον είχαν κάνει κοσμαγάπητο. ΄Οταν μάλιστα έβαλε και τηλέφωνο στο περίπτερο, τότε έγινε και ο μαντατοφόρος της γειτονιάς, κρατώντας σημειώσεις και μετα-φέροντας με συνέπεια κάθε είδους παραγγελία

και πληροφορία. Και αυτή την εξυπηρέτηση την πρόσφερε χωρίς να αγανακτεί. Αντίθετα χαιρό-ταν πολύ και ένιωθε ικανοποίηση όταν είχε την ευκαιρία να μεταφέρει κάποιο ευχάριστο νέο. Ακόμα χαιρόταν και όταν έβλεπε ουρά στο περίπτερό του για να τηλεφωνήσουν, γιατί ήξε-ρε ότι τον προτιμούσαν επειδή δεν συνήθιζε να «στήνει αφτί» όταν οι πελάτες μιλούσαν στο τηλέφωνο.

΄Ετσι σαράντα τόσα χρόνια τώρα το περίπτερο του Βασίλη συνέχιζε να είναι το «Ρόιτερ» της γειτονιάς και ο τόπος από όπου θα έπαιρνε κανείς γρήγορη και σωστή πληροφορία. Πάντα ενδιαφερόταν για το κοινό του, για τη γειτονιά του. Από τους πρώτους έβαλε ραδιόφωνο και εκεί μαζεύονταν οι γείτονες για να ακούσουν τα νέα, τότε που το ραδιόφωνο ήταν είδος πολυτελείας για τα σπίτια, και κάθε Κυριακή η «μαρίδα» της γειτονιάς, αλλά και μεγάλοι, εκεί στριμώχνονταν να ακούσουν την

αναμετάδοση του ποδοσφαίρου και να σχολιάσουν τις φάσεις και το αποτέλεσμα. Εκεί τα παιδιά έβρισκαν τα παγωτά, τις λεμονάδες, τις τσίκλες, τα μπαλόνια και ό,τι άλλο χρειαζούμενο για τη συμπλήρωση της ζωής αλλά προ-παντός όλοι, μικροί και μεγάλοι, γνωστοί και άγνωστοι, εκεί έβρισκαν την καλή κουβέντα.

Ιδιαίτερα κάθε Κυριακή πρωί, οι ηλικιωμένοι μαζεύονταν και έκαναν την ανασκόπηση των γεγονότων της εβδομάδας.

Γι’ αυτό πήγαινα κι εγώ σήμερα. Για τη βδομαδιάτικη ανασκόπηση, όπως έκανα χρόνια τώρα και στο τέλος έπαιρνα την εφημερίδα μου χωρίς να τη χρειάζομαι, αφού έφευγα πλήρως ενημερωμένος από τον Βασίλη και από τους άλλους της παρέας.

΄Οταν έστριψα στη γωνία είδα κόσμο πολύ. Περισσότερο από τον συνηθισμένο. Ανησύχησα και η ανησυχία μου μεγάλωσε όταν είδα τα ρολά του περίπτερου κατεβασμένα. ΄Ηταν κάτι που δεν το είχα δει ποτέ τέτοια ώρα.

Μόλις πλησίασα, δεν χρειάστηκε να ρωτήσω για να μάθω τα νέα αφού όλοι κουβέντιαζαν για το θάνατο του Βασίλη, και εκείνη ακριβώς τη στιγμή έφτανε η επιβεβαίωση. Είχε έρθει το παιδί του γραφείου κηδειών να κολλήσει το αγγελτήριο του θανάτου, το γνωστό πένθιμο τετράγωνο χαρτί με τις φράσεις: «τον λατρευτό μας...».

΄Ολοι ξέραμε τι έγραφε αλλά ορμήσαμε να το διαβάσουμε, λες κι εκείνο θα μας έδινε τις πληροφορίες που ζητάγαμε αντί του Βασίλη. Λες κι εκείνο θα μας έδινε τα νέα, όπως έκανε

εκείνος κάθε μέρα. Και πράγματι αυτό έκανε: μας έδωσε τα νέα. ΄Εκανε ό,τι έκανε και ο Βασίλης για πάνω από σαράντα χρόνια, αφού για τη μικρή συνοικιακή κοινωνία μας, για τη γειτονιά μας, ένα ήταν το νέο σήμερα: Ο θάνατος του Βασίλη. Και αυτό το είχε το αγγελτήριο.

Ετοιμαζόμουνα να φύγω όταν είδα να πλησιάζει ευλαβικά κατά το περίπτερο ο κυρ-Αλέκος ο τραπεζικός, συνταξιούχος τώρα και αρκετά ηλικιωμένος. Ήταν κι αυτός από τους τακτικούς της κυριακάτικης παρέας. ΄Εβαλε τα γυαλιά του και πλησίασε το αγγελτήριο αμίλητος. Σε λίγο άρχισε να διαβάζει μεγαλόφωνα:

«Τον λατρευτό μας σύζυγο, πατέρα, αδελφό, θείο και εξάδελφο Βασίλειο Γεωργίου Δέλγα, θανόντα αιφνιδίως, κηδεύομε σήμερα... Η σύζυγος Χρυσούλα Τα τέκνα: Γεώργιος, Αμαλία. Οι αδελφοί. Οι ανιψιοί. Οι λοιποί συγγενείς».

«Κάτι λείπει από δω!» είπε με φωνή που έτρεμε μόλις τελείωσε το διάβασμα. «Λείπουμε όλοι εμείς! Είναι λάθος το αγγελτήριο!»

Με μια γρήγορη κίνηση το ξεκόλλησε και βγάζοντας το στυλό του συμπλήρωσε: «Οι βαθιά λυπημένοι γείτονες, όλοι οι γείτονες».

Αμέσως το έδωσε στον Μανόλη, τον τυπογράφο, με την εντολή να το ξανατυπώσει διορθωμένο.

Εκείνος το πήρε και, για λόγους τάξεως, πριν το τυπώσει πέρασε από το σπίτι του Βασίλη να πάρει την έγκριση της Χρυσούλας και των παιδιών.

«Ναι Μανόλη, τύπωσέ το. Θα το ήθελε πολύ και ο Βασίλης, αφού η γειτονιά ήτανε η ζωή του. Δεν έχασε μόνο η γειτονιά τον Βασίλη της αλλά και ο Βασίλης τη γειτονιά του».



Ο   ΠΑΠΠΟΥΣ

Δεν είχε το κέφι που είχε άλλες φορές ο κυρ-Αντώνης, την ώρα που, ντυμένος τα θαλασσινά του, γύριζε από το απογευματινό του μπάνιο. Φαινόταν πολύ συγχυσμένος και η Αγγέλα, η ανιψιά του, που το κατάλαβε αμέσως μόλις τον είδε να ζυγώνει στο σπίτι, έφυγε από τη βεράντα και μπήκε στην κουζίνα για να μην τον φέρει σε δύσκολη θέση να της εξηγήσει εκείνη τη στιγμή τι του συμβαίνει.

Πάντα τα πρόσεχε αυτά η Αγγέλα στα τόσα χρόνια που την είχε εκείνος αλλά τον είχε και εκείνη μαζί της.

Στην αρχή την είχε εκείνος. ΄Ηταν κόρη του μεγαλύτερου αδελφού του, του Λάμπη, που πέθανε στην Κατοχή από την πείνα και σε λίγο καιρό τον ακολούθησε και η γυναίκα του, η μητέρα της Αγγέλας, από φυματίωση.

Η Αγγέλα ήταν τότε δύο χρονών και ο θείος της, ο κυρ-Αντώνης, νέος ακόμα, γύρω στα τριανταπέντε, την περιμάζεψε και την πήρε μαζί του στο χωριό, κοντά στη γριά μητέρα του, που κι εκείνη ζούσε μόνη.

Εκεί πέρασαν και οι τρεις μαζί τα δύσκολα χρόνια της Κατοχής, και μετά την απελευθέρωση ο Αντώνης ξαναγύρισε στην Αθήνα και στην παλιά του δουλειά στην Εθνική Τράπεζα. Αφού τακτοποιήθηκε πήρε κοντά του τη μητέρα του και την ανιψιά του.

Καθώς εκείνη μεγάλωνε, την αγαπούσε όλο και περισσότερο και της αφοσιώθηκε τόσο που προτίμησε να μην παντρευτεί.

΄Οταν πέθανε η μητέρα του, η Αγγέλα ήταν πια στα δέκα πέντε της. Με σιγουριά που της την είχε διδάξει η ορφάνια, πήρε πάνω της τις ευθύνες του νοικοκυριού και, με τις γευστικές λιχουδιές που του μαγείρευε και τα καλοσιδερωμένα πουκάμισα που του ετοίμαζε, προσπαθούσε να ανταποδίδει στο θείο της τις καλοσύνες και τις θυσίες, που εκείνος έκανε για χάρη της,.

΄Ηταν τέτοια η φροντίδα της για την εμφάνιση του θείου της που έκανε όλους στην τράπεζα, ακόμα και τους παντρεμένους, να τον ζηλεύουν και να πετάνε και σπόντες πως κάτι τους έκρυβε.

Ο Αντώνης όμως δεν τους έκρυβε τιποτα. Προπαντός δεν τους έκρυβε τη χαρά και την περηφάνια που ένιωθε για την Αγγέλα, καθώς και την αγάπη του γι’ αυτήν που την απέδειξε έμπρακτα όταν, με δική του μεσολάβηση, την πάντρεψε με ένα νεαρό υπάλληλο της τράπεζας, τον Στέφανο Μαυρίδη, προικίζοντάς την καλύτερα και από κόρη του.

Δυο βδομάδες μετά το γάμο του Στέφανου και της Αγγέλας δέχτηκε την πρώτη τους επίσκεψη. Μόλις είχαν γυρίσει από το γαμήλιο ταξίδι και το σπίτι του Αντώνη φωτίστηκε. Τα παράθυρα άνοιξαν και η κουζίνα μοσχοβόλησε καθώς η Αγγέλα, ζωσμένη την ποδιά της, βάλθηκε να ετοιμάσει τους καλύτερους μεζέδες που άρεσαν στο θείο της.

΄Οταν κάθισαν στο τραπέζι ο Αντώνης, στην αρχή γελούσε αλλά σιγά-σιγά άρχισε να γίνεται σκεφτικός και στο τέλος, όταν είχε πιει και δυο ποτήρια παραπάνω, δεν μπόρεσε να κρατήσει τα δάκρυά του. Το κρασί τον είχε προδώσει και του ήταν αδύνατο να κρύψει τον πόνο και το φόβο για τη μοναξιά που τον βάραινε. Κατάλαβε πως είχε προδοθεί αλλά δεν είπε τίποτα.

Μόλις τέλειωσαν το φαγητό, και ενώ η Αγγέλα τακτοποιούσε το τραπέζι, ο Στέφανος τον χτύπησε στην πλάτη και του είπε με έκδηλη τη χαρά στην έκφρασή του:

               «Λοιπόν, θείε, αύριο μετακομίζουμε».

               «Μετακομίζετε; Και πού πάτε; Αφού έχετε δικό σας σπίτι», ρώτησε ξαφνιασμένος.

               «Εννοώ μετακομίζεις εσύ».

               «Εγώ; Και πού πάω;» ξαναρώτησε με περισσότερη περιέργεια τώρα ο Αντώνης.

               «Μαζί μας. Το δωμάτιό σου είναι έτοιμο και σε περιμένει. Δεν σου το είπαμε από την αρχή γιατί θέλαμε να σου κάνουμε έκπληξη».

Ο Αντώνης βούρκωσε. Συγκινημένος τους αγκάλισε και τους δυο και τους φιλούσε συνέχεια.

«Μην κλαις, θείε», τον μάλωσε χαϊδευτικά η Αγγέλα, αφήνοντας το βλέμμα της να τον αγκαλιάσει με όλο το σεβασμό και την αγάπη που ένιωθε γι’ αυτόν. «Σειρά σου και σειρά μου. Εσύ τότε δεν με άφησες στη μοναξιά και στην πείνα. Πώς να σ’ αφήσω τώρα εγώ; Και ύστερα μπορώ να κάνω χωρίς εσένα, αφού συνηθίσαμε μαζί τόσα χρόνια;»

Από εκείνη την ημέρα ο Αντώνης ζούσε κοντά τους και έπαιρνε πάντα μια μερίδα από την ευτυχία του νεαρού ζευγαριού, που του την έδινε με απλοχεριά.

Το μεγαλύτερο όμως κομμάτι το πήρε μόλις απόχτησαν το δεύτερο γιο τους και τον έβγαλαν Αντώνη. Αν τον ρωτούσαν δεν θα δεχόταν και θα τους έλεγε να τον βγάλουν Λάμπη, το όνομα του αδελφού του και πατέρα της Αγγέλας. Αλλά δεν τον ρώτησαν, κάνοντάς του μεγαλύτερη έκπληξη τούτη τη φορά.

Από τότε είχε γίνει άλλος άνθρωπος. Πέταγε στα ουράνια από τη χαρά του.

Είχε όμως μια αδυναμία: δεν ήθελε να συμβιβαστεί με το χρόνο. Είχε περάσει τα εβδομήντα αλλά του άρεσε να κάνει το παιδί. ΄Εβαφε προσεκτικά τα μαλλιά του, ντυνόταν μοντέρνα και συνήθιζε να μιλά για νεανικές περιπέτειες.

Ο Στέφανος και η Αγγέλα σέβονταν αυτή την αδυναμία του και είχαν μάθει τα παιδιά τους να τον φωνάζουν θείο και όχι παππού, όπως θα το ήθελαν πάρα πολύ, μιας και δεν είχαν παππού, αφού και του Στέφανου και της Αγγέλας οι γονείς είχαν πεθάνει πριν από το γάμο τους. ΄Ιδιαίτερα ο μικρός Αντωνάκης ζήλευε τα άλλα παιδιά της γειτονιάς που είχαν παππούδες και παραπονιόταν στους γονείς του που εκείνος δεν είχε.

΄Ακεφος μόλις μπήκε στο σπίτι ο Αντώνης, τράβηξε κατευθείαν στο δωμάτιό του.

΄Ανοιξε τη ντουλάπα και στάθηκε μπροστά στον καθρέφτη. Κοιταζόταν και μονολογούσε:

«΄Ακου “παλιόγερος” εγώ! Σα δεν ντρέπονται οι τεντιμπόιδες! Σεβάστηκα τη θέση μου αλλιώς θα του άστραφτα δυο χαστούκια να του δείξω ποιος είναι “παλιόγερος”. Σα δεν ντρέπονται!»

Μονολογούσε και τη σκέψη του την είχε συνέχεια στο επεισόδιο που έγινε πριν από λίγο στην παραλία: Kαθώς έβγαινε από το νερό, σκόνταψε πάνω του ένας νεαρός που έπαιζε τένις και έπεσε στην άμμο. Την ώρα που σηκωνόταν, πέταξε στον Αντώνη μια βρισιά που δεν την άκουσε καλά. ΄Ακουσε όμως τη λέξη “παλιόγερε” που τη συνόδευε.

Παραξενεύτηκε. Κοίταξε γύρω του αλλά μόνο γυναίκες και νεαροί ήταν εκείνη τη στιγμή εκεί γύρω. Ο μεγαλύτερος ήταν εκείνος.

Κατάλαβε πως η βρισιά του νεαρού απευθυνόταν σ’ αυτόν αλλά δεν μίλησε. Περιορίστηκε μόνο, μονολογώντας σιγανά, να εκφράσει τη λύπη του για την καινούργια γενιά και το κατάντημά της.

Για μια στιγμή, καθώς στεκόταν μπροστά στον καθρέφτη, είδε τις ασπρισμένες ρίζες στα βαμμένα μαλλιά του που είχαν αρχίσει να προβάλλουν με αναίδεια.

«Πρέπει αύριο να πάω στο κομμωτήριο», μονολόγησε, «άρχισαν να φαίνονται τα άσπρα μαλλιά μου».

Πριν τελειώσει το μονόλογό του, η σκέψη του ξαναπήγε στο επεισόδιο της παραλίας και του ξανάφερε στη μνήμη και στην ακοή τη φωνή του άξεστου νεαρού: “παλιόγερε”.

«Καλά τα άλλα εκείνο το “παλιό” τι το ήθελε; Μπορεί να είμαι γέρος αλλά “παλιό” δεν είμαι», σκεφτόταν, χαϊδεύοντας απαλά τις άσπρες τρίχες στο κεφάλι του σαν να προσπαθούσε να διαπιστώσει αν στ’ αλήθεια είναι άσπρες.

΄Ηταν τόσο αφοσιωμένος στα μαλλιά του που δεν πρόσεξε το μικρό Αντωνάκη καθώς έμπαινε φουριόζος.

«Θείε, σου έφερα την εφημερίδα», του είπε σκερτσόζικα και κρεμάστηκε στο λαιμό του για το καθιερωμένο φιλί.

Ο Αντώνης έκλεισε τη ντουλάπα, έβαλε την εφημερίδα στο τραπέζι χωρίς να την κοιτάξει καν, κάθισε στην πολυθρόνα και πήρε τον μικρό στα γόνατά του.

«Ποιος είμαι εγώ, Αντωνάκη;» ρώτησε.

«Ο θείος», του είπε με ναζιάρικο ύφος.

Εκείνος έμεινε για λίγο ακίνητος και σκεφτικός. ΄Υστερα πήρε τον μικρό πιο κοντά του, τον έσφιξε στην αγκαλιά του και του είπε σοβαρά:

«΄Οχι, Αντωνάκη, δεν είμαι ο θείος. Είμαι ο παππούς. Είμαι ο παππούς ο Αντώ-νης. ΄Ετσι να με φωνάζετε από δω και μπρος και εσύ και ο αδελφός σου».

Ο μικρός τον κοίταξε σαστισμένος. Κάτι πήγε να πει αλλά τον διέκοψε ο Αντώνης που, αδιαφορώντας για το ξάφνιασμά του, συνέχισε:

«Για πες με παππού να σ’ ακούσω».

«Παππού, παππούλη, παππουλάκι», φώναξε εκείνος και ρίχτηκε στην αγκαλιά του Αντώνη, που δακρυσμένος τον χάιδευε και τον φιλούσε ακούγοντας λαίμαργα την παιδική φωνούλα, που είχε μέσα της τόση γλύκα όση δεν είχε αισθανθεί ποτέ του.

΄Ακουγε και μονολογούσε:

«Τι έχασα τόσον καιρό!»

Ξαφνικά ο μικρός γλίστρησε από την αγκαλιά του, έτρεξε στη βεράντα και με όλη του τη δύναμη φώναξε στο συνομήλικό του που έμενε στο διπλανό σπίτι:

«Κωστάκη, έχω κι εγώ παππού!»

Η Αγγέλα, που ήταν στην κουζίνα, έτρε- ξε στη βεράντα, τον μάλωσε και του είπε να

μπει γρήγορα μέσα, τρέμοντας μήπως τον ακούσει ο θείος της. Την πρόλαβε όμως εκείνος:

«΄Αστον, παιδί μου», της είπε χαμογε-λώντας. «΄Αστον να το πει να το φχαριστηθεί κι εκείνος κι εγώ που τον ακούω. Καλύτερα “παππούς” παρά “παλιόγερος”».


ΠΑΤΗΣΙΩΝ ΚΑΙ ΣΑΤΩΒΡΙΑΝΔΟΥ

Δεν μπόρεσα και σήμερα να από-φύγω τη διαδρομή μου που είναι ίδια εδώ και χρόνια. ΄Ιδια διαδρομή και ίδια στάση: στη γωνία Πατησίων και Σατωβριάνδου. Σήμερα όμως κάτι έχει αλλάξει: λείπει από τη γωνιά του ο καστανάς. Η φουφού του είναι κλειστή και πάνω της σκεπασμένη με νάιλον και δεμένη με την αλυσίδα η παλιά ψάθινη καρέκλα.

Παραξενεμένος από την ασυνήθιστη απουσία αλλά και ανήσυχος κάπως, ρώτησα τον περιπτερά στην απέναντι γωνία:

«Τι έγινε ο μπάρμπα-Γιάννης; Βλέπω είναι κλειστό το μαγαζί».

«Δεν τα ‘μαθες; Μας άφησε χρόνους. Πέθανε χθες το βράδυ στο Ιπποκράτειο. Θεός σχωρές τον. Πάντως τα είχε τα χρονάκια του: ΄Ηταν καιρός που είχε πιάσει τα ογδόντα».

Συνέχιζε να λέει κι άλλα ο Περιπτεράς αλλά εγώ δεν άκουγα. Η σκέψη μου είχε γυρίσει δεκάδες χρόνια πίσω.

Ηταν βράδυ, παραμονή Πρωτοχρονιάς του 1953. Το κρύο τσουχτερό και έριχνε χιονόβροχο. ΄Ημουν με κοντά παντελόνια και χωρίς πανωφόρι στη γωνία Πατησίων και Σατωβριάνδου. Ερχόμουν με τα πόδια από το Παγκράτι, που δούλευα στο περίπτερο ενός θείου μου. Μόλις έφτασα σ’ εκείνο το σημείο με πήρε η λαύρα από τη φουφού και η μυρωδιά από τα ψημένα κάστανα. Εκείνη η μυρωδιά ήταν τόσο ερεθιστική που μ’ έκαμε να ξεχάσω το κρύο και το χιονόβροχο. Ασυναίσθητα έβαλα το χέρι στην τσέπη μου και έβγαλα από μέσα τρία χαρτονομίσματα, ένα χιλιάρικο και δύο κατοστάρικα της εποχής εκείνης. ΄Ηταν ακριβώς το αντίτιμο του εισιτηρίου για το Χαλάνδρι όπου έμενα. Τα κρατούσα στο ένα χέρι και με το άλλο έψαχνα τις άλλες μου τσέπες. Ψαχνόμουν απλά για να ξεγελάσω τον εαυτό μου. ΄Ηθελα να πιστέψω πως λησμόνησα να πάρω χρήμα-τα και γι’ αυτό δεν τρώω κάστανα. ΄Ισως το έκανα και για τους περαστικούς, που νόμιζα πως είχαν καρφωμένα τα μάτια τους πάνω μου.

Καθώς όμως έψαχνα και το χέρι μου δεν έβρισκε τίποτε, αισθανόμουν τη μύτη και το στομάχι μου να διαμαρτύρονται έντονα. Κάποια στιγμή πήρα την ηρωική απόφαση να δώσω το χιλιάρικο και ν’ αγοράσω κάστανα αλλά την ανακάλεσα αμέσως σαν σκέφτηκα τα χιλιόμετρα της διαδρομής που θα αναγκαζόμουν να κάνω με τα πόδια. ΄Ετσι συνέχιζα να κοιτάζω τη φουφού και να οσφραίνομαι τα ξεροψημένα κάστανα. Ποτέ στη ζωή μου δεν έχω πεθυμήσει κάτι περισσότερο από εκείνα τα κάστανα

Τα πόδια μου είχαν παγώσει και είχα αρχίσει να τρέμω καθώς το χιονόβροχο με μαστίγωνε, αλλά δεν το κουνούσα από εκεί. Στεκόμουν και έβλεπα με θαυμασμό και ζήλια όσους από τους περαστικούς, τυλιγμένοι στα παλτά τους, σταματούσαν και αγόραζαν κάστανα. Κοίταζα τόσο επίμονα που τα μάτια μου θάμπωσαν από το φως της ασετιλίνης.

Για μια στιγμή είδα τον καστανά να με κοιτάζει επιτιμητικά αλλά πήρε το βλέμμα του από πάνω μου όταν ένας πελάτης πλησίασε τη φουφού. Αυτό επαναλήφθηκε δυο-τρεις φορές και σκέφτηκα να φύγω όταν ξαφνικά τον είδα να γεμίζει ένα χωνί από εφημερίδα με κάστανα και να μου το βάζει στο χέρι μαζί με τέσσερα χιλιάρικα.

«Τάλιρο δε μου ‘δωσες;» με ρώτησε, και χωρίς να περιμένει απάντηση γέμισε άλλο χωνί για έναν νεαρό που ήρθε στο μεταξύ.

Σάστισα και δεν είπα τίποτα. Ασυναίσθητα έβαλα στο στόμα μου ένα κάστανο. Η γλύκα του και η νοστιμιά του έμειναν μόνιμα από τότε στη γλώσσα μου.

Οταν έφτασα στην αφετηρία των λεωφορείων είχα φάει και το τελευταίο. Πέταξα το άδειο χωνί και ξαναείδα, καθαρότερα τώρα, στο χέρι μου τα τέσσερα χιλιάρικα. ΄Αρχισα να ιδρώνω από αγωνία. Σκέφτηκα να γυρίσω πίσω και να επιστρέψω τα χρήματα, αλλά είχα φάει τα κάστανα και, αν τα πλήρωνα, θα έπρεπε να πάω στο Χαλάνδρι με τα πόδια και με τέτοιο κρύο.

Μπήκα στο λεωφορείο και κάθισα στο πρώτο κάθισμα που βρήκα μπροστά μου, κρατώντας στο χέρι μου τα τέσσερα χιλιάρικα.

Δεν είχα πιάσει ακόμα τα δεκαπέντε, αλλά μπορούσα να σκέφτομαι και να προβληματίζομαι.

΄Ενιωθα ενοχή και θεωρούσα τον εαυτό μου κλέφτη, γιατί πίστευα πως ο καστανάς από λάθος μου έδωσε τα κάστανα και τα τέσσερα χιλιάρικα ρέστα. Κάποια στιγμή μου πέρασε από το μυαλό η ιδέα μήπως το έκανε επίτηδες αλλά την έδιωξα αμέσως. Δεν την άντεχα, δεν ήθελα να παραδεχτώ πως είχα όψη ζητιάνου, πως ήμουν άξιος ελεημοσύνης. ΄Οχι, όχι, αυτό ήταν αδιανόητο.

«Τότε είσαι κλέφτης!» μου έλεγε κάποια φωνή μέσα μου.

«Και αυτό είναι αδιανόητο», απαντούσα στον εαυτό μου. «Απλά έγινε ένα λάθος. Αύριο θα περάσω να του δώσω τα χρήματα. Χαρά στο πράμα, για πέντε ψωροχιλιάδες!»

Μ’ αυτές τις σκέψεις καλμάρισα τις ενο-χές μου και κατάφερα να κοιμηθώ. Το πρωί ξύπνησα νωρίτερα από τις άλλες μέρες, πήγα στο περίπτερο και το μυαλό μου ήταν στην ώρα που θα σχόλαγα. ΄Ηθελα να πάω το γρηγορότερο Πατησίων και Σατωβριάνδου, να δώσω το τάλιρο στον καστανά.

΄Οταν ήρθε ο θείος μου να με αντικαταστήσει, του ζήτησα ένα τάλιρο. Το πήρα και έφυγα αμέσως. Βιαζόμουν πολύ, ήθελα να ξαλαφρώσω από το ασήκωτο βάρος του πεντοχίλιαρου.

«Ένα χιλιάρικο χοντρά», είπα επιστρατεύοντας κάθε ικμάδα δύναμης που είχα και ταυτόχρονα έδωσα το τάλιρο στον καστανά που, χωρίς να με κοιτάξει, άρχισε να βάζει τα κάστανα στο χωνί. Περίμενα να τα πάρω έτοιμος να του πω να κρατήσει τα ρέστα για το χθεσινό λάθος. Μόλις όμως μου έδωσε το χωνί στο χέρι, έφυγα σαν κυνηγημένος, αδιαφορών-τας για τη φωνή του: «Μικρέ τα ρέστα σου, μικρέ τα ρέστα σου!»

Την άλλη μέρα βρέθηκα πάλι Πατησίων και Σατωβριάνδου. Στάθηκα για λίγο και κοίταξα τον καστανά αλλά δεν πλησίασα. Ξαναπέρασα ύστερα από μια βδομάδα.

«Ένα χιλιάρικο χοντρά, παρακαλώ», είπα, βέβαιος πως δεν με γνώριζε, αφού φόραγα μακρύ παντελόνι και σκουφάκι στο κεφάλι. Πήρα το χωνί με τα κάστανα και του έδωσα δύο χιλιάρικα διπλωμένα προσεχτικά ώστε να φαίνονται ένα.

΄Ετσι πάτσισα το τάλιρο και ξαλάφρωσα. Συνέχισα όμως να περνώ τακτικά από Πατησίων και Σατωβριάνδου. Μόνο από εκεί αγόραζα κάστανα. Και καθώς με τον καιρό μπορούσα να λέω «Κράτα τα ρέστα, μπάρμπα-Γιάννη», ένιωθα μέσα μου μια απερίγραπτη και απροσδιόριστη ικανοποίηση.

Αυτό γινόταν τακτικά και για κάποιο διάστημα σχεδόν κάθε μέρα. Πολλές φορές σκέφτηκα να ρωτήσω τον μπάρμπα-Γιάννη για εκείνη την ιστορία αλλά δεν το έκανα. ΄Αλλοτε έβρισκα δικαιολογία ότι δεν μπορεί να θυμάται ύστερα από τόσα χρόνια και άλλοτε κάτι άλλο, και έτσι περιοριζόμουν στην ικανοποίηση που ένιωθα όταν του έλεγα να κρατήσει τα ρέστα. Και εκείνος χαιρόταν που με έβλεπε και είμαι σίγουρος ότι δεν χαιρόταν μόνο για τα ρέστα, όπως είμαι σίγουρος ότι δεν ήξερε και το λόγο που του τα άφηνα. Αλλά μήπως ήξερα εγώ;

Στον εαυτό μου βέβαια, όταν αναρωτιόμουν, έλεγα κάτι. ΄Αλλοτε πως το κάνω για τιμωρία, επειδή τότε πήρα τα κάστανα και τα ρέστα. ΄Αλλοτε πως ήταν μια ένδειξη ευγνωμοσύνης για τη χειρονομία του καστανά. Δεν ήταν όμως και λίγες οι φορές που, καθώς έλεγα «Κράτα τα ρέστα», έπιασα τον εαυτό μου

να ηδονίζεται, θεωρώντας την ενέργεια αυτή ανταπόδοση στην ταπείνωση που δέχτηκα τότε με τη χειρονομία ελεημοσύνης, αφού, παρά τα τόσα χρόνια που πέρασαν, δεν μπόρεσα να μάθω αν το έκαμε επίτηδες ή κατά λάθος. Ούτε πρόκειται να μάθω, αφού ο μπάρμπα-Γιάννης «μας άφησε χρόνους», όπως μου είπε ο περιπτεράς.

΄Οταν συνήλθα, βρισκόμουν ακόμα μπροστά στο περίπτερο. Δεν ξέρω πόση ώρα είχα μείνει εκεί, αλλά πρέπει να ήταν αρκετή κρίνοντας από το παραξενεμένο βλέμμα του περιπτερά. Στο χέρι μου κράταγα ακόμα το χαρτονόμισμα που είχα για να πάρω κάστανα και να πω στον μπάρμπα-Γιάννη να κρατήσει τα ρέστα. Το κοίταξα αναποφάσιστος. Κοίταξα και στην απέναντι γωνιά. Εκεί είδα την κλειστή

φουφού και πάνω της την καρέκλα δεμένη με την αλυσίδα. Τα μάτια μου βούρκωσαν και τα πόδια μου ξεκίνησαν μόνα τους και με πήγαιναν στη φουφού. Μόλις έφτασα, έγιναν μολύβια και κόλλησαν στην ίδια ακριβώς θέση: Πατησίων και Σατωβριάνδου, μπροστά στη φουφού του καστανά, όπως πριν από τόσα χρόνια. ΄Απλωσα το χέρι μου και ακούμπησα το χαρτονόμισμα πάνω στην κλειστή φουφού.

«Κράτα τα όλα, μπάρμπα-Γιάννη», είπα ψιθυριστά και έφυγα δακρυσμένος και σκεφτικός προς την πλατεία Κάνιγγος.

Η ΓΕΝΝΑ ΣΤΟ ΧΕΙΜΑΔΙΟ

• Η συνέχεια των διηγημάτων «Η Ρηνιώ» αύριο…