Πήγαμε με τον ταξιτζή μας στην Άγια Λαύρα λίγο μετά τις 4 μια ώρα μετά είχαμε εισιτήρια επιστροφής με τον οδοντωτό για το Διακοφτό, αλλά εκείνος μας καθησύχασε. “Προλαβαίνουμε”, είπε. Και είχε δίκιο... Έτσι κι αλλιώς νωρίτερα δεν μπορούσαμε να πάμε. Ήταν κλειστό. Αναπαύονται το μεσημέρι οι μοναχοί...

Ο πλάτανος έξω από το μοναστήρι της Άγιας Λαύρας, τεράστιος. Μια πινακίδα μας ενημερώνει ότι κάτω από τον ίσκιο του οι οπλαρχηγοί εδώ έφαγαν λίγο πριν ή λίγο μετά την επανάσταση του 1821. Τι νόημα έχει μια ανθρώπινη πράξη τέτοια δεν ξέρω, αλλά το αναφέρω γιατί το είδα με τα μάτια μου...

Η Άγια Λαύρα αποτελεί ένα ιστορικό μοναστήρι κοντά στα Καλάβρυτα, που χτίστηκε το 10ο αι. και στο οποίο υψώθηκε στις 25 Μαρτίου 1821 η σημαία της Ελληνικής Επανάστασης από τον επίσκοπο Παλαιών Πατρών Γερμανό Κοτζά και τους Καλαβρυτινούς.
Εκκλησιαστική ιστορία

Χτίστηκε το 961 μ.Χ., την εποχή δηλ. του αυτοκράτορα Βασιλείου του Μακεδόνα, από έναν ασκητή της μονής Λαύρας του Αγίου Όρους, της οποίας στην αρχή ήταν παράρτημα. Σύντομα όμως ο αριθμός των μοναχών έφτασε τους 1.000 περίπου και η νέα μονή ανεξαρτητοποιήθηκε κρατώντας το όνομα της μητρικής μονής. Η αρχική της θέση ήταν 300 μ. περίπου ΝΔ της σημερινής, όπου τα ερείπια τα γνωστά ως Παλιομονάστηρο. Επί έξι συνεχείς αιώνες κράτησε η ακμή της. Το 1585 όμως πυρπολήθηκε από τους Τούρκους και οι μοναχοί της, όσοι γλίτωσαν από τη σφαγή, σκόρπισαν στα γύρω βουνά. Ξαναχτίστηκε το 1600 στην ίδια θέση. Αλλά πάλι καταστράφηκε από σεισμό ή από τους Τούρκους.

Ανοικοδομήθηκε για τρίτη φορά (1689 - 1692). Το 1770 παθαίνει νέα καταστροφή και λεηλασία, από τους Αλβανούς αυτή τη φορά. Χτίστηκε και πάλι προς το τέλος του 18ου αι., αλλά το 1826 την πυρπόλησε ο Ιμπραήμ. Όταν το 1828 ξαναχτίστηκε, πήρε πια τη σημερινή της θέση. Αλλά μόνο το 1850 χτίστηκε ο ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου, που βρίσκεται μέσα στον περίβολο του μοναστηριού. Ως τότε για ναό χρησιμοποιούσαν αυτόν που βρίσκεται έξω από το μοναστήρι και στον οποίο κήρυξε την επανάσταση του 1821 ο Γερμανός.

Η τελευταία μεγάλη καταστροφή έγινε το 1943 από τους Γερμανούς κατακτητές. Αυτοί, αφού κάψανε τα Καλάβρυτα και σκότωσαν όλους τους άνδρες κατοίκους του χωριού, στη συνέχεια πυρπόλησαν το μοναστήρι μαζί με τους καλόγερους. Όσοι από τους μοναχούς γλίτωσαν τη φωτιά, θανατώθηκαν με απάνθρωπο τρόπο. Οι Γερμανοί τους γκρέμισαν στο βάραθρο που είναι πλάι στο μοναστήρι.

Με τη λήξη του Β΄ Παγκόσμιου πολέμου ξαναχτίστηκε στη μορφή που βρίσκεται σήμερα. Ο τύπος του είναι ο συνηθισμένος στα περισσότερα μοναστήρια: ένας περίβολος, που στη μέση του βρίσκεται ο ναός και γύρω το συγκρότημα των κελιών. Μπροστά στη μεγάλη πύλη του περίβολου υψώνεται περήφανος ο ιστορικός πλάτανος, κάτω από τον οποίο οι αγωνιστές έφαγαν μετά την ορκωμοσία τους. Ένα κανόνι των πολέμων του 1912 - 13, που βρίσκεται στον περίβολο, δείχνει προς το λόφο όπου είναι στημένο το ηρώο της Επανάστασης του 1821.

Ιστορικά κειμήλια

Οι αλλεπάλληλες καταστροφές του μοναστηριού συνοδεύονταν κάθε φορά και από ανάλογες φθορές των ιστορικών του κειμηλίων. Μεγαλύτερη όμως από όλες ήταν η καταστροφή του 1943. Τα ελάχιστα που σώζονται ακόμα είναι: το τρυπημένο από τουρκική σφαίρα λάβαρο της Επανάστασης, πάνω στο οποίο εικονίζεται η Κοίμηση της Θεοτόκου και ήταν το παραπέτασμα της Ωραίας Πύλης, η κάρα του Αγίου Αλεξίου, δώρο του Εμμανουήλ Κομνηνού, ένα χρυσοποίκιλτο και διακοσμημένο με 1102 διαμάντια ευαγγέλιο, δώρο της Αικατερίνης της Μεγάλης, η ποιμαντορική ράβδος και τα άμφια του Π. Πατρών Γερμανού και μερικά άλλα.
25 Μαρτίου 1821

Το πολύπαθο αυτό μοναστήρι ονομάστηκε "νέα Ιερουσαλήμ της αναγεννηθείσας Ελλάδας". Και δίκαια. Διότι η ύψωση της σημαίας της επανάστασης του 1821 σ` αυτό από τον Παλαιών Πατρών Γερμανό αποτελεί την έναρξη της εθνεγερσίας και ιερό σύμβολο του αγώνα, που από τότε ηλεκτρίζει και συγκινεί βαθύτατα την ψυχή κάθε Έλληνα. Διατυπώθηκαν αμφισβητήσεις για την ακριβή ημερομηνία της πρώτης ημέρας της επανάστασης ή ακόμα άλλες περιοχές, όπως η Καλαμάτα, διεκδίκησαν τα πρωτεία. Σε τίποτε όμως δε μειώνουν όλα αυτά τη συγκλονιστική πράξη που διαδραματίστηκε στην Αγία Λαύρα και που στη συνείδηση των Ελλήνων πήρε ένα συμβολικό εθνικοθρησκευτικό νόημα. Τα γεγονότα συνέβησαν ως εξής: Όταν οι Τούρκοι αντιλήφθηκαν ύποπτες κινήσεις των Ελλήνων και πληροφορήθηκαν τις ετοιμασίες τους για επανάσταση, κάλεσαν αμέσως στην Τρίπολη τους αρχιερείς και τους πρόκριτους της περιοχής με το πρόσχημα μιας σύσκεψης. Όσοι πήγαν, κλείστηκαν στις φυλακές.

Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός όχι μόνο δεν πήγε, αλλά και κάλεσε σε επείγουσα σύσκεψη τους οπλαρχηγούς και τους πρόκριτους. Στη σύσκεψη πήραν μέρος οι πρόκριτοι της Αχαΐας, Αιγιαλείας και των Καλαβρύτων και αποφασίστηκε η κήρυξη της επανάστασης για τις 25 Μαρτίου 1821 στην Αγία Λαύρα. Την ημέρα αυτή τη διάλεξαν για να συμπέσει το μεγάλο εθνικό γεγονός με μία μεγάλη επίσης θρησκευτική γιορτή, τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου και να πάρει έτσι η πράξη τη διπλή σημασία με την οποία τη γιορτάζουμε από τότε.

Η συμμετοχή όμως του μοναστηριού στον αγώνα του έθνους δεν είναι μόνο θεωρητική, αλλά παίρνει και ουσιαστικό, πρακτικό χαρακτήρα αν πάρουμε υπόψη εκτός από τα άλλα και την οικονομική της συνδρομή. Σε 31.389 γρόσια υπολογίζονται συνολικά τα χρηματικά ποσά που ξόδεψε το μοναστήρι για τον ιερό αγώνα.

• Το λήμμα βασίζεται στο αντίστοιχο λήμμα της ηλεκτρονικής εγκυκλοπαίδειας ΕΡΜΗΣ, το περιεχόμενο της οποίας διατέθηκε από το χορηγό περιεχομένου εκδόσεις ΜΕΙΔΙΑΜΑ.

Επιστρέψαμε νωρίς στο σταθμό του τρένου στα Καλάβρυτα. Ο ταξιτζής μας είχε απόλυτο δίκιο με τους χρόνους. Μια χαρά τα προλάβαμε όλα και περιμέναμε κι όλας το τρένο της επιστροφής...