Τα πρόσφατα χρόνια οι επιστήμονες και οι μηχανικοί έχουν αφήσει, με πολύ κυριολεκτικό τρόπο, τα φυτά και τα ζώα να τους διδάξουν. Μελετούν και αντιγράφουν χαρακτηριστικά του σχεδίου διαφόρων πλασμάτων—πρόκειται για έναν κλάδο γνωστό ως βιομιμητική—προσπαθώντας να δημιουργήσουν νέα προϊόντα και να βελτιώσουν την απόδοση των ήδη χρησιμοποιούμενων μηχανημάτων. Καθώς θα εξετάζετε τα επόμενα παραδείγματα, ρωτήστε τον εαυτό σας: “Σε ποιον αξίζει πραγματικά η τιμή για αυτά τα σχέδια;”

Μαθήματα από τα Πτερύγια της Φάλαινας

Τι μπορούν να μάθουν οι σχεδιαστές αεροσκαφών από τη μεγάπτερη φάλαινα; Από ό,τι φαίνεται, πολλά. Μια ενήλικη μεγάπτερη φάλαινα ζυγίζει περίπου 30 τόνους—όσο ένα φορτωμένο φορτηγό—και έχει σχετικά άκαμπτο σώμα με μεγάλα πτερύγια που μοιάζουν με φτερά πουλιών. Αυτό το ζώο, που έχει μήκος 12 μέτρα, διαθέτει αξιοσημείωτη ευκινησία κάτω από το νερό. Για παράδειγμα, όταν αναζητάει την τροφή της, η μεγάπτερη φάλαινα μπορεί να κολυμπήσει κάνοντας ανοδικούς σπειροειδείς κύκλους κάτω από ένα υποψήφιο γεύμα καρκινοειδών ή ψαριών, δημιουργώντας συγχρόνως ένα ρεύμα από φυσαλίδες. Αυτό το δίχτυ φυσαλίδων, με διάμετρο μόλις ενάμισι μέτρο, παγιδεύει τα πλάσματα που είναι στην επιφάνεια. Στη συνέχεια η φάλαινα καταβροχθίζει στη στιγμή το συγκεντρωμένο γεύμα της.

Εκείνο που εντυπωσίασε ιδιαίτερα τους ερευνητές ήταν το πώς αυτό το πλάσμα με το άκαμπτο σώμα περιστρέφεται σε κύκλους που μοιάζουν απίστευτα μικροί. Ανακάλυψαν ότι το μυστικό βρίσκεται στο σχήμα των πτερυγίων της φάλαινας. Το πρόσθιο άκρο των πτερυγίων της δεν είναι ομαλό, όπως το φτερό ενός αεροπλάνου, αλλά οδοντωτό, με μια σειρά από εξογκώματα που αποκαλούνται φύματα.

Καθώς η φάλαινα γλιστράει στο νερό, αυτά τα φύματα αυξάνουν την άνωση και μειώνουν την αντίσταση. Πώς; Το περιοδικό Φυσική Ιστορία (Natural History) εξηγεί ότι τα φύματα κάνουν το νερό να περιστρέφεται γρήγορα και ομαλά πάνω από το πτερύγιο, ακόμη και όταν η φάλαινα αναδύεται σχηματίζοντας πολύ απότομες γωνίες. Αν το πρόσθιο άκρο του πτερυγίου ήταν ομαλό, η φάλαινα δεν θα μπορούσε να κάνει τόσο κλειστούς ανοδικούς ελιγμούς επειδή το νερό θα πάφλαζε και θα στροβιλιζόταν πίσω από το πτερύγιο παύοντας να δημιουργεί άνωση.

Ποιες πρακτικές εφαρμογές υπόσχεται αυτή η ανακάλυψη; Τα φτερά των αεροσκαφών που θα βασίζονταν σε ένα τέτοιο σχέδιο θα χρειάζονταν προφανώς λιγότερα πτερύγια κλίσης ή άλλα μηχανικά βοηθήματα για τη μεταβολή της ροής του αέρα. Τέτοια φτερά θα ήταν ασφαλέστερα και πιο εύκολα στη συντήρηση. Ο εμβιομηχανικός Τζον Λονγκ πιστεύει ότι κάποια μέρα σύντομα «μπορεί κάλλιστα να βλέπουμε όλα τα αεριωθούμενα να έχουν εξογκώματα όπως αυτά που υπάρχουν στα πτερύγια της μεγάπτερης φάλαινας».

Αντιγραφή των Φτερών των Γλάρων

Ασφαλώς, τα φτερά των αεροσκαφών αποτελούν ήδη αντίγραφα του σχήματος των φτερών των πουλιών. Ωστόσο, πρόσφατα οι μηχανικοί έδωσαν νέα διάσταση σε αυτή την αντιγραφή. «Ερευνητές στο Πανεπιστήμιο της Φλόριντα», αναφέρει το περιοδικό Νέος Επιστήμονας (New Scientist), «έχουν σχεδιάσει ένα πρότυπο τηλεκατευθυνόμενο μοντέλο με την ικανότητα που διαθέτει ο γλάρος να αιωρείται, να εφορμά κάθετα και να ανέρχεται με ταχύτητα».

Οι γλάροι εκτελούν τις θαυμαστές ακροβατικές κινήσεις τους λυγίζοντας τα φτερά τους στις αρθρώσεις του αγκώνα και του ώμου. Αντιγράφοντας αυτό το ευέλικτο σχέδιο φτερών, «το πρότυπο μοντέλο των 60 εκατοστών χρησιμοποιεί έναν μικρό κινητήρα για να ελέγχει μια σειρά από μεταλλικές ράβδους που κινούν τα φτερά», λέει το περιοδικό. Αυτά τα φτερά με το έξυπνο σχέδιο παρέχουν στο μικρό αεροσκάφος τη δυνατότητα να αιωρείται και να εφορμά κάθετα ανάμεσα σε ψηλά κτίρια. Η Αεροπορία των ΗΠΑ αποβλέπει με ιδιαίτερο ενδιαφέρον στην κατασκευή ενός τέτοιου πολύ ευέλικτου αεροσκάφους που θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί στην έρευνα για χημικά ή βιολογικά όπλα στις μεγαλουπόλεις.

Απομίμηση των Ποδιών του Γκέκο

Και τα χερσαία ζώα, επίσης, έχουν πολλά να διδάξουν. Λόγου χάρη, η μικρή σαύρα που είναι γνωστή ως γκέκο, το κοινό μας σαμιαμίδι, έχει την ικανότητα να αναρριχάται σε τοίχους και να γαντζώνεται ανάποδα σε οροφές. Ακόμη και στους Βιβλικούς χρόνους, το συγκεκριμένο πλάσμα ήταν γνωστό για αυτή την εκπληκτική ικανότητα. (Παροιμίες 30:28) Ποιο είναι το μυστικό της ικανότητας που έχει το γκέκο να αψηφά τη βαρύτητα;

Η ικανότητα που έχει το γκέκο να προσκολλάται ακόμη και σε επιφάνειες τόσο λείες όσο το γυαλί οφείλεται στις μικροσκοπικές τριχοειδείς δομές, τις λεγόμενες σμήριγγες, που καλύπτουν τα πόδια του. Τα πόδια δεν εκκρίνουν κόλλα. Αντί για αυτό, αξιοποιούν μια πολύ μικρή μοριακή δύναμη. Τα μόρια πάνω στις δύο επιφάνειες προσκολλώνται μεταξύ τους χάρη στις πολύ ασθενείς ελκτικές δυνάμεις που είναι γνωστές ως δυνάμεις βαν ντερ Βάαλς. Φυσιολογικά, η βαρύτητα υπερνικά εύκολα αυτές τις δυνάμεις, πράγμα το οποίο εξηγεί γιατί δεν μπορείτε να σκαρφαλώσετε σε έναν τοίχο ακουμπώντας απλώς πάνω του τις ανοιχτές παλάμες σας. Ωστόσο, οι μικροσκοπικές σμήριγγες του γκέκο αυξάνουν την έκταση της επιφάνειας που έρχεται σε επαφή με τον τοίχο. Οι δυνάμεις βαν ντερ Βάαλς, πολλαπλασιαζόμενες από τις χιλιάδες σμήριγγες των ποδιών του γκέκο, παράγουν αρκετή έλξη ώστε να συγκρατούν το βάρος της μικροσκοπικής σαύρας.

Σε τι θα μπορούσε να χρησιμεύσει αυτή η ανακάλυψη; Συνθετικά υλικά φτιαγμένα κατ’ απομίμηση των ποδιών του γκέκο θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν εναλλακτικά αντί του Βέλκρο—μια ακόμη ιδέα δανεισμένη από τη φύση. Το περιοδικό Δι Ικόνομιστ (The Economist) παραθέτει τα λόγια κάποιου ερευνητή ο οποίος είπε ότι ένα υλικό φτιαγμένο από «ταινία γκέκο» θα μπορούσε να είναι ιδιαίτερα χρήσιμο «σε ιατρικές εφαρμογές όπου δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν χημικά συγκολλητικά μέσα».

Σε Ποιον Αξίζει η Τιμή;

Στο μεταξύ, η Εθνική Υπηρεσία Αεροναυτικής και Διαστήματος σχεδιάζει ένα ρομπότ με πολλά πόδια που περπατάει σαν σκορπιός, ενώ μηχανικοί στη Φινλανδία έχουν ήδη κατασκευάσει έναν ελκυστήρα με έξι πόδια ο οποίος μπορεί να ξεπερνάει εμπόδια όπως θα έκανε ένα γιγάντιο έντομο. Άλλοι ερευνητές έχουν σχεδιάσει ύφασμα με μικρά «ελάσματα» που αντιγράφουν τον τρόπο με τον οποίο ανοιγοκλείνουν τα κουκουνάρια. Κάποια αυτοκινητοβιομηχανία κατασκευάζει ένα όχημα που αντιγράφει το σχέδιο ενός ψαριού, του οστράκιου, το οποίο παρουσιάζει εκπληκτικά μικρή αεροδυναμική αντίσταση. Άλλοι δε ερευνητές μελετούν τις ιδιότητες που έχουν τα όστρακα του αμπαλόνε να απορροφούν τους κραδασμούς, με σκοπό να κατασκευάσουν ελαφρύτερο και ισχυρότερο εξοπλισμό για τη θωράκιση του σώματος.

Η φύση έχει προμηθεύσει τόσο πολλές καλές ιδέες ώστε οι ερευνητές έχουν δημιουργήσει μια βάση δεδομένων η οποία ήδη περιλαμβάνει χιλιάδες διαφορετικά βιολογικά συστήματα. Οι επιστήμονες μπορούν να ερευνούν αυτή τη βάση δεδομένων για να βρίσκουν «φυσικές λύσεις στα κατασκευαστικά τους προβλήματα», λέει το περιοδικό Δι Ικόνομιστ. Τα φυσικά συστήματα που περιέχονται σε αυτή τη βάση δεδομένων είναι γνωστά ως «βιολογικές ευρεσιτεχνίες». Φυσιολογικά, ο κάτοχος διπλώματος ευρεσιτεχνίας είναι το άτομο ή η εταιρία που κατοχυρώνει νομικά μια καινούρια ιδέα ή μηχάνημα. Αναφερόμενο σε αυτή τη βάση δεδομένων με τις βιολογικές ευρεσιτεχνίες, το παραπάνω περιοδικό λέει: «Αποκαλώντας τις βιομιμητικές επινοήσεις “βιολογικές ευρεσιτεχνίες”, οι ερευνητές τονίζουν απλώς ότι, στην πραγματικότητα, ο κάτοχος του διπλώματος ευρεσιτεχνίας είναι η φύση».

Πού βρήκε η φύση όλες αυτές τις ευρηματικές ιδέες; Πολλοί ερευνητές αποδίδουν τα φαινομενικά μεγαλοφυή σχέδια που είναι έκδηλα στη φύση σε εκατομμύρια χρόνια εξελικτικών πειραματισμών. Άλλοι ερευνητές, όμως, καταλήγουν σε διαφορετικό συμπέρασμα. Ο μικροβιολόγος Μάικλ Μπίχι έγραψε στην εφημερίδα Δε Νιου Γιορκ Τάιμς (The New York Times) το 2005: «Η έντονη παρουσία σχεδίου [στη φύση] παρέχει ένα αφοπλιστικά απλό επιχείρημα: αν κάτι μοιάζει, περπατάει και φωνάζει σαν πάπια, τότε, εφόσον δεν υπάρχουν πειστικά στοιχεία προς το αντίθετο, έχουμε βάσιμους λόγους να συμπεράνουμε ότι είναι πάπια». Ποιο είναι το συμπέρασμά του; «Δεν πρέπει να αψηφούμε το σχέδιο απλώς και μόνο επειδή είναι τόσο προφανές».

Βεβαίως, ο μηχανικός που σχεδιάζει ένα ασφαλέστερο και πιο αποδοτικό φτερό αεροσκάφους αξίζει να λάβει την τιμή για αυτό που σχεδίασε. Παρόμοια, εκείνος που επινοεί έναν πιο αποτελεσματικό επίδεσμο —ή ένα πιο άνετο ύφασμα ή ένα πιο λειτουργικό όχημα— αξίζει την τιμή για αυτό που σχεδίασε. Στην πραγματικότητα, ο κατασκευαστής που αντιγράφει το σχέδιο κάποιου άλλου χωρίς να αναγνωρίζει το σχεδιαστή ή να του αποδίδει την πρέπουσα τιμή μπορεί να θεωρηθεί ποινικά υπόλογος.

Όσον αφορά, λοιπόν, τους άρτια εκπαιδευμένους ερευνητές, οι οποίοι προκειμένου να επιλύσουν δύσκολα κατασκευαστικά προβλήματα καταφεύγουν σε φτωχές απομιμήσεις των συστημάτων που συναντώνται στη φύση, σας φαίνεται λογικό να αποδίδουν στη μη νοήμονα εξέλιξη την ευφυΐα που προϋποθέτει η επινόηση της αρχικής ιδέας; Αν το αντίγραφο απαιτεί νοήμονα σχεδιαστή, τι θα λεχθεί για το πρωτότυπο; Πράγματι, ποιος αξίζει περισσότερη τιμή, ο δεξιοτέχνης καλλιτέχνης ή ο μαθητής που μιμείται την τεχνοτροπία του;

Λογικό Συμπέρασμα

Έχοντας εξετάσει στοιχεία που πιστοποιούν την ύπαρξη σχεδίου στη φύση, πολλοί σκεπτόμενοι άνθρωποι έχουν τα ίδια αισθήματα με αυτά του ψαλμωδού, ο οποίος έγραψε: «Πόσο πολλά είναι τα έργα σου, Ιεχωβά! Τα πάντα με σοφία τα έφτιαξες. Η γη είναι γεμάτη από τα δημιουργήματά σου». (Ψαλμός 104:24) Ο Βιβλικός συγγραφέας Παύλος οδηγήθηκε σε παρόμοιο συμπέρασμα και έγραψε: «Διότι οι αόρατες ιδιότητες [του Θεού], δηλαδή η αιώνια δύναμη και η Θειότητά του, βλέπονται καθαρά από τη δημιουργία του κόσμου και έπειτα, επειδή γίνονται αντιληπτές μέσω των πραγμάτων που έχουν φτιαχτεί».—Ρωμαίους 1:19, 20.

Εντούτοις, πολλοί ειλικρινείς άνθρωποι οι οποίοι σέβονται τη Γραφή και πιστεύουν στον Θεό θα αντέτειναν πως ο Θεός μπορεί να χρησιμοποίησε την εξέλιξη για να δημιουργήσει τα θαύματα του φυσικού κόσμου. Τι διδάσκει, όμως, η Αγία Γραφή;

• *** g 9/06 σ. 4-8 Τι Διδάσκει η Φύση; ***