Ο αδελφός Κένεθ Λιτλ εκείνος που ήταν ντροπαλός κι όμως, όπως διαβάζουμε στην εμπειρία του, οι περισσότεροι διορισμοί του στην οργάνωση του Ιεχωβά τον έφεραν σε επαφή, θέλοντας και μη, με πολλούς ανθρώπους —τόσο γνωστούς όσο και άγνωστους.


Ο επίσκοπος Κένεθ Λιτλ με τη σύζυγο του Έβελιν, την ημέρα του γάμου τους, το 1957... Οι φωτογραφίες  που χρησιμοποιήθηκαν σ' αυτό το δημοσίευμα είναι μέσα από τη ΣΚΟΠΙΑ, από την οποία πάρθηκε και το θέμα... Μπορείτε να δείτε κι άλλες, εκεί...

Η Έβελιν και εγώ ήμασταν νιόπαντροι όταν κατεβήκαμε από το τρένο στο Χόρνπεϊν, μια κωμόπολη στην ύπαιθρο του βόρειου Οντάριο, στον Καναδά. Ήταν νωρίς το πρωί και έκανε τσουχτερό κρύο. Μας υποδέχτηκε ένας ντόπιος αδελφός, και έπειτα από ένα πλούσιο πρωινό μαζί με εκείνον, τη γυναίκα και το γιο του, περπατήσαμε πάνω στο χιόνι και κηρύξαμε από σπίτι σε σπίτι. Εκείνο το απόγευμα, έκανα την πρώτη μου δημόσια ομιλία ως επίσκοπος περιοχής. Παρόντες ήμασταν εμείς οι πέντε — ούτε ένας παραπάνω.

Η αλήθεια είναι ότι τότε, το 1957, δεν στενοχωρήθηκα που είχα τόσο μικρό ακροατήριο. Βλέπετε, ήμουν ανέκαθεν πολύ ντροπαλός. Φανταστείτε πως, όταν ήμουν μικρός, κρυβόμουν όποτε έρχονταν επισκέπτες στο σπίτι μας, ακόμη και αν ήταν γνωστοί.

Ίσως εκπλαγείτε, λοιπόν, μαθαίνοντας ότι οι περισσότεροι διορισμοί μου στην οργάνωση του Ιεχωβά με έφεραν σε επαφή, θέλοντας και μη, με πολλούς ανθρώπους —τόσο γνωστούς όσο και άγνωστους. Ωστόσο, εξακολουθώ να παλεύω με την ντροπαλότητα και την έλλειψη αυτοπεποίθησης, γι’ αυτό δεν ανήκουν σε εμένα τα εύσημα για οποιαδήποτε επιτυχία ίσως είχα σε αυτούς τους διορισμούς. Αντ’ αυτού, έχω δει πόσο αληθινή είναι η υπόσχεση του Ιεχωβά: «Θα σε ενδυναμώσω. Μάλιστα θα σε βοηθήσω. Ναι, θα σε κρατήσω γερά με το δεξί μου χέρι της δικαιοσύνης». (Ησ. 41:10) Ένας από τους βασικούς τρόπους με τους οποίους με έχει βοηθήσει ο Ιεχωβά είναι μέσω της υποστήριξης των συγχριστιανών μου. Επιτρέψτε μου να σας μιλήσω για μερικούς από αυτούς, ξεκινώντας από την παιδική μου ηλικία.

Χρησιμοποιούσε τη Γραφή και ένα μαύρο βιβλιαράκι

Ένα ηλιόλουστο κυριακάτικο πρωινό, κάπου στη δεκαετία του 1940, η Έλσι Χάντινγκφορντ επισκέφτηκε τη φάρμα της οικογένειάς μας στο νοτιοδυτικό Οντάριο. Της άνοιξε η μητέρα μου, ενώ ο πατέρας μου —που ήταν ντροπαλός σαν εμένα— καθόταν μέσα μαζί μου και άκουγε. Επειδή νόμιζε ότι η αδελφή Χάντινγκφορντ ήταν πλασιέ και ότι η μητέρα μου θα αγόραζε κάτι που δεν χρειαζόμασταν, ο πατέρας μου βγήκε τελικά στην πόρτα και της είπε ότι δεν ενδιαφερόμασταν. «Δηλαδή δεν σας ενδιαφέρει να κάνετε Γραφική μελέτη;» ρώτησε η αδελφή Χάντινγκφορντ. «Α, αυτό βεβαίως και μας ενδιαφέρει», απάντησε ο πατέρας μου.

Η επίσκεψη της αδελφής Χάντινγκφορντ ήρθε στην κατάλληλη στιγμή. Οι γονείς μου ήταν δραστήρια μέλη της Ενωμένης Εκκλησίας του Καναδά αλλά είχαν αποφασίσει πρόσφατα να την εγκαταλείψουν. Γιατί; Επειδή ο ιερέας τοιχοκολλούσε στον προθάλαμο της εκκλησίας έναν κατάλογο με τα ονόματα όλων όσων είχαν κάνει κάποια δωρεά, από τη μεγαλύτερη μέχρι τη μικρότερη. Οι γονείς μου, που δεν ήταν εύποροι, βρίσκονταν συνήθως στις τελευταίες σειρές του καταλόγου, και οι πρεσβύτεροι της εκκλησίας τούς πίεζαν να προσφέρουν περισσότερα. Ένας άλλος ιερέας παραδέχτηκε ότι δεν δίδασκε αυτά που όντως πίστευε, επειδή δεν ήθελε να χάσει τη δουλειά του. Έτσι λοιπόν, εγκαταλείψαμε την εκκλησία αλλά εξακολουθούσαμε να αναζητούμε έναν τρόπο για να ικανοποιήσουμε την πνευματική μας ανάγκη.

Εφόσον το έργο των Μαρτύρων του Ιεχωβά ήταν τότε υπό απαγόρευση στον Καναδά, η αδελφή Χάντινγκφορντ έκανε τη μελέτη της οικογένειάς μας χρησιμοποιώντας μόνο την Αγία Γραφή και κάποιες σημειώσεις που είχε σε ένα μαύρο βιβλιαράκι. Όταν διέκρινε αργότερα ότι δεν θα την καταδίδαμε στις αρχές, μας έφερε και Γραφικά έντυπα, τα οποία κρύβαμε προσεκτικά έπειτα από κάθε μελέτη.

Παρά την εναντίωση και άλλα εμπόδια, η αδελφή Χάντινγκφορντ κήρυττε με ζήλο τα καλά νέα. Ο ζήλος της μου έκανε μεγάλη εντύπωση και με υποκίνησε να πάρω θέση υπέρ της αλήθειας. Έναν χρόνο μετά το βάφτισμα των γονέων μου, συμβόλισα και εγώ την αφιέρωσή μου στον Θεό. Βαφτίστηκα ως Μάρτυρας του Ιεχωβά στις 27 Φεβρουαρίου 1949, σε μια μεταλλική σκάφη που χρησιμοποιούσαν οι αγρότες για να ποτίζουν τα ζώα τους. Ήμουν τότε 17 χρονών. Μετά το βάφτισμά μου, έβαλα στόχο να αναλάβω την ολοχρόνια διακονία.

Ο Ιεχωβά με βοήθησε να έχω θάρρος

Στην αρχή, δίσταζα να κάνω σκαπανικό. Για κάποιο διάστημα, εργάστηκα σε μια τράπεζα και σε ένα γραφείο επειδή είχα πείσει τον εαυτό μου ότι έπρεπε να βγάλω μερικά χρήματα για να μπορώ να κάνω σκαπανικό. Ως άπειρος νεαρός που ήμουν, όμως, ξόδευα το μισθό μου μόλις τον έπαιρνα στα χέρια μου. Γι’ αυτό, κάποιος αδελφός ονόματι Τεντ Σάρτζεντ με παρότρυνε να έχω θάρρος και να εμπιστευτώ στον Ιεχωβά. (1 Χρον. 28:10) Με αυτή την καλοσυνάτη ώθηση, άρχισα το σκαπανικό το Νοέμβριο του 1951. Είχα μόνο 40 δολάρια, ένα μεταχειρισμένο ποδήλατο και μια καινούρια βαλίτσα. Αλλά ο Ιεχωβά φρόντιζε πάντα να έχω ό,τι χρειαζόμουν. Πόσο ευγνώμων είμαι για την ενθάρρυνση που μου έδωσε ο Τεντ ώστε να αναλάβω την υπηρεσία σκαπανέα! Αυτό οδήγησε σε επιπρόσθετες ευλογίες.

Κάποιο βράδυ στα τέλη του Αυγούστου του 1952, δέχτηκα ένα τηλεφώνημα από το Τορόντο. Το γραφείο τμήματος των Μαρτύρων του Ιεχωβά στον Καναδά με κάλεσε να ξεκινήσω την υπηρεσία Μπέθελ το Σεπτέμβριο. Αν και ήμουν ντροπαλός και δεν είχα επισκεφτεί ποτέ το γραφείο τμήματος, ήμουν ενθουσιασμένος επειδή κάποιοι άλλοι σκαπανείς μού είχαν πει πολύ ωραία πράγματα για το Μπέθελ. Ένιωσα αμέσως σαν στο σπίτι μου.

«Δείξε στους αδελφούς ότι τους νοιάζεσαι»

Δύο χρόνια μετά την άφιξή μου στο Μπέθελ, διορίστηκα υπηρέτης εκκλησίας (τώρα αποκαλείται συντονιστής του πρεσβυτερίου) στην Ομάδα του Σόου στο Τορόντο, στη θέση του Μπιλ Γιάκος. Ήμουν μόλις 23 χρονών και ένιωθα σαν ένα αφελές χωριατόπαιδο. Αλλά ο αδελφός Γιάκος μού έδειξε ταπεινά και στοργικά τι έπρεπε να κάνω. Και ο Ιεχωβά όντως με βοήθησε.

Ο αδελφός Γιάκος—ένας ευτραφής άντρας με πλατύ χαμόγελο—νοιαζόταν για τους ανθρώπους. Αγαπούσε τους αδελφούς, και οι αδελφοί τού ανταπέδιδαν την αγάπη του. Τους επισκεπτόταν τακτικά στα σπίτια τους, και όχι μόνο όταν είχαν προβλήματα. Ο Μπιλ Γιάκος με παρότρυνε να κάνω το ίδιο και να συνεργάζομαι με τους αδελφούς και τις αδελφές στη διακονία αγρού. «Κεν», είπε, «δείξε στους αδελφούς ότι τους νοιάζεσαι. Αυτό θα καλύψει πλήθος ελαττωμάτων».

Η σύζυγος μου εκδηλώνει όσια αγάπη

Από τον Ιανουάριο του 1957, ο Ιεχωβά με έχει βοηθήσει με έναν ιδιαίτερο τρόπο. Εκείνον το μήνα παντρεύτηκα την Έβελιν, που είχε αποφοιτήσει από τη 14η τάξη της Σχολής Γαλαάδ. Πριν παντρευτούμε, υπηρετούσε στη γαλλόφωνη επαρχία του Κεμπέκ. Εκείνον τον καιρό η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία ασκούσε έντονη επιρροή στο Κεμπέκ. Συνεπώς, η Έβελιν είχε πολύ δύσκολο διορισμό, αλλά προσκολλήθηκε όσια στο διορισμό της και στον Ιεχωβά.

Η Έβελιν προσκολλήθηκε όσια και σε εμένα επίσης. (Εφεσ. 5:31) Μάλιστα η οσιότητά της δοκιμάστηκε αμέσως μετά το γάμο μας! Είχαμε προγραμματίσει ένα ταξίδι στη Φλόριντα των ΗΠΑ, αλλά την επομένη του γάμου μας, το γραφείο τμήματος μου ζήτησε να παρακολουθήσω μια εφταήμερη συνάθροιση στο Μπέθελ του Καναδά. Βέβαια, αυτή η συνάθροιση ανέτρεπε τα σχέδιά μας, αλλά η Έβελιν και εγώ θέλαμε να κάνουμε οτιδήποτε μας ζητούσε ο Ιεχωβά. Γι’ αυτό, ακυρώσαμε το ταξίδι του μέλιτος. Στη διάρκεια εκείνης της εβδομάδας, η Έβελιν ασχολήθηκε με την υπηρεσία αγρού κοντά στο γραφείο τμήματος. Αν και ο τομέας ήταν πολύ διαφορετικός από το Κεμπέκ, δεν το έβαλε κάτω.

Στο τέλος εκείνης της εβδομάδας, με περίμενε μια έκπληξη —διορίστηκα επίσκοπος περιοχής στο βόρειο Οντάριο. Ήμουν νιόπαντρος, μόλις 25 χρονών και πολύ άπειρος, αλλά δεχτήκαμε το διορισμό έχοντας εμπιστοσύνη στον Ιεχωβά. Στην καρδιά του καναδικού χειμώνα, επιβιβαστήκαμε σε ένα νυχτερινό τρένο μαζί με ορισμένους έμπειρους περιοδεύοντες επισκόπους που επέστρεφαν στους διορισμούς τους. Μας ενθάρρυναν πάρα πολύ! Ένας αδελφός επέμεινε μάλιστα να κοιμηθούμε εμείς στην κουκέτα που είχε κλείσει για τον εαυτό του, ώστε να μην περάσουμε όλη τη νύχτα σε ένα κάθισμα στο βαγόνι. Το επόμενο πρωί, 15 μόλις μέρες μετά το γάμο μας, βρεθήκαμε στο μικρό όμιλο του Χόρνπεϊν, όπως ανέφερα στην αρχή.

Αλλά μας επιφυλάσσονταν περισσότερες αλλαγές. Ενώ υπηρετούσαμε στο έργο περιφερείας στα τέλη του 1960, έλαβα πρόσκληση να παρακολουθήσω την 36η τάξη της Σχολής Γαλαάδ, η οποία θα διαρκούσε δέκα μήνες και θα ξεκινούσε στις αρχές του Φεβρουαρίου του 1961, στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης. Ήμουν βέβαια ενθουσιασμένος, αλλά η χαρά μου μετριάστηκε από το γεγονός ότι η πρόσκληση δεν περιλάμβανε και την Έβελιν. Απεναντίας, όπως συνέβη και με άλλες συζύγους που βρίσκονταν στην ίδια θέση, της ζητήθηκε να γράψει μια επιστολή στην οποία θα δήλωνε ότι δεχόταν να με αποχωριστεί για δέκα τουλάχιστον μήνες. Παρά τα δάκρυα που έχυσε η Έβελιν, τελικά συμφωνήσαμε να παρακολουθήσω τη σχολή, και η ίδια χαιρόταν που θα λάβαινα πολύτιμη εκπαίδευση στη Γαλαάδ.

Στο μεταξύ, η Έβελιν υπηρέτησε στο γραφείο τμήματος του Καναδά. Είχε το ξεχωριστό προνόμιο να συγκατοικήσει με μια αγαπητή χρισμένη αδελφή, τη Μάργκαρετ Λόβελ. Ασφαλώς, μου έλειπε πολύ, όπως και εγώ σε εκείνη, αλλά με τη βοήθεια του Ιεχωβά προσαρμοστήκαμε στους προσωρινούς διορισμούς μας. Το γεγονός ότι δέχτηκε να κάνει αυτή τη θυσία ώστε να μπορούμε να είμαστε πιο χρήσιμοι για τον Ιεχωβά και την οργάνωσή του με συγκίνησε βαθιά.

Έπειτα από περίπου τρεις μήνες στη Γαλαάδ, ο αδελφός Νάθαν Νορ, που ηγούνταν τότε στο παγκόσμιο έργο, μου απηύθυνε μια αναπάντεχη πρόσκληση. Με ρώτησε αν θα ήμουν διατεθειμένος να αφήσω τη Σχολή Γαλαάδ και να επιστρέψω στον Καναδά για να υπηρετήσω προσωρινά ως εκπαιδευτής της Σχολής Διακονίας της Βασιλείας στο γραφείο τμήματος. Ο αδελφός Νορ μού είπε ότι δεν ήμουν υποχρεωμένος να δεχτώ την πρόσκληση. Θα μπορούσα να ολοκληρώσω τα μαθήματα της Σχολής Γαλαάδ αν το επιθυμούσα, και ύστερα θα διοριζόμουν πιθανώς στο ιεραποστολικό έργο. Μου διευκρίνισε επίσης ότι, αν αποφάσιζα να γυρίσω στον Καναδά, μπορεί να μην είχα ποτέ ξανά την ευκαιρία να προσκληθώ στη Γαλαάδ και ότι αργότερα θα επέστρεφα πιθανότατα στον αγρό. Άφησε εμένα να αποφασίσω, αφού πρώτα θα το συζητούσα με τη σύζυγό μου.

Εφόσον η Έβελιν μου είχε ήδη πει πώς θεωρούσε τους θεοκρατικούς διορισμούς, είπα αμέσως στον αδελφό Νορ: «Είναι χαρά μας να κάνουμε οτιδήποτε μας ζητήσει η οργάνωση του Ιεχωβά». Πάντοτε πιστεύαμε ότι, ανεξάρτητα από τις προτιμήσεις μας, πρέπει να πηγαίνουμε οπουδήποτε μας διορίζει η οργάνωση του Ιεχωβά.

Έτσι λοιπόν, τον Απρίλιο του 1961, έφυγα από το Μπρούκλιν και γύρισα στον Καναδά για να διδάξω στη Σχολή Διακονίας της Βασιλείας. Αργότερα, αρχίσαμε να υπηρετούμε ως μέλη της οικογένειας Μπέθελ. Κατόπιν, προς έκπληξή μου, έλαβα πρόσκληση να παρακολουθήσω την 40ή τάξη της Γαλαάδ, η οποία θα άρχιζε το 1965. Για άλλη μια φορά, η Έβελιν έπρεπε να γράψει μια επιστολή, συμφωνώντας να με αποχωριστεί όσο θα διαρκούσαν τα μαθήματα. Άλλα έπειτα από λίγες εβδομάδες, προς μεγάλη ευχαρίστηση και των δυο μας, προσκλήθηκε και εκείνη να παρακολουθήσει τη σχολή μαζί μου.

Μετά την άφιξή μας στη Σχολή Γαλαάδ, ο αδελφός Νορ μάς είπε ότι οι σπουδαστές που θα παρακολουθούσαν τα μαθήματα γαλλικής γλώσσας, όπως εμείς, θα στέλνονταν στην Αφρική. Στο πρόγραμμα της αποφοίτησης, όμως, ανακοινώθηκε ότι θα διοριζόμασταν ξανά στον Καναδά! Εγώ διορίστηκα να υπηρετώ ως ο νέος επίσκοπος τμήματος (τώρα αποκαλείται συντονιστής της Επιτροπής του Τμήματος). Ήμουν μόλις 34 χρονών, γι’ αυτό και υπενθύμισα στον αδελφό Νορ: «Είμαι πολύ νέος». Αλλά εκείνος με καθησύχασε. Και ευθύς εξαρχής, προσπάθησα να συμβουλεύομαι πιο μεγάλους και έμπειρους αδελφούς στο Μπέθελ προτού πάρω βαρυσήμαντες αποφάσεις.

Μπέθελ — τόπος για να διδαχτείς και να διδάξεις

Η υπηρεσία Μπέθελ μού έχει προσφέρει θαυμάσιες ευκαιρίες για να διδαχτώ από άλλους. Σέβομαι και θαυμάζω πολύ τα άλλα μέλη της Επιτροπής του Τμήματος. Έχω επίσης επηρεαστεί θετικά από εκατοντάδες εξαίρετους Χριστιανούς —άντρες και γυναίκες, νέους και ηλικιωμένους— που έχουν περάσει από τη ζωή μας εδώ στο γραφείο τμήματος αλλά και στις διάφορες εκκλησίες όπου έχουμε υπηρετήσει.

Η υπηρεσία Μπέθελ μού έχει επιτρέψει επίσης να διδάσκω άλλους και να ενισχύω την πίστη τους. Ο απόστολος Παύλος είπε στον Τιμόθεο: «Να παραμένεις στα πράγματα τα οποία έμαθες». Δήλωσε επίσης: «Όσα άκουσες από εμένα με την υποστήριξη πολλών μαρτύρων, αυτά να τα εμπιστευτείς σε πιστούς ανθρώπους, οι οποίοι κατόπιν θα έχουν επαρκή προσόντα για να διδάξουν και άλλους». (2 Τιμ. 2:2· 3:14) Μερικές φορές, οι συγχριστιανοί μου με ρωτούν τι διδάγματα έχω αντλήσει στη διάρκεια της 57χρονης υπηρεσίας μου στο Μπέθελ. Η απάντησή μου είναι απλή: «Να κάνετε πρόθυμα και γρήγορα ό,τι σας ζητάει η οργάνωση του Ιεχωβά, με την πεποίθηση ότι Εκείνος θα σας βοηθήσει».

Μου φαίνεται σαν χθες η μέρα που πρωτοήρθα στο Μπέθελ, ένας ντροπαλός και άπειρος νέος. Όλα αυτά τα χρόνια, όμως, ο Ιεχωβά “πιάνει σφιχτά το δεξί μου χέρι”. Χρησιμοποιώντας πολλές φορές στοργικούς ομοπίστους μου για να με στηρίξουν την κατάλληλη στιγμή, εξακολουθεί να με διαβεβαιώνει: «Μη φοβάσαι. Εγώ θα σε βοηθήσω». — Ησ. 41:13.

• Στις 22 Μαΐου 1945, η καναδική κυβέρνηση απέσυρε την απαγόρευση του έργου μας. Εκείνη την εποχή, αν υπήρχαν περισσότερες από μία εκκλησίες σε κάποια πόλη, αυτές αποκαλούνταν ομάδες.
• Αναδημοσίευση από την ΣΚΟΠΙΑ της 15/5/2014.

Οι γονείς μου ήταν καλοσυνάτοι άνθρωποι, αλλά όπως και τόσοι άλλοι, δεν συμπαθούσαν καθόλου τη θρησκεία. Η μητέρα μου συνήθιζε να λέει: «Πρέπει να υπάρχει Θεός, διαφορετικά ποιος έφτιαξε τα λουλούδια και τα δέντρα;» Αλλά δεν προχωρούσε πέρα από αυτό.

Ο πατέρας μου πέθανε το 1939 όταν εγώ ήμουν 11 ετών, και έμεινα με τη μητέρα μου στο Στόκπορτ, λίγο νοτιότερα από το Μάντσεστερ της Αγγλίας. Πάντοτε ήθελα να μάθω περισσότερα για τον Δημιουργό μου και σεβόμουν την Αγία Γραφή, παρότι δεν ήξερα τίποτα για αυτήν. Έτσι λοιπόν, αποφάσισα να πάω στην Εκκλησία της Αγγλίας για να δω τι είχε να μου προσφέρει.

Οι λειτουργίες δεν σήμαιναν και πολλά για εμένα, αλλά όταν διαβάζονταν τα Ευαγγέλια, τα λόγια του Ιησού με έπειθαν με κάποιον τρόπο ότι η Γραφή πρέπει να είναι αληθινή. Κοιτάζοντας πίσω στο παρελθόν, παραξενεύομαι που δεν διάβασα τη Γραφή προσωπικά. Ακόμη και αργότερα, όταν ένας οικογενειακός φίλος μού έδωσε μια «Καινή Διαθήκη» σε σύγχρονη μετάφραση, δεν αφιέρωσα χρόνο για να τη διαβάσω.

Το ξέσπασμα του Κορεατικού Πολέμου το 1950 με έβαλε σε σκέψεις. Θα εξαπλωνόταν η σύγκρουση, όπως είχε συμβεί με το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο; Αν ναι, πώς θα μπορούσα να υπακούσω στην εντολή που είχε δώσει ο Ιησούς να αγαπάμε τους εχθρούς μας; Από την άλλη πλευρά, θα μπορούσα να μείνω αμέτοχη και να βλέπω ανθρώπους να εισβάλλουν στη χώρα μου χωρίς να κάνω τίποτα για να τους σταματήσω; Αν ενεργούσα με αυτόν τον τρόπο, ασφαλώς θα αποποιούμουν την ευθύνη μου. Παρ’ όλο που βρισκόμουν σε σύγχυση, παρέμεινα πεπεισμένη ότι οι απαντήσεις σε όλες μου τις ερωτήσεις υπήρχαν στην Αγία Γραφή, μολονότι δεν είχα ιδέα πώς ή πού θα τις ανακάλυπτα.

Αναζητώ την Αλήθεια στην Αυστραλία

Το 1954 η μητέρα μου και εγώ αποφασίσαμε να μεταναστεύσουμε στην Αυστραλία, όπου έμενε η αδελφή μου, η Τζιν. Λίγα χρόνια αργότερα, η Τζιν μού είπε ότι είχε ζητήσει από τους Μάρτυρες του Ιεχωβά να με επισκεφτούν επειδή γνώριζε ότι ενδιαφερόμουν για τη Γραφή και ότι πήγαινα στην εκκλησία. Ήθελε να διαπιστώσει τι σκεφτόμουν για αυτούς. «Δεν ξέρω αν οι εξηγήσεις τους είναι σωστές ή λανθασμένες», μου είπε εμπιστευτικά, «αλλά τουλάχιστον αυτοί έχουν περισσότερες εξηγήσεις από όσες έχουν οι εκκλησίες».

Ο Μπιλ και η Λίντα Σνάιντερ, το αντρόγυνο που με επισκέφτηκε, ήταν ένα υπέροχο ζευγάρι. Πλησίαζαν τα 70 και ήταν Μάρτυρες επί πολλά χρόνια. Είχαν υπηρετήσει στο ραδιοφωνικό σταθμό που διέθεταν οι Μάρτυρες του Ιεχωβά στην Αδελαΐδα, και όταν το έργο κηρύγματος στην Αυστραλία τέθηκε υπό απαγόρευση στη διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου Πολέμου, έγιναν ολοχρόνιοι κήρυκες των καλών νέων. Εντούτοις, όσο και αν με βοηθούσαν ο Μπιλ και η Λίντα, εγώ εξακολουθούσα να εξετάζω διάφορες θρησκείες.

Ένας συνάδελφος με πήρε μαζί του σε κάποια συνάθροιση του ευαγγελιστή, Μπίλι Γκράχαμ, και μετά αρκετοί από εμάς συναντηθήκαμε με έναν κληρικό ο οποίος μας ζήτησε να του απευθύνουμε ερωτήσεις. Εγώ έκανα την ερώτηση που συνέχιζε να με προβληματίζει: «Πώς μπορεί κάποιος να είναι Χριστιανός και να αγαπάει τους εχθρούς του ενώ πηγαίνει και τους σκοτώνει στον πόλεμο;» Αμέσως δημιουργήθηκε σάλος σε όλη την ομάδα —αυτή η ερώτηση προφανώς τους βασάνιζε όλους! Τελικά ο κληρικός είπε: «Δεν ξέρω την απάντηση. Αυτό το ερώτημα εξακολουθεί να με απασχολεί».

Στο μεταξύ, η Γραφική μου μελέτη με τον Μπιλ και τη Λίντα προχωρούσε γρήγορα, και το Σεπτέμβριο του 1958 βαφτίστηκα. Αποφάσισα να ακολουθήσω το παράδειγμα των δασκάλων μου, και έτσι από τον Αύγουστο του επόμενου χρόνου έγινα τακτική σκαπάνισσα, δηλαδή ολοχρόνια κήρυκας των καλών νέων. Οχτώ μήνες αργότερα προσκλήθηκα να αναλάβω το ειδικό σκαπανικό. Πόσο χαρούμενη ήμουν όταν έμαθα ότι η αδελφή μου η Τζιν είχε επίσης προοδεύσει στη μελέτη της και είχε βαφτιστεί!

Ανοίγεται μια Πόρτα Ευκαιριών

Υπηρετούσα σε κάποια εκκλησία στο Σίντνεϊ και διεξήγα αρκετές οικιακές Γραφικές μελέτες. Μια μέρα συνάντησα έναν συνταξιούχο κληρικό της Εκκλησίας της Αγγλίας και τον ρώτησα τι έλεγε η εκκλησία σχετικά με το τέλος του κόσμου. Παρότι μου είπε ότι δίδασκε εκκλησιαστικά δόγματα επί 50 χρόνια, η απάντησή του με εξέπληξε: «Πρέπει να αφιερώσω χρόνο για να το ερευνήσω αυτό, επειδή δεν ξέρω τη Γραφή τόσο καλά όσο οι Μάρτυρες του Ιεχωβά».

Λίγο καιρό αργότερα, ζητήθηκαν εθελοντές για να υπηρετήσουν στο Πακιστάν. Έκανα αίτηση, χωρίς να αντιληφθώ ότι δεν θα στέλνονταν άγαμες γυναίκες αλλά μόνο άγαμοι άντρες ή αντρόγυνα. Προφανώς η αίτηση μου προωθήθηκε στα κεντρικά μας γραφεία στο Μπρούκλιν, επειδή σύντομα έλαβα μια επιστολή που έλεγε ότι υπήρχε η δυνατότητα να διοριστώ στη Βομβάη της Ινδίας, αν αποδεχόμουν το διορισμό. Αυτό συνέβη το 1962. Δέχτηκα και έμεινα στη Βομβάη 18 μήνες προτού μετατεθώ στο Άλαχαμπαντ.

Γρήγορα καταπιάστηκα με την εκμάθηση της γλώσσας χίντι. Σε αυτή την ινδική γλώσσα η ορθογραφία των λέξεων γενικά συμφωνεί με την προφορά τους και γι’ αυτό δεν είναι πολύ δύσκολο να τη μάθει κάποιος. Ωστόσο, ήταν συχνά απογοητευτικό όταν οι οικοδεσπότες μού ζητούσαν να μιλάω στα αγγλικά αντί να προσπαθώ να μιλήσω στη γλώσσα τους! Αλλά αυτή η χώρα παρουσίαζε ενδιαφέρουσες και συναρπαστικές προκλήσεις, και απολάμβανα τη συναναστροφή με άλλους Μάρτυρες από την Αυστραλία.

Όταν ήμουν νεαρή, έκανα σκέψεις για γάμο, αλλά τον καιρό που βαφτίστηκα ήμουν ήδη τόσο απασχολημένη στην υπηρεσία του Ιεχωβά ώστε δεν σκεφτόμουν πια αυτό το ζήτημα. Τώρα, όμως, άρχισα να αισθάνομαι ξανά την ανάγκη για έναν σύντροφο στη ζωή. Βεβαίως, δεν ήθελα να αφήσω το διορισμό μου στο εξωτερικό, και έτσι έθεσα το ζήτημα στον Ιεχωβά με προσευχή και στη συνέχεια έπαψα να το σκέφτομαι.

Μια Απροσδόκητη Ευλογία

Εκείνη την περίοδο, ο Έντουιν Σκίνερ επέβλεπε το έργο στο γραφείο τμήματος της Ινδίας. Το 1946 είχε παρακολουθήσει την όγδοη τάξη της Βιβλικής Σχολής Γαλαάδτης Σκοπιάς με πολλούς άλλους πιστούς αδελφούς, περιλαμβανομένου του Χάρολντ Κινγκ και του Στάνλεϊ Τζόουνς, οι οποίοι διορίστηκαν στην Κίνα. Το 1958 έβαλαν τον Χάρολντ και τον Στάνλεϊ σε απομόνωση λόγω του έργου κηρύγματος που έκαναν στη Σαγκάη. Όταν ο Χάρολντ αφέθηκε ελεύθερος το 1963, ο Έντουιν του έστειλε ένα γράμμα. Ο Χάρολντ απάντησε στο γράμμα αφού επέστρεψε στο Χονγκ Κονγκ από τα ταξίδια που είχε κάνει στις Ηνωμένες Πολιτείες και στη Βρετανία και ανέφερε ότι επιθυμούσε να παντρευτεί. Είπε στον Έντουιν ότι το είχε κάνει αυτό θέμα προσευχής ενόσω βρισκόταν στη φυλακή και τον ρώτησε αν γνώριζε κάποια αδελφή που θα μπορούσε να γίνει κατάλληλη σύζυγος.

Στην Ινδία οι περισσότεροι γάμοι γίνονται με προξενιό, και έτσι ζητούσαν συνεχώς από τον Έντουιν να διευθετεί τέτοιους γάμους, αλλά εκείνος πάντοτε αρνούνταν. Γι’ αυτό, έδωσε το γράμμα του Χάρολντ στη Ρουθ Μακ Κέι, της οποίας ο σύζυγος, ο Χόμερ, ήταν περιοδεύων επίσκοπος. Τελικά, η Ρουθ έγραψε σε εμένα για να μου πει ότι ένας ιεραπόστολος ο οποίος ήταν στην αλήθεια επί πολλά χρόνια έψαχνε για σύζυγο, και με ρώτησε αν ενδιαφερόμουν να αλληλογραφήσω μαζί του. Δεν μου είπε ούτε ποιος ήταν ο αδελφός ούτε τίποτα άλλο για εκείνον.

Κανένας δεν γνώριζε σχετικά με την προσευχή μου για σύντροφο, εκτός βέβαια από τον Ιεχωβά, και η αρχική μου αντίδραση ήταν να απορρίψω την ιδέα. Εντούτοις, όσο περισσότερο το σκεφτόμουν τόσο πιο πολύ κατέληγα στο συμπέρασμα ότι ο Ιεχωβά σπάνια απαντάει στις προσευχές μας με τον τρόπο που εμείς νομίζουμε. Ως εκ τούτου, έγραψα στη Ρουθ και της είπα ότι, εφόσον δεν θα υπήρχαν δεσμεύσεις, μπορούσε να ζητήσει από τον αδελφό να γράψει ξανά. Το δεύτερο γράμμα του Χάρολντ Κινγκ απευθυνόταν σε εμένα.

Φωτογραφίες του Χάρολντ καθώς και η ιστορία του είχαν εμφανιστεί σε διάφορες εφημερίδες και περιοδικά μετά την αποφυλάκισή του στην Κίνα. Εκείνη την εποχή, ήταν πασίγνωστος σε όλο τον κόσμο, αλλά αυτό που εντυπωσίασε εμένα ήταν το υπόμνημα της πιστής του θεοκρατικής υπηρεσίας. Έτσι λοιπόν, αλληλογραφούσαμε επί πέντε μήνες και κατόπιν πήγα στο Χονγκ Κονγκ. Παντρευτήκαμε στις 5 Οκτωβρίου 1965.

Και οι δύο θέλαμε να παντρευτούμε και να παραμείνουμε στην ολοχρόνια υπηρεσία, και καθώς μεγαλώναμε, αισθανόμασταν την ανάγκη για συντροφιά περισσότερο από οτιδήποτε άλλο. Αγάπησα τον Χάρολντ, και καθώς έβλεπα την καλοσύνη και την ευαισθησία με την οποία αντιμετώπιζε τους ανθρώπους και τα προβλήματα που ανέκυπταν στην υπηρεσία μας, κέρδιζε το βαθύ σεβασμό μου.Επί 27 χρόνια απολαύσαμε έναν πολύ ευτυχισμένο γάμο και λάβαμε πολλές ευλογίες από το χέρι του Ιεχωβά.

Οι Κινέζοι είναι φιλόπονος λαός και τους συμπαθώ πάρα πολύ. Στο Χονγκ Κονγκ μιλιέται η καντονεζική, μια κινεζική διάλεκτος που έχει πολύ περισσότερες τονικές αποχρώσεις από τη μανδαρινική και επομένως είναι πολύ δύσκολο να τη μάθει κάποιος. Ο Χάρολντ και εγώ αρχίσαμε την έγγαμη ζωή μας στον ιεραποστολικό οίκο του γραφείου τμήματος των Μαρτύρων του Ιεχωβά, και στη συνέχεια υπηρετήσαμε σε διορισμούς σε διάφορα μέρη της χώρας. Ναι, ήμασταν πολύ ευτυχισμένοι, αλλά το 1976 η υγεία μου παρουσίασε ένα σοβαρό πρόβλημα.

Αντιμετωπίζω Προβλήματα Υγείας

Είχα αιμορραγία επί μερικούς μήνες, και ο αιματοκρίτης μου είχε πέσει πολύ χαμηλά. Χρειαζόμουν εγχείρηση, αλλά οι γιατροί στο νοσοκομείο μού είπαν ότι δεν θα έκαναν την επέμβαση χωρίς αίμα επειδή υπήρχε κίνδυνος να πεθάνω από αιμορραγικό σοκ. Κάποια μέρα, ενώ οι γιατροί συζητούσαν την περίπτωσή μου, οι νοσοκόμες προσπάθησαν να με κάνουν να αλλάξω γνώμη, λέγοντάς μου ότι δεν είχα δικαίωμα να αφήσω τη ζωή μου να χαθεί. Ήταν προγραμματισμένες 12 εγχειρήσεις για εκείνη τη μέρα, οι 10 από τις οποίες ήταν εκτρώσεις, αλλά παρατήρησα ότι κανείς δεν είπε κάτι στις έγκυες γυναίκες για το ότι θα αφαιρούσαν τη ζωή του μωρού τους.

Τελικά, ο Χάρολντ έγραψε μια επιστολή με την οποία απάλλασσε το νοσοκομείο από κάθε ευθύνη σε περίπτωση που θα πέθαινα, και έτσι οι γιατροί συμφώνησαν να κάνουν την απαιτούμενη εγχείρηση. Με μετέφεραν στο χειρουργείο και με προετοίμασαν για τη νάρκωση. Την τελευταία στιγμή, όμως, ο αναισθησιολόγος αρνήθηκε να συνεχίσει και το νοσοκομείο αναγκάστηκε να μου δώσει εξιτήριο.

Κατόπιν συμβουλευτήκαμε έναν ανεξάρτητο γυναικολόγο. Συνειδητοποιώντας τη σοβαρότητα της κατάστασής μου, προσφέρθηκε να κάνει την εγχείρηση με μικρή αμοιβή —με την προϋπόθεση να μην πούμε σε κανέναν πόσο μας χρέωσε. Η εγχείρηση έγινε με επιτυχία— και μάλιστα χωρίς να χρησιμοποιηθεί καθόλου αίμα. Ο Χάρολντ και εγώ είδαμε ολοφάνερα τη στοργική καλοσύνη και το ενδιαφέρον του Ιεχωβά εκείνη τη συγκεκριμένη περίοδο.

Το 1992, ο Χάρολντ βρισκόταν στα τελευταία στάδια μιας θανατηφόρας ασθένειας. Μεταφερθήκαμε στο γραφείο τμήματος όπου λάβαμε και οι δύο στοργική φροντίδα. Ο αγαπημένος μου σύζυγος τελείωσε την επίγεια πορεία του το 1993 σε ηλικία 81 ετών.

Επιστροφή στην Αγγλία

Ήμουν χαρούμενη που ανήκα στην οικογένεια Μπέθελ του Χονγκ Κονγκ, αλλά το έβρισκα όλο και πιο δύσκολο να αντεπεξέρχομαι στη ζέστη και στην υγρασία. Τότε ήρθε ξαφνικά μια επιστολή από τα κεντρικά γραφεία του Μπρούκλιν, με την οποία με ρωτούσαν αν θα επιθυμούσα, λόγω της υγείας μου, να μεταφερθώ σε κάποιο γραφείο τμήματος με περισσότερες εγκαταστάσεις. Έτσι λοιπόν, το 2000 επέστρεψα στην Αγγλία και έγινα μέλος της οικογένειας Μπέθελ στο Λονδίνο. Πόσο στοργική αποδείχτηκε αυτή η προμήθεια! Οι αδελφοί με καλωσόρισαν θερμά, και απολαμβάνω πάρα πολύ τους διάφορους διορισμούς που έχω, στους οποίους περιλαμβάνεται η φροντίδα για τη βιβλιοθήκη της οικογένειας Μπέθελ και για τα 2.000 βιβλία της.

Επίσης είμαι συνταυτισμένη με την κινεζική εκκλησία του Λονδίνου, αν και εδώ έχουν αλλάξει τα πράγματα. Τον τελευταίο καιρό, περισσότεροι άνθρωποι έρχονται από το ηπειρωτικό τμήμα της Κίνας παρά από το Χονγκ Κονγκ. Μιλούν τη μανδαρινική και αυτό δημιουργεί μια νέα δυσκολία στο έργο κηρύγματος. Από όλη τη χώρα υπάρχουν εκθέσεις σχετικά με πολλές ενδιαφέρουσες Γραφικές μελέτες που διεξάγονται με μεταπτυχιακούς σπουδαστές από την Κίνα. Αυτοί είναι φιλόπονα άτομα και εκτιμούν τη Γραφική αλήθεια που μαθαίνουν. Είναι χαρά μας να τους βοηθάμε.

Στην ησυχία του νέου μου σπιτιού, συλλογίζομαι συχνά την ευτυχισμένη μου ζωή και εξακολουθώ να θαυμάζω τη στοργική καλοσύνη του Ιεχωβά. Αυτή η ιδιότητα διαπνέει όλα όσα σχετίζονται με το σκοπό του, και το ενδιαφέρον του για τους υπηρέτες του ως άτομα είναι ολοφάνερο. Έχω κάθε λόγο να είμαι ευγνώμων για όλο το στοργικό ενδιαφέρον που μου έχει δείξει.—1 Πέτρου 5:6, 7.

• ΣΚΟΠΙΑ 04 1/2 Γεύτηκα τη Στοργική Καλοσύνη και το Ενδιαφέρον του Ιεχωβά

Θυμάστε; Αρχές Απρίλη, με αφορμή τον ένα χρόνο γάμου μας με τη Σούλα, πήγαμε εκδρομή μια εβδομάδα στην Κέρκυρα… Και τότε, με το αυτοκίνητο που είχαμε νοικιάσει, γυρίσαμε όλο το νησί… Φτάσαμε νότια ως τη Λευκίμμη. Και γνωρίσαμε την τοπική εκκλησία τυχαία, δίπλα στο δρόμο μας καθώς ήταν και τη φωτογραφήσαμε…


Όμως πριν λίγες μέρες, από τον Κώστα Βλάχο που είναι στην εκκλησία μας, Αθήνα Αττική, μάθαμε για την ιστορία μας… Ο ίδιος δούλεψε ως οικοδόμος στο έργο ανοικοδόμησης της… Μας εμπιστεύτηκε λοιπόν μερικές φωτογραφίες σε χαρτί από εκείνες τις μέρες.. Τις σκανάραμε και ιδού το αποτέλεσμα…


Ο Κώστας είναι εδώ με το φτυάρι… Στα 75 του, τότε… Βρέθηκε εκεί (είναι ο τόπος καταγωγής του...) και θεώρησε πολύ φυσικό να εργαστεί εθελοντικά σ’ αυτό το σπουδαίο και σημαντικό έργο… Όπως είδατε στην προηγούμενη φωτογραφία, δεν ήταν μόνος του, αντίθετα ήταν πολλοί εκείνοι που δούλεψαν σ’ αυτό το έργο οικοδόμησης.


Τι ευλογία να τους βλέπεις τους αδελφούς, να εργάζονται Σαν τα μυρμίγκια, οργανωμένα και παραγωγικά… Ο καθένας σ’ αυτό που ήξερε να κάνει ή ως βοηθός… Στο κάτω – κάτω για να προσφέρεις εθελοντικά, κάτι πρέπει να σε παρακινεί… Και όσοι δούλεψαν γι’ αυτό το έργο, το έκαναν για τον Ιεχωβά Θεό…


Δες! Λες και είναι πίνακας ζωγραφικής! Κι όμως πρόκειται για εργοτάξιο… Ντοκουμέντα από το χτίσιμο της πανέμορφης εκκλησίας της Λευκίμμης Κέρκυρας… Ο Κώστας Βλάχος, υπήρξε μια ζωή οικοδόμος… Μ’ αυτήν τη δουλειά έζησε την οικογένεια του και μεγάλωσε τα παιδιά του… Όμως πάντα θα μιλά με πολύ αγάπη γι’ αυτό το έργο που δούλεψε εθελοντικά…


Φυσικά η προσοχή των ντόπιων αδελφών για όσους εργαζόταν εκεί ήταν μεγάλη και ουσιαστική… Φρόντιζαν να έχουν του κόσμου τα καλά, ώστε οι εργαζόμενοι στην ανέγερση της εκκλησίας να είναι απερίσπαστοι στο έργο τους. Προφανώς σε κάποιο διάλειμμα από την εργασία τους, ο Κώστας φωτογραφήθηκε μπροστά στο στρωμένο τραπέζι…


Άλλη μια φωτογραφία από την ώρα του φαγητού… Τα συνεργεία δικαιούνται λίγη ξεκούραση. Και καλό φαγητό στην ανάπαυλα του μεσημεριού. Αδιάψευστος μάρτυρας ότι βλέπουμε εδώ… Οι ντόπιοι αδελφοί μαγειρεύουν στα σπίτια τους, ότι καλύτερο έχουν… Μπορούσε κανείς να αναπληρώσει τις θερμίδες που έχανε καθώς δούλευε…


Χρόνια μετά… Δείτε σήμερα πώς είναι η Αίθουσα Βασιλείας στο εσωτερικό της… Μπορέσαμε να μπούμε καθώς μας διευκόλυνε η αδελφή που έχει το διορισμό να μένει εκεί και να φροντίζει για τον κήπο και την καθαριότητα του κτιρίου… Ας είναι καλά! Μας έδωσε μεγάλη χαρά καθώς μας μίλησε για την εκκλησία…


Την ίδια όμως και μεγαλύτερη χαρά νιώσαμε και όταν ο Κώστας Βλάχος μας έφερε τις φωτογραφίες που βλέπετε στο σημερινό δημοσίευμα… Η καλή συνεργασία είναι ο πλούτος μας… Και η καλή διάθεση που έχει ο καθένας μας να δώσει πλουσιοπάροχα από το περίσσευμα της ζωής τους… Το βλέπουμε καθημερινά σε όλους τους τομείς… Και, ειλικρινά, δεν υπάρχει ωραιότερο πράγμα από αυτό… 

Η πρόσκληση για το γάμο του Σήφη και της Ελντιόνα, μας ήρθε με απρόσμενο τρόπο, μέσω των εσωτερικών μηνυμάτων στο Facebook, δεν είχαμε ποτέ γνωριστεί από κοντά και ήταν μια καλή ευκαιρία να το κάνουμε… Αν και η ώρα ήταν δύσκολη, 4 μ. μ. το Σάββατο που μας πέρασε, πήγαμε στο Χαϊδάρι…


Ίσα που προλάβαμε να τον χαιρετίσουμε έξω, καθώς περίμενε τη νύφη να κατέβει από το αυτοκίνητο που την έφερε στην εκκλησία… Μετά, όπως όλοι όσοι ήταν παρόντες, συγγενείς και φίλοι μπήκαμε στην Αίθουσα Βασιλείας των Μαρτύρων του Ιεχωβά… Υποθέτω ότι δεν είναι ο πρώτος τέτοιος γάμος που βλέπετε από τον ΘΡΑΨΑΝΙΩΤΗ.


Έχετε δει ήδη τον δικό μου στο Βανκούβερ του Καναδά σε σπίτι, τα γάμο του Άκη Γαρδικιώτη επίσης σε Αίθουσα Βασιλείας και του Άκη Παπαργυρίου σε αίθουσα του ξενοδοχείου ΠΑΡΚ στο κέντρο της Αθήνας, απέναντι από το Πεδίον του Άρεως… Εκτός από τον πρεσβύτερο Θανάση Μπακογιάννη, υπήρχε και μεταφραστής στην αλβανική γλώσσα.


Η νύφη, η Ελντιόνα, είναι η καταγωγής της από την Αλβανία… Βεβαίως η ίδια ζει πολλά χρόνια στη χώρα μας και γνωρίζει πολύ καλά τη γλώσσα μας, έτσι ο Σήφης δεν θα έχει κανένα πρόβλημα στο σπιτικό του… Όμως υπήρχαν πολλοί συγγενείς της είχαν έρθει από την Αλβανία, οπότε ήταν αναγκαίο να υπάρχει μετάφρασης…


Ο θρησκευτικός λειτουργός, Θανάσης Μπακογιάννης έκανε την ομιλία του γάμου και ήταν πολύ καλός στο ρόλο του… Με απλά λόγια μέσα από την Αγία Γραφή, εξήγησε γιατί ο γάμος είναι υπόθεση του Ιεχωβά Θεού. Το ωραίο όμως είναι ότι είχε κάνει έρευνα με αποτέλεσμα να χρησιμοποιήσει πολλά όμορφα λόγια ποιητών του κόσμου… Αληθινά τη χαρήκαμε αυτή την ομιλία…


Μετά την ολοκλήρωση του γάμου, πέρασαν όλοι και ευχήθηκαν στο ζευγάρι… Με τάξη από δεξιά προς τα αριστερά, όπως ακριβώς ζητήθηκε από τους υπεύθυνους… Ήταν γεμάτη η Αίθουσα Βασιλείας και πολύς ο κόσμος… Σ’ αυτό το χρόνο είχαμε τη δυνατότητα να δούμε πολλούς γνωστούς μας, αδελφούς και αδελφές…


Άλλη μια άποψη της Αίθουσας Βασιλείας… Φυσικά δεν ήταν όλοι οι παρόντες, Μάρτυρες του Ιεχωβά. Υπήρχαν και αρκετοί κοσμικοί συγγενείς του ζευγαριού που είχαν έρθει από τη χώρα τους… Και όλοι έδειχναν και ήταν ευχαριστημένοι. Ο γάμος είναι, έτσι κι αλλιώς, μια χαρωπή στιγμή, ένα νέο ξεκίνημα στη ζωή για το ζευγάρι… Και είναι ωραίο να διαπιστώνει πως, κοντά του, είναι συγγενείς και φίλοι…


Πολλοί ήταν αυτοί που ζήτησαν από το ζευγάρι να φωτογραφηθούν μαζί τους…  Όπως εδώ οι φίλες τους… Βάσω, ευχαριστούμε για τις όμορφες φωτογραφίες σου… Ελπίζω να μας συγχωρήσεις που κάναμε χρήση, αλλά έτσι κι αλλιώς τις είχες σε δημόσια θέα στον τοίχο σου… Και, φαντάζομαι πως το να τις μοιράζεσαι με άλλους, είναι ωραίο…


Γονείς, συγγενείς, φίλοι… Όπως εδώ, η Εύα Καλέμη, από την εκκλησία μας… Ο τοπικισμός ενώνει… Η νύφη είχε κοντά της πολλές αδελφές από την ιδιαίτερη πατρίδα της… Ζουν εδώ, εργάζονται, είναι ενταγμένες στην χριστιανική πίστη του αληθινού Θεού. Και φυσικά η φιλία έχει ιδιαίτερη βάση για να οικοδομηθεί: Τις κοινές ρίζες και την προέλευση…