Η φωτογραφία είναι πραγματική. Και η φιλική διάθεση είναι σαφέστατη και εμφανής. Την ίδια ώρα μιλούσαν για πατριωτισμό... Φίλοι της εκάστοτε εξουσίας. Αυτό έκαναν πάντα...

Η ιστορία είναι πολύ σημαντική για όλους μας. Ας ρίξουμε μια ματιά σε ένα έγγραφο ντοκουμέντο που έφτασε στο e-mail μας από τον φίλο μας Παύλο. Το 1941 η τριπλή κατοχή σκιάζει την Ελλάδα. Ξεκινά μια σειρά δύσκολων ετών, πείνα, εκτελέσεις και καταστροφή για όλο τον ελληνικό λαό. Μέρος της ελληνικής υπαίθρου αποτελεί και η χερσόνησος του Άθω, το γνωστό Άγιο Όρος, όμως εκεί η κατάσταση είναι διαφορετική.

Την στιγμή που ο Αδόλφος Χίτλερ κατασφάζει και κατακαίει την Ευρώπη, οι Αγιορείτες μοναχοί, άγιοι πρόγονοι του σημερινού Εφραίμ, αποφασίζουν να πάρουν κι αυτοί, πολιτική θέση στο πλευρό της ναζιστικής Γερμανίας. Ακολουθεί το πρώτο συγχαρητήριο τηλεγράφημα στον Αδόλφο Χίτλερ:

Εν Αγίω Όρει τη 13/26 Απριλίου 1941

Προς την Αυτού Εξοχότητα τον Αρχικαγκελλάριον του ενδόξου Γερμανικού Κράτους Κύριον Αδόλφον Χίτλερ εις Βερολίνον.

Εξοχότατε,

Οι βαθυσεβάστως υποσημειούμενοι Αντιπρόσωποι των Είκοσιν Ιερών Βασιλικών Πατριαρχικών καί Σταυροπηγιακών Μονών του Αγίου Όρους Άθω, λαμβάνομεν την εξαιρετικήν τιμήν ν’ απευθυνθώμεν προς την Υμετέραν Εξοχότητα καί παρακαλέσωμεν Αυτήν θερμώς, όπως, ευαρεστημένη, αναλάβη υπό την Υψηλήν προσωπικήν Αυτής προστασίαν καί κηδεμονίαν τον Ιερόν τούτον Τόπον, του οποίου Ηγούμενοι καί αντιπρόσωποι τυγχάνομεν, διαδεχομένη εν τούτω τους ιδρυτάς καί Ευεργέτας του Ιερού τούτου Τόπου Βυζαντινούς Αυτοκράτορας καί διαδόχους τούτων.

Το Άγιον Όρος, Εξοχώτατε, συνέστη εις Πανορθόδοξον μοναχικήν πολιτείαν, εις ήν ανέκαθεν διαβιούν εν αγαστή ομονοία μοναχοί ακωλύτως προσερχόμενοι από διάφορα ορθόδοξα Έθνη, κατά τον Θ΄ μ.Χ. αιώνα, πνευματικώς μέν εξαρτωμένων από του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, πολιτικώς δέ αυτοδιοικούμενον υπό της Ιεράς Συνάξεως των Αντιπροσώπων των Είκοσιν Ιερών καί Κυριάρχων Μονών καί πολιτειακώς υπαγομένων υπό την προστασίαν καί κηδεμονίαν των Βυζαντινών Αυτοκρατόρων καί των διαδόχων Αυτών.

Το Αυτονομιακόν τούτο πολίτευμα περιεθριγκώθη δι’ αλλεπαλλήλων τυπικών καί Χρυσοβούλων των ιδρυτών καί ευεργετών των Ιερών μονών Βυζαντινών Αυτοκρατόρων Βασιλείου του Μακεδόνος(882), Ιωάννου Τσιμισκή(972), Κωνσταντίνου Μονομάχου(1046), Στεφάνου Δουσάν(1346) καί άλλων Σλαύων, Ουγγροβλάχων Ηγεμόνων καί των μετέπειτα Σουλτανικών Φιρμανίων τελευταίως δε υπό του Καταστατικού Χάρτου του 1926, ούτινος δύο αντίτυπα εσωκλείομεν.

Το ουτωσί καθιερωθέν προνομιακόν καί αυτοδιοίκητον καθεστώς του Ιερού τούτου Τόπου, αποτελέσαν αντικείμενον συζητήσεων καί επικυρώσεων διαφόρων διεθνών συνθηκών περιεθριγκώθη τέλος, διά του 62ου άρθρου της Βερολινείου συνθήκης του έτους 1878, έχοντος ούτω, οι μοναχοί του Όρους Άθω οθενδήποτε καί αν κατάγωνται θα διατηρήσωσι τά κτήματα καί τα πρότερα αυτών δικαιώματα καί θ’ απολαύωσιν, άνευ ουδεμιάς εξαιρέσεως, πλήρους ισότητος δικαιωμάτων καί προνομίων.

Των εν Αγίω Όρει ενασκουμένων Μοναχών, ανεξαρτήτως τόπου προελεύσεως καί Εθνικότητος, σκοπός καί αποστολή καθ’ όλον τον υπερχιλιετή βίον του Αγίου Όρους, υπήρξεν η διατήρησις, προαγωγή καί εξασφάλισις των Ιερών αυτού σκηνωμάτων, η διά της ακαταπονήτου φιλεργίας των εν αυτώ ενασκουμένων μοναχών καλλιέργεια της τε εκκλησιαστικής καί κλασσικής φιλολογίας καί καλλιτεχνίας, ο ασκητικός βίος καί η διηνεκής προσευχή υπέρ του σύμπαντος κόσμου.

Την διατήρησιν του καθεστώτος τούτου της αυτονόμου μοναχικής πολιτείας, ικανοποιούντος πλήρως άπαντας τους εν Αγίω Όρει ενασκουμένους ανεξαρτήτως εθνικότητος Ορθοδόξους μοναχούς καί εναρμονιζόμενοι προς τον σκοπόν καί την αποστολήν αυτών, παρακαλούμεν καί ικετεύομεν θερμώς την Υμετέραν Εξοχότητα όπως αναλάβη υπό την υψηλήν προστασίαν καί κηδεμονίαν Αυτής.

Τον Βασιλέα των Βασιλευόντων καί Κύριον των Κυριευόντων εξ όλης ψυχής καί καρδίας ικετεύοντες, όπως επιδαψιλεύση τη Υμετέρα Εξοχότητι υγείαν καί μακροημέρευσιν επ’ αγαθώ του ενδόξου Γερμανικού Έθνους.

Υποσημειούμεθα βαθυσεβάστως.

Και το πορτραίτο του Χίτλερ στο μοναστήρι

Οι Αγιορείτες μοναχοί μάλιστα δεν θα σταματήσουν εκεί. Σύντομα θα αναρτήσουν και πορτραίτο του δικτάτορα στο ρώσικο μοναστήρι στην αίθουσα των πορτραίτων. Εκεί αργότερα θα δειπνήσει και γερμανική αντιπροσωπεία που θα γίνει δεκτή με τιμές από τους μοναχούς. Αργότερα το ίδιο έτος θα αποσταλεί και δεύτερο τηλεγράφημα προς τον Αδόλφο Χίτλερ:

"«Ανοικτή Επιστολή Ιεράς Επιστασίας

Προς την Αυτού Εξοχότητα

Αρχηγόν του Γ΄ Ράιχ

Αδόλφον Χίτλερ

Ημείς οι 20 εκλεγμένοι αντιπρόσωποι των ισάριθμων ιερών μονών των αποτελουσών την Μοναστικήν Πολιτείαν του Αγιωνύμου Όρους Άθω δημοσιεύομεν εις επήκοον πάντων την ανοικτήν ταύτην συγχαρητήριον επιστολήν διά τάς κατά των Σοβιετικών νίκας σας. Καί αγαλλόμενοι κραυγάζομεν εν θαυμασμώ: Έπεσεν το Ζιτομίρ καί εσώθη η Χριστιανοσύνη.

Κύριος ο Θεός κρατύνη την υμετέραν εξουσίαν εις έτη πλείστα.

Οι 20 αντιπρόσωποι της ενιαυσίου συνάξεως των 20 κυριάρχων μονών της Αθωνικής Πολιτείας.

Α΄ ΤΕΤΡΑΔΟΣ: Λαύρας, Δοχειαρίου, Ξενοφώντος, Εσφιγμένου.

Β΄ ΤΕΤΡΑΔΟΣ: Βατοπεδίου, Κουτλουμουσίου, Καρακάλου, Σταυρονικήτα.

Γ΄ ΤΕΤΡΑΔΟΣ: Ιβήρων, Παντοκράτορος, Φιλοθέου, Σίμωνος Π¨ετρας.

Δ΄ ΤΕΤΡΑΔΟΣ: Χιλιανδαρίου, Ξηροποτάμου, Αγ. Παύλου, Οσίου Γρηγορίου.

Ε΄ΤΕΤΡΑΔΟΣ: Αγ. Διονυσίου, Ζωγράφου, Αγ. Παντελεήμονος, Κωνσταμονίτου»."

Γιατί όμως μια τέτοια βιασύνη των μοναχών απέναντι στο πρόσωπο του Χίτλερ; Η απάντηση στο ερώτημα δεν είναι απλή και για να την εντοπίσουμε πρέπει να κατεβούμε στο βαθύ άδυτο της παρασκηνιακής πολιτικής των αγιορείτικων μονών.

Το βουλγαρικό μοναστήρι κατά μιαν ιστορική άποψη επιχειρούσε μέσω της συμμαχίας των Βούλγαρων με την Γερμανία να αποσχίσει την χερσόνησο από την ελληνική επικράτεια. Έτσι με την αποστολή των επιστολών αυτών, οι άλλες μονές επιχειρούσαν να στρέψουν τον γερμανό δικτάτορα προς το μέρος τους.

Μια διαφορετική ιστορική άποψη, θεωρεί το γεγονός τμήμα της πάγιας πολιτικής των αγιορειτών σε ότι αφορά τους κατακτητές. Η απόλυτη υποτέλεια εξασφάλισε και εξασφαλίζει την ακεραιότητα της θέσης τους και του αμύθητου πλούτου τους. Η ίδια άποψη τονίζει ότι και κατά την τουρκική κατοχή, το Άγιο Όρος παραδόθηκε ολοκληρωτικά και μετά βαΐων και κλάδων στον Τούρκο κατακτητή και έλαβε από αυτόν τεράστιο ποσό για την συνέχιση της λειτουργίας του.

Όποια κι αν είναι η ιστορική αλήθεια, ένα παραμένει αδιάψευστο γεγονός: Την στιγμή που ο ελληνικός λαός μάχονταν τον κατακτητή, θυσίαζε τα παιδιά του και δέχονταν βαρύ το τίμημα της ελευθερίας, το Άγιο Όρος παρέθετε δείπνα και συνέχαιρε τον κατακτητή για τις νίκες του στον σοβιετικό λαό.

Οι σχέσεις τους με τους Γερμανούς

Ας δούμε όμως και ένα ακόμα ενδιαφέρον θέμα, σχετικό με τις σχέσεις των Γερμανών και των μοναχών του Άθω.

Με την κατάρρευση του μετώπου, οι αγιορείτες μοναχοί θεώρησαν σωστό να εξοπλίσουν με τα χρήματα των μονών τους ένα στρατιωτικό σώμα, για την προστασία τους. Το σώμα αυτό που έφερε παραδοσιακή φορεσιά με φουστανέλα, έτυχε της αναγνώρισης και της έγκρισης των τοπικών γερμανικών αρχών, οι οποίες δεσμευτήκαν να το συνδράμουν σε περίπτωση ανάγκης, από την Ιερισσό, στην οποία εδράζονταν μικρή γερμανική δύναμη. Το σώμα αυτό αντικαταστάθηκε από την τακτική χωροφυλακή (υπό την γερμανική διοίκηση πάντα) που απέστειλε, τον Μάιο του 1941, μικρή δύναμη φρουράς στο Άγιο Όρος. Το γεγονός αυτό καταδεικνύει για μια ακόμη φορά την αγαστή σύμπνοια των μονών του Άγιου Όρους με τη Βέρμαχτ.

Είναι όμως ξέχωρα όλα αυτά από την γενικότερη στάση της Ελληνικής Ορθοδόξου Εκκλησίας; Σαφέστατα όχι. Πάμπολλα είναι τα παραδείγματα σύμπνοιας και συνεργασίας της επίσημης ορθοδόξου εκκλησίας με τον Γερμανό κατακτητή. Για να μην μακρηγορήσουμε θα αναφερθούμε μόνο σε μερικά (μιας που θα παραθέσουμε αργότερα άρθρο για το θέμα).

1. Το 1941 ο Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός, ορκίζεται σε μια νύχτα από τους ναζί, και με την σειρά του ορκίζει την κυβέρνηση των Ναζί.

2. Ο επίσκοπος Ιωαννίνων Σπυρίδων, με επιστολή του στο ποίμνιό του, το προτρέπει να εμπιστεύεται τις γερμανικές αρχές κατοχής και να μην βοηθά τους αντάρτες

3. Ο επίσκοπος Μεσολογγίου Ιερόθεος, συνεργάτης των ναζί, που με την βοήθειά τους καταλήστευσε το ποίμνιο του και άνοιξε, το 1944, με την βοήθειά τους τον τάφο του προκατόχου του για να του κλέψει την χρυσή ράβδο.

Αυτές είναι μόνο μερικές από τις αυθαιρεσίες και δεν είναι καθόλου μεμονωμένες ή άσχετες από την κατάσταση στο Άγιο Όρος.

• Πηγή: Ιστορικόν Διπλωματικόν Αρχείον του Υπουργείου Εξωτερικών.
• Στοιχεία από το Blog http://kokkinosfakelos.blogspot.gr/