Εκατομμύρια άνθρωποι, παγκόσμια, παρά το μεγάλο πρόβλημα με την οικονομία που ταλαιπωρεί τους ανθρώπους, γκρινιάζουν γιατί με τα μέτρα που έχουν πάρει οι κυβερνήσεις, τις αυξήσεις και τον πληθωρισμό που εξανεμίζουν μισθούς και συντάξεις, δεν θα μπορέσουν να γιορτάσουν όπως έχουν "μάθει" και τους πρέπει τα φετινά Χριστούγεννα. Βλέπεις, τα ήθη και τα έθιμα θέλουν να γιορτάζονται με κάθε μεγαλοπρέπεια και με τεράστιες οικονομικές θυσίες. Επιμένουν όλα αυτά να είναι στο μυαλό τους και να τους ταλαιπωρούν...
Ιστορία... Σοκινιανοί ή «Πολωνοί Αδελφοί» — Απέρριπταν την Τριάδα και Διώχθηκαν!
Ο Λέλιο Σοκίνο, ήταν ένας από τους Ιταλούς που είχαν ήδη επηρεαστεί από τα συγγράμματα του Σερβέτου, (Δες ΕΔΩ) να εξετάσει ο ίδιος το δόγμα της Τριάδας. Κι αυτός επίσης, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι αυτό το δόγμα δεν βασιζόταν στην Αγία Γραφή.
«Ο Πατέρας είναι Θεός, ο Γιος είναι Θεός και το Άγιο Πνεύμα είναι Θεός, και εντούτοις δεν υπάρχουν τρεις Θεοί, αλλά ένας Θεός». Έτσι ορίζει την Τριάδα το Σύμβολο του Αθανασίου. Οι εκκλησίες του λεγόμενου Χριστιανικού κόσμου διδάσκουν την Τριάδα 16 και πλέον αιώνες, και μέχρι σήμερα αυτή ονομάζεται «το κεντρικό δόγμα της Χριστιανικής θρησκείας». Αλλά είναι πράγματι το κεντρικό δόγμα; Στο πέρασμα των χρόνων, αρκετοί θαρραλέοι άντρες και γυναίκες τόλμησαν να υποστηρίξουν ότι η Αγία Γραφή διδάσκει κάτι διαφορετικό και συχνά το πλήρωναν αυτό με τη ζωή τους.Ο Μιχαήλ Σερβέτος ήταν ένας απ’ αυτούς. Τον καταδίωκαν για να τον σκοτώσουν. Την αυγή μιας ανοιξιάτικης μέρας του 1553, ο σεβαστός γιατρός δραπέτευσε από τη φυλακή, ενώ φορούσε τη ρόμπα και το σκούφο του, και κατέφυγε στη γαλλική ύπαιθρο. Η δίκη του από τις Καθολικές αρχές της Βιέννης είχε πάρει άσχημη τροπή. Ήξεραν ποιος ήταν. Ο ίδιος ο μεγάλος εχθρός τους, ο Προτεστάντης ηγέτης της Γενεύης Ιωάννης Καλβίνος, είχε βοηθήσει να προδοθεί ο Σερβέτος και να πέσει στα χέρια τους.
Παρ’ όλο το μίσος που έτρεφαν μεταξύ τους Προτεστάντες και Καθολικοί, εκείνα τα πρώτα χρόνια της Μεταρρύθμισης, ενώθηκαν σ’ ένα ακόμη μεγαλύτερο μίσος γι’ αυτόν τον άντρα. Ποιο ήταν το έγκλημά του; Τον θεωρούσαν αιρετικό. Ο Μιχαήλ Σερβέτος είχε γράψει βιβλία που αποδείκνυαν ότι η διδασκαλία που είχαν οι εκκλησίες σχετικά με την Τριάδα ήταν αντιγραφική. Ο ίδιος είπε: «Η παπική Τριάδα, ο νηπιοβαπτισμός και τα άλλα μυστήρια του Παπισμού είναι δόγματα των δαιμόνων».
Πού θα μπορούσε να πάει; Ο Σερβέτος μπορεί να ήξερε ότι είχε λίγους ακολούθους στη Βόρεια Ιταλία. Στα κρυφά πάντοτε, άρχισε να κατευθύνεται προς τα εκεί. Καθώς όμως περνούσε από τη Γενεύη, τον εντόπισαν παρά το ότι ήταν μεταμφιεσμένος. Ο Καλβίνος τον κατήγγειλε στις αρχές και άσκησε πίεση για να πετύχει την εκτέλεσή του. Στις 27 Οκτωβρίου 1553, ο Σερβέτος κάηκε ζωντανός πάνω σ’ έναν πάσσαλο, μ’ ένα από τα βιβλία του δεμένο στο μηρό του. Πέθανε προσευχόμενος για τους εχθρούς του και αρνούμενος να αποκηρύξει όσα πίστευε. Μερικοί παρατηρητές εντυπωσιάστηκαν τόσο, ώστε στράφηκαν ενάντια στην Τριάδα!
Αυτή η κτηνώδης εκτέλεση υποκίνησε τον Λέλιο Σοκίνο, έναν από τους Ιταλούς που είχαν ήδη επηρεαστεί από τα συγγράμματα του Σερβέτου, να εξετάσει ο ίδιος το δόγμα της Τριάδας. Κι αυτός επίσης, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι αυτό το δόγμα δεν βασιζόταν στην Αγία Γραφή. Μίλησε για τις πεποιθήσεις του στο νεαρό ανιψιό του Φαύστο. Μάλιστα άφησε στον Φαύστο όλα τα χαρτιά και τα συγγράμματά του. Ο Φαύστος Σοκίνος συγκλονίστηκε πολύ, κι αποφάσισε σιγά-σιγά να αφήσει την άνετη ζωή του αυλικού κι αντί γι’ αυτό, να μιλάει στους άλλους για τις αλήθειες τις οποίες είχε μάθει από την Αγία Γραφή.
Διωγμένος από την Καθολική Ιερά Εξέταση, ο Σοκίνος ταξίδεψε προς τα βόρεια. Στην Πολωνία, βρήκε ένα μικρό όμιλο Αναβαπτιστών, οι οποίοι αυτοαποκαλούνταν «Οι αδελφοί . . . που έχουν απορρίψει την Τριάδα» ή αλλιώς γνωστοί και ως «Πολωνοί Αδελφοί». Για τον Σοκίνο, ήταν ξεκάθαρο ότι αυτή η θρησκεία ήταν προσκολλημένη στην αλήθεια της Αγίας Γραφής περισσότερο από κάθε άλλη. Έτσι, αυτός εγκαταστάθηκε στην Κρακοβία και άρχισε να γράφει προκειμένου να τους υποστηρίξει.
Τι Πίστευαν;
Εκείνοι οι Σοκινιανοί, όπως ονομάστηκαν αργότερα, ήθελαν πάνω απ’ όλα να αποκαταστήσουν την αγνή Χριστιανοσύνη που διδάσκει η Αγία Γραφή. Πίστευαν ότι η Προτεσταντική Μεταρρύθμιση είχε αφαιρέσει επιφανειακά μόνο τη διαφθορά και τις τυπικιστικές τελετουργίες της Καθολικής Εκκλησίας, ενώ δεν είχε αγγίξει καθόλου το σάπιο της πυρήνα και τις αντιγραφικές της διδασκαλίες.
Όπως και οι θρησκείες που τους περιέβαλλαν, ήταν κι αυτοί ένοχοι πολλών σφαλμάτων. Ωστόσο, απ’ όλες τις θρησκείες της Μεταρρύθμισης, αυτό το μικρό ρεύμα του Σοκινιανισμού προσκολλήθηκε στην Αγία Γραφή περισσότερο από τις πιο πολλές άλλες θρησκείες. Ακολουθούν μερικά παραδείγματα.
Όπως και οι Αναβαπτιστές, αυτοί δίδασκαν ότι ο νηπιοβαπτισμός ήταν αντιγραφικός, εφόσον στην Αγία Γραφή βαφτίζονταν μονάχα ενήλικοι. Επίσης οι Σοκινιανοί υποστήριζαν σταθερά τη Γραφική εντολή να αγαπούν τον πλησίον τους και να αφήσουν τα όπλα του πολέμου. Ενώ οι Καθολικοί και οι Προτεστάντες πότιζαν αχόρταγα την Ευρώπη με αίμα, οι Σοκινιανοί αρνούνταν να πάνε στον πόλεμο για οποιοδήποτε λόγο. Πολλοί απ’ αυτούς πέθαναν λόγω αυτής της Γραφικής στάσης. Επιπλέον, δεν συμφωνούσαν να έχουν δημόσια αξιώματα, επειδή αυτό θα μπορούσε να τους κάνει ένοχους πολέμου.
Το πνεύμα του εθνικισμού, που ήταν τόσο διαδεδομένο εκείνο τον καιρό, δεν τους επηρέαζε καθόλου. Αυτοί πίστευαν ότι οι αληθινοί Χριστιανοί ήταν ξένοι, σ’ οποιαδήποτε χώρα αυτού του κόσμου κι αν ζούσαν. (Ιωάννης 17:16· 18:36) Στις συναθροίσεις τους, οι οποίες διεξάγονταν ως και τρεις φορές την εβδομάδα, έψαλλαν ύμνους, άκουγαν κηρύγματα και διάβαζαν ένα έντυπο που εξηγούσε τις διδασκαλίες τους. Ήταν φημισμένοι για τους υψηλούς ηθικούς κανόνες τους. Για να συνεχίσει να διατηρείται η αγνότητα της εκκλησίας, οι ομόπιστοι λάβαιναν διόρθωση και νουθεσίες και, αν ήταν απαραίτητο, αφόριζαν, δηλαδή απέκοπταν, οποιοδήποτε μέλος τους, το οποίο αρνούνταν να δεχτεί τις εξηγήσεις που έδιναν οι Σοκινιανοί σχετικά με το Λόγο του Θεού ή να ζει σύμφωνα μ’ αυτές.—2 Ιωάννου 10· 1 Κορινθίους 5:11.
Οι Σοκινιανοί δεν δίσταζαν να χρησιμοποιούν το προσωπικό όνομα του Θεού, Ιεχωβά. Θεωρούσαν ιδιαίτερα σπουδαία τα λόγια του εδαφίου Ιωάννης 17:3, το οποίο λέει ότι η απόκτηση γνώσης γι’ αυτόν και για τον Γιο του σημαίνει αιώνια ζωή. Την αιώνια ζωή την έβλεπαν ως τη μεγαλειώδη ελπίδα όλων των αληθινών Χριστιανών. Αρνούνταν κατηγορηματικά το δόγμα περί αθανασίας της ψυχής. Αντίθετα, δίδασκαν, όπως και η Αγία Γραφή, ότι η ψυχή πεθαίνει και ότι υπάρχει η ελπίδα για ζωή που βασίζεται σε μια μελλοντική ανάσταση.—Ιεζεκιήλ 18:4· Ιωάννης 5:28, 29.
Απέρριπταν επίσης τη διδασκαλία της πύρινης κόλασης, ως αντιγραφική. Ο Σοκίνος διέκρινε ξεκάθαρα ότι είναι παράλογο να λέει κανείς πως ο Θεός θα βασάνιζε έναν άνθρωπο αιώνια στη φωτιά, προκειμένου να τον τιμωρήσει για τις αμαρτίες που διέπραξε αυτός μέσα σε 70 ή 80 χρόνια! Μερικοί από τους πρώτους Σοκινιανούς ηγέτες δίδασκαν ακόμη και τη Χιλιετή Βασιλεία του Χριστού στη γη.—Εκκλησιαστής 9:5· Αποκάλυψις 20:4.
Γιατί Απέρριπταν την Τριάδα;Ωστόσο, όπως και ο Σερβέτος που ήταν προγενέστερός τους, οι Σοκινιανοί ήταν κυρίως φημισμένοι επειδή απέρριπταν τη διδασκαλία των εκκλησιών περί Τριάδας. Γιατί απέρριπταν αυτή τη διδασκαλία; Ο τρόπος λογίκευσης που ακολουθούσαν είχε δύο πτυχές. Πρώτον και κύριον, διέκριναν ότι η Τριάδα ήταν αντιγραφική.
Μέχρι και σήμερα, οι λόγιοι παραδέχονται με προθυμία ότι η Αγία Γραφή δεν περιέχει καμιά αναφορά σε οποιαδήποτε Τριάδα, αλλά ότι αυτή η διδασκαλία ήταν αποτέλεσμα της ‘δημιουργικής θεολογίας’, ήταν μια προσπάθεια να συγχωνευτεί η «Χριστιανοσύνη» του τέταρτου αιώνα με την ελληνική φιλοσοφία. Τι θέση θα μπορούσε να έχει μια τέτοια διδασκαλία σ’ ένα κίνημα που προσπαθούσε να αποκαταστήσει την αγνή Χριστιανοσύνη; Δεν είχε καμιά θέση.
Ένας ιστορικός είπε τα εξής για τον Σερβέτο: «Αντί να θέτουν οι άνθρωποι την πίστη τους σ’ ένα δόγμα, του οποίου οι ίδιοι οι όροι—Τριάδα, υπόσταση, πρόσωπο, ουσία—δεν ήταν παρμένοι από την Αγία Γραφή αλλά τους είχαν εφεύρει οι φιλόσοφοι και σύμφωνα με το οποίο ο Χριστός δεν ήταν τίποτα παραπάνω από μια φιλοσοφική αφηρημένη έννοια, αυτός επιθυμούσε να τους κάνει να θέτουν την πίστη τους σ’ έναν ζωντανό Θεό, σ’ έναν θεϊκό Χριστό ο οποίος ήταν μια ιστορική πραγματικότητα και σ’ ένα Άγιο Πνεύμα που ενεργεί παντοτινά στην καρδιά των ανθρώπων». Αυτός πίστευε ότι οι τρεις ήταν ένα, μονάχα με την έννοια του εδαφίου Ιωάννης 17:21 και έλεγε πως το άγιο πνεύμα είναι η ενεργός δύναμη του Θεού κι όχι κάποιο πρόσωπο.
Εκτός απ’ αυτό, οι Σοκινιανοί διέκριναν ότι οι δήθεν Γραφικές αποδείξεις γι’ αυτό το δόγμα ήταν πολύ αδύνατες. Το εδάφιο που προτιμούν οι Τριαδιστές, το 1 Ιωάννου 5:7, είχε γίνει ήδη γνωστό ότι ήταν νόθο και ότι επρόκειτο για μεταγενέστερη και μη θεόπνευστη προσθήκη στην Αγία Γραφή. Το άλλο εδάφιο, το Ιωάννης 1:1, έχει νόημα μονάχα αν κατανοήσουμε ότι αποκαλεί τον Χριστό «θείο» ή «έναν θεό», αντί να τον κάνει το ίδιο με τον παντοδύναμο Θεό.
Αλλά το πιο γερό χτύπημα στην Τριάδα ήταν ότι αυτή καθαυτήν η περιγραφή την οποία κάνει η Αγία Γραφή για τον Θεό, για τον Ιησού και για το άγιο πνεύμα, καθιστά εντελώς αδύνατο το να είναι μέλη οποιασδήποτε τριάδας. Πώς γίνεται αυτό; Πρώτα απ’ όλα, η Αγία Γραφή δείχνει ότι το άγιο πνεύμα δεν είναι καν πρόσωπο, αλλά είναι η ενεργός δύναμη του Θεού. (Λουκάς 1:41· Πράξεις 10:38) Δεύτερον, ο Χριστός δεν θα μπορούσε να είναι «ίσος και συναιώνιος» με τον Πατέρα, αφού η Αγία Γραφή τον περιγράφει ως κατώτερο του Πατέρα του και ως δημιουργημένο απ’ Αυτόν. (Ιωάννης 14:28· Κολοσσαείς 1:15, ΚΔΤΚ) Τελικά, πώς θα μπορούσε ο Ιεχωβά, που περιγράφεται τόσο συχνά ως ο ένας Θεός, να αποτελεί μέρος μιας τρίπτυχης θεότητας;—Δευτερονόμιον 6:4· Ησαΐας 44:6.
Έχοντας λοιπόν Γραφική βάση, οι Σοκινιανοί αρνούνταν την Τριάδα. Αλλά την απέρριπταν και με βάση την απλή λογική. Σύμφωνα με έναν ιστορικό της Μεταρρύθμισης: «Ο Σοκίνος πίστευε ότι . . . μολονότι [η Αγία Γραφή] μπορεί να περιέχει πράγματα που είναι υπεράνω της λογικής . . . , δεν περιέχει τίποτα που να αντιφάσκει με τη λογική». Είναι σαφές ότι η Τριάδα, με τις αντιφατικές της αντιλήψεις περί ενός θεού, ο οποίος είναι ταυτόχρονα τρία πρόσωπα, ανήκει στη δεύτερη απ’ αυτές τις κατηγορίες. Ένας ιστορικός περιγράφει ως εξής το τι πίστευε ο Σερβέτος γι’ αυτό το δόγμα: «Προκαλούσε σύγχυση στο κεφάλι του και δεν θέρμαινε την καρδιά του ούτε ενέπνεε τη θέλησή του».
Βέβαια, οι Σοκινιανοί έπεσαν πράγματι σε μερικά ολοφάνερα δογματικά λάθη. Ο Σοκίνος και οι ακόλουθοί του αρνούνταν την αρχή σχετικά με το αντίλυτρο του Χριστού. Ωστόσο, η Αγία Γραφή διδάσκει ξεκάθαρα ότι ο Χριστός πλήρωσε με το θάνατό του το τίμημα προκειμένου να απολυτρωθεί η ανθρωπότητα από την αμαρτωλή κατάστασή της. (Ρωμαίους 5:12· 1 Τιμόθεον 2:5, 6) Υπήρχαν επίσης κι άλλα λάθη. Για παράδειγμα, ο Σοκίνος δίδασκε ότι ο Χριστός δεν είχε προανθρώπινη ύπαρξη, πράγμα που αποτελεί άλλη μια σαφή διδασκαλία της Αγίας Γραφής.—Ιωάννης 8:58.
Οι «Πολωνοί Αδελφοί» — Μια Σύντομη και Τραγική Ιστορία
Η Δευτερεύουσα Μεταρρυθμισμένη Εκκλησία (όπως ονομάζονταν επίσημα οι Σοκινιανοί ή «Πολωνοί Αδελφοί») άκμασε στην Πολωνία, για εκατό περίπου χρόνια. Όταν έφτασαν στο αποκορύφωμά τους, αριθμούσαν 300 εκκλησίες. Πώς όμως έφτασαν στο σημείο να αντπυχθούν τόσο πολύ;
Όλα άρχισαν το 1556 όταν δημιουργήθηκε ένα σοβαρό ρήγμα στην Καλβινιστική Εκκλησία της Πολωνίας. Ένα κύριο σημείο διένεξης ήταν το δόγμα της Τριάδας. Οι ηγέτες ενός προοδευτικού κινήματος εντός της εκκλησίας απέρριπταν το δόγμα ως αντιγραφικό. Αυτό εξαγρίωσε την εκκλησιαστική ηγεσία και οδήγησε τελικά στην απόσχιση του προοδευτικού κινήματος το 1565. Οι Καλβινιστές αποκαλούσαν τους διαφωνούντες ‘Αρειανούς’, αλλά οι οπαδοί της νέας ομάδας προτιμούσαν να ονομάζονται Χριστιανοί ή «Πολωνοί Αδελφοί». (Σημείωση: Ο Άρειος (250-336 Κ.Χ.) ήταν ένας Αλεξανδρινός ιερέας ο οποίος ισχυριζόταν ότι ο Ιησούς είναι κατώτερος από τον Πατέρα. Η Σύνοδος της Νίκαιας απέρριψε την άποψή του το 325 Κ.Χ.)
Κάποιος Πολωνός ευγενής, ο Γιαν Σενιένσκι, θέλησε να προσφέρει στη νέα εκκλησία ένα «ήσυχο, απομονωμένο μέρος», όπως είπε, στο οποίο θα μπορούσε να αναπτυχθεί. Κάνοντας χρήση ενός ειδικού προνομίου που του είχε χορηγήσει ο βασιλιάς της Πολωνίας, το 1569 ο Σενιένσκι ίδρυσε την πόλη Ρακοβία, βορειοανατολικά της Κρακοβίας, η οποία αργότερα έγινε κέντρο του Σοκινιανισμού στην Πολωνία. Ο Σενιένσκι παραχώρησε στους κατοίκους της Ρακοβίας ορισμένα δικαιώματα, περιλαμβανομένης και της ελευθερίας λατρείας. Εκείνη περίπου την περίοδο που ο Φαύστος Σοκίνος ταξίδεψε στην Πολωνία και έγινε εξέχον μέλος του κινήματος των «Πολωνών Αδελφών».
Η νέα πόλη προσέλκυσε τεχνίτες, γιατρούς, φαρμακοποιούς, αστούς και αριστοκράτες διαφόρων δογμάτων. Επίσης, εκεί συνέρρεαν ιερείς από την Πολωνία, τη Λιθουανία, την Τρανσυλβανία, τη Γαλλία, ακόμη και την Αγγλία. Εντούτοις, δεν συμμερίζονταν όλοι αυτοί οι νεοφερμένοι τις πεποιθήσεις των Σοκινιανών· έτσι, τα επόμενα τρία χρόνια, από το 1569 ως το 1572, η Ρακοβία έγινε τόπος ατέλειωτων θεολογικών συζητήσεων. Με ποιο αποτέλεσμα;
Ένας Οίκος Διαιρείται
Το κίνημα των Σοκινιανών άρχισε να διαιρείται—από τη μια πλευρά ήταν αυτοί που διακρατούσαν πιο ριζοσπαστικές απόψεις και από την άλλη εκείνοι που είχαν πιο μετριοπαθείς ιδέες. Παρά τις διαφορές τους, όμως, οι πεποιθήσεις που διακρατούσαν από κοινού, όπως προαναφέρθηκαν, ήταν χαρακτηριστικές και περιφρονούσαν τις δημοφιλείς θρησκευτικές παραδόσεις.
Τόσο οι Καλβινιστές όσο και οι Καθολικοί κληρικοί εξαπέλυσαν σφοδρή εναντίωση κατά της ομάδας αυτής, αλλά οι Σοκινιανοί ιερείς επωφελήθηκαν από την ατμόσφαιρα ανεξιθρησκείας που προήγαν Πολωνοί βασιλιάδες όπως ο Σιγισμούνδος Β΄ Αύγουστος και ο Στέφανος Μπάταρι προκειμένου να διδάξουν τις ιδέες τους.
Το Σημαντικότατο Έργο του Μπούντνι
Η Καλβινιστική μετάφραση της Αγίας Γραφής, που χρησιμοποιούνταν ευρέως εκείνον τον καιρό, δεν ανταποκρινόταν στις ανάγκες πολλών αναγνωστών. Η μετάφραση έγινε, όχι από τις πρωτότυπες γλώσσες, αλλά από τη λατινική Βουλγάτα και μια σύγχρονη γαλλική μετάφραση. «Η πιστότητα και η ακρίβεια των σκέψεων θυσιάστηκαν χάρη του όμορφου ύφους», αναφέρει μια πηγή. Διείσδυσαν πολλά λάθη. Γι’ αυτό, ένας πολύ γνωστός λόγιος ονόματι Σίμων Μπούντνι κλήθηκε να διορθώσει τη μετάφραση. Εκείνος έκρινε ότι θα ήταν ευκολότερο να ετοιμάσει μια εντελώς καινούρια μετάφραση παρά να διορθώσει την προηγούμενη. Ο Μπούντνι άρχισε το έργο του γύρω στο 1567.
Καθώς μετέφραζε, ο Μπούντνι ανέλυε σε βάθος κάθε λέξη και τις παράγωγές της με τρόπο που κανένας δεν το είχε κάνει ως τότε στην Πολωνία. Εκεί όπου το εβραϊκό κείμενο είχε δυσκολίες, παρέθετε την κυριολεκτική μετάφραση σε περιθωριακές σημειώσεις. Όπου ήταν απαραίτητο, επινοούσε καινούριες λέξεις και προσπαθούσε να χρησιμοποιεί την απλή, καθομιλουμένη πολωνική της εποχής του. Στόχος του ήταν να προσφέρει στον αναγνώστη μια πιστή και επακριβή μετάφραση της Αγίας Γραφής.
Ο Μπούντνι εξέδωσε τη μετάφραση ολόκληρης της Αγίας Γραφής το 1572. Εντούτοις, εκείνοι που είχαν την επιμέλεια του έργου παραποίησαν τη μετάφρασή του των Ελληνικών Γραφών. Απτόητος, ο Μπούντνι άρχισε να ετοιμάζει μια αναθεωρημένη μετάφραση, η οποία ολοκληρώθηκε δύο χρόνια αργότερα. Η υπέροχη μετάφραση των Ελληνικών Γραφών του Μπούντνι υπερτερούσε από τις προηγούμενες πολωνικές μεταφράσεις. Επιπρόσθετα, σε πολλά μέρη αποκατέστησε το θεϊκό όνομα Ιεχωβά.
Στο τελικό μέρος του 16ου αιώνα και στις πρώτες τρεις δεκαετίες του 17ου αιώνα, η Ρακοβία, η έδρα του κινήματος, έγινε θρησκευτικό και πνευματικό κέντρο. Εκεί οι ηγέτες και οι συγγραφείς των Πολωνών Αδελφών εξέδιδαν τα φυλλάδια και τα άλλα συγγράμματά τους.
Ενθάρρυναν τη Μόρφωση
Το εκδοτικό έργο των Πολωνών Αδελφών άρχισε να προοδεύει περίπου το 1600 όταν εγκαταστάθηκε ένα τυπογραφικό πιεστήριο στη Ρακοβία. Το πιεστήριο μπορούσε να τυπώνει και μικρές διατριβές και μεγάλα βιβλία σε αρκετές γλώσσες. Μια κοντινή χαρτοποιία, ιδιοκτησία των «Πολωνών Αδελφών», προμήθευε χαρτί υψηλής ποιότητας για αυτά τα έντυπα. Ως εκτυπωτικό κέντρο, η Ρακοβία σύντομα ανταγωνιζόταν τα καλύτερα στην Ευρώπη. Πιστεύεται ότι, τα επόμενα 40 χρόνια, εκείνο το πιεστήριο τύπωσε περίπου 500 διαφορετικά βιβλία και φυλλάδια, σε 20 περίπου γλώσσες. Ιεραπόστολοι και περιοδεύοντες σπουδαστές τα διέδωσαν σ’ ολόκληρη την Ευρώπη. Έχει ειπωθεί ότι τα έντυπα με περιεχόμενο κατά των Σοκινιανών, που είχαν πηγή έμπνευσης τα παραπάνω έργα και γράφτηκαν τους επόμενους δυο και πλέον αιώνες, θα μπορούσαν να γεμίσουν μια βιβλιοθήκη!
Οι «Πολωνοί Αδελφοί» σύντομα διέκριναν ότι υπήρχε ανάγκη να μορφωθούν τόσο οι ομόπιστοί τους όσο και άλλοι. Γι’ αυτόν το σκοπό, το 1602 ιδρύθηκε το Πανεπιστήμιο της Ρακοβίας το οποίο προσήλκυσε σεβαστούς δασκάλους και σπουδαστές απ’ όλα τα μέρη του κόσμου. Οι γιοι των «Πολωνών Αδελφών», καθώς και τα άρρενα παιδιά των Καθολικών και των Προτεσταντών, φοιτούσαν εκεί. Αν και επρόκειτο για θεολογική σχολή, η θρησκεία δεν ήταν το μόνο μάθημα που διδασκόταν. Στο πρόγραμμα περιλαμβάνονταν επίσης ξένες γλώσσες, ηθική, οικονομικά, ιστορία, νομικά, λογική, φυσικές επιστήμες, μαθηματικά, ιατρική και γυμναστική. Το πανεπιστήμιο είχε μια μεγάλη βιβλιοθήκη, η οποία συνέχισε να επεκτείνεται, χάρη στο τοπικό τυπογραφείο.
Καθώς προχωρούσε ο 17ος αιώνας, φαινόταν ότι οι «Πολωνοί Αδελφοί» θα εξακολουθούσαν να ευημερούν. Ωστόσο, δεν επρόκειτο να συμβεί αυτό, αφού Καθολικοί και Προτεστάντες έτρεφαν το ίδιο μίσος για τους Σοκινιανούς.
Η Εκκλησία και το Κράτος Αντεπιτίθενται
Ο ίδιος ο Φαύστος Σοκίνος υπέστη επίθεση, ξυλοδαρμό, κακομεταχείριση από έναν όχλο και παραλίγο να τον πνίξουν, λόγω των πεποιθήσεών του. Ακόμη και πριν από το θάνατό του το 1604, οι Ιησουίτες, που είχαν σκοπό να αποκαταστήσουν το μεγαλείο της Καθολικής Εκκλησίας στην Πολωνία, είχαν αρχίσει σιγά-σιγά να εισχωρούν ανεπαίσθητα σε θέσεις από τις οποίες θα μπορούσαν να ασκούν επιρροή στο βασιλιά.
Ο διωγμός των Σοκινιανών άρχισε να παίρνει μεγαλύτερες διαστάσεις. Το 1611, αφαίρεσαν την περιουσία ενός πλούσιου Σοκινιανού και καταδίκασαν τον ίδιο στις εξής ποινές: να του κοπεί η γλώσσα, να αποκεφαλιστεί, να του κοπεί το ένα χέρι και το ένα πόδι και μετά να καεί. Φυσικά, αυτός θα μπορούσε να εξακολουθήσει να ζει με την ησυχία του, αν άλλαζε απλώς τη θρησκεία του. Αλλά δεν υποχώρησε. Χωρίς να λυγίσει, εκτελέστηκε στην αγορά της Βαρσοβίας.
Ο Ζμπίγκνιεβ Ογκονόφσκι, από την Πολωνική Ακαδημία Επιστημών, εξηγεί: «Στο τέλος της τρίτης δεκαετίας του 17ου αιώνα, η κατάσταση των ‘Αρειανών’ στην Πολωνία άρχισε να δυσχεραίνεται απότομα». Αυτό οφειλόταν στην ολοένα και πιο τολμηρή δράση του Καθολικού κλήρου. Ο κλήρος χρησιμοποιούσε κάθε δυνατό μέσο, ακόμη και συκοφαντίες και λιβελογραφήματα, για να δυσφημίσει τους «Πολωνούς Αδελφούς». Η επίθεση διευκολύνθηκε από την αλλαγμένη πολιτική κατάσταση στην Πολωνία. Ο νέος Πολωνός βασιλιάς, ο Σιγισμούνδος Γ΄ Βάζα, ήταν εχθρός των «Πολωνών Αδελφών». Οι διάδοχοί του, ιδιαίτερα ο Ιωάννης Β΄ Καζίμηρος Βάζα, υποστήριζαν παρόμοια τις προσπάθειες που κατέβαλλε η Καθολική Εκκλησία για να συντρίψει τους «Πολωνούς Αδελφούς».
Τα πράγματα έφτασαν στο απροχώρητο όταν ειπώθηκε ότι κάποιοι σπουδαστές από τη Ρακοβία βεβήλωσαν εσκεμμένα ένα σταυρό. Αυτό το περιστατικό αποτέλεσε την αφορμή για την καταστροφή της έδρας των «Πολωνών Αδελφών». Ο ιδιοκτήτης του Πανεπιστημίου της Ρακοβίας κατηγορήθηκε ενώπιον ενός κοινοβουλευτικού δικαστηρίου ότι “διέσπειρε τη φαυλότητα” επειδή υποστήριζε το Πανεπιστήμιο της Ρακοβίας και το τυπογραφείο του. Οι «Πολωνοί Αδελφοί» κατηγορήθηκαν για ανατρεπτική δράση, συμμετοχή σε όργια και ανήθικη ζωή. Το 1638 κοινοβούλιο της Πολωνίας διέταξε να κλείσει το Πανεπιστήμιο της Ρακοβίας και το τυπογραφείο και να καταστραφεί ο ναός που ανήκε στους «Πολωνούς Αδελφούς». Οι πιστοί διατάχθηκαν να εγκαταλείψουν την πόλη. Οι καθηγητές του πανεπιστημίου εκδιώχθηκαν από τη χώρα επί ποινή θανάτου. Μερικοί «Πολωνοί Αδελφοί» μετακινήθηκαν σε πιο ασφαλή μέρη, όπως η Σιλεσία και η Σλοβακία.
Είκοσι χρόνια αργότερα, το 1658, οι Ιησουίτες πέτυχαν επιτέλους το στόχο τους! Το κοινοβούλιο έκανε άλλο ένα βήμα αποφασίζοντας ότι όλα τα μέλη της Δευτερεύουσας Μεταρρυθμισμένης Εκκλησίας που τότε μπορεί να αριθμούσαν περί τα 10.000 άτομα ή και περισσότερα, θα έπρεπε να πουλήσουν την περιουσία τους και να φύγουν στο εξωτερικό εντός τριών ετών. Αργότερα η προθεσμία συντομεύτηκε στα δύο έτη. Οποιοσδήποτε συνέχιζε να ασπάζεται τις πεποιθήσεις τους έπειτα από αυτό θα εκτελούνταν. Ξέσπασε κτηνώδης διωγμός.
Εκατοντάδες άτομα διάλεξαν την εξορία. Μερικοί εξόριστοι Σοκινιανοί εγκαταστάθηκαν στην Πρωσία και την Ολλανδία, όπου συνέχισαν τις εκτυπωτικές τους δραστηριότητες. Στην Τρανσυλβανία λειτουργούσε μια εκκλησία ως τις αρχές του 18ου αιώνα. Τελικά, διασκορπίστηκαν στην Ευρώπη με αποτέλεσμα να τους είναι όλο και πιο δύσκολο να διατηρήσουν την ενότητά τους. Κι αυτοί οι εναπομείναντες απομονωμένοι όμιλοι εξαφανίστηκαν σταδιακά.
Η Κληρονομιά των Σοκινιανών
Ωστόσο, τα συγγράμματα των Σοκινιανών εξακολούθησαν να ασκούν επιρροή. Το έργο Racovian Catechism (Ρακοβιανή Κατήχηση), που στηριζόταν στα συγγράμματα του Σοκίνου και εκδόθηκε λίγο μετά το θάνατό του, μεταφράστηκε στην αγγλική από τον Τζον Μπιντλ το 1652. Με εντολή του Κοινοβουλίου τα αντίτυπα αυτού του βιβλίου κατασχέθηκαν και κάηκαν, και ο Μπιντλ φυλακίστηκε. Μολονότι απελευθερώθηκε για ένα χρονικό διάστημα, φυλακίστηκε πάλι και πέθανε στη φυλακή.
Αλλά τα επιχειρήματα κατά της Τριάδας δεν θα εξαφανίζονταν τόσο εύκολα στην Αγγλία, όπου πολλοί λογικοί άνθρωποι που είχαν γνώσεις διέκριναν ότι αυτά ήταν αληθινά σύμφωνα με τη Γραφή. Ο Σερ Ισαάκ Νεύτων, ένας από τους μεγαλύτερους επιστήμονες σ’ ολόκληρη την ιστορία, αρνήθηκε την Τριάδα στα συγγράμματά του· μερικές φορές μάλιστα τον αποκαλούν Σοκινιανό. Τον Τζόζεφ Πρίστλεϊ, ο οποίος ήταν διάσημος χημικός και ανακάλυψε το οξυγόνο, τον αποκαλούσαν κι αυτόν Σοκινιανό. Ο Τζον Μίλτον επίσης, ο μεγάλος ποιητής, απέρριπτε την Τριάδα. Μάλιστα, ο Γάλλος φιλόσοφος Βολτέρος έβρισκε αστείο το ότι ο Λούθηρος, ο Καλβίνος και ο Ζβίγγλιος—των οποίων τα συγγράμματα φαινόταν στον Βολτέρο ότι ήταν «αδύνατο να τα διαβάσει κανείς»—πήραν με το μέρος τους μεγάλο μέρος της Ευρώπης, ενώ «οι μεγαλύτεροι φιλόσοφοι και οι καλύτεροι συγγραφείς της ίδιας περιόδου», όπως ο Νεύτων και άλλοι Σοκινιανοί, είχαν πάρει με το μέρος τους μόνο ένα μικροσκοπικό ποίμνιο, το οποίο μειωνόταν.
Οι άντρες αυτοί, όπως κι ο Σοκίνος που ήταν προγενέστερός τους, τόνιζαν τη σπουδαιότητα του να υπάρχει λογική στη θρησκεία. Κι αυτό ακριβώς πρέπει να γίνεται. Η ίδια η Αγία Γραφή μάς παροτρύνει να υπηρετούμε τον Θεό ‘με τη δύναμη της λογικής μας’. (Ρωμαίους 12:1, ΜΝΚ) Εντούτοις, στο Ουνιταριανιστικό κίνημα, που αναπτύχθηκε στην Αγγλία από τις Σοκινιανικές ρίζες, ο ανθρώπινος τρόπος λογίκευσης άρχισε να υπερισχύει της Αγίας Γραφής. Στα μέσα του 19ου αιώνα, σύμφωνα με την ιστορία του κινήματός τους, οι Ουνιταριανοί της Αγγλίας και της Αμερικής «άρχισαν να εγκαταλείπουν τη γραφή ως την κυριότερη πηγή θρησκευτικής αλήθειας».
Ωστόσο, οι πρώτοι Σοκινιανοί έθεσαν ένα παράδειγμα από το οποίο θα μπορούσαν να διδαχτούν πολλές σύγχρονες θρησκείες, πράγμα που όμως δεν συμβαίνει. Για παράδειγμα, ένας Πρεσβυτεριανός διάκονος επαίνεσε τη θέση που έπαιρναν σχετικά με τον πόλεμο, σε σύγκριση με την «ανικανότητα [των σύγχρονων θρησκειών] μπροστά στον Παγκόσμιο Πόλεμο». Ο ίδιος εξέφρασε την ελπίδα ότι σύντομα όλες οι θρησκείες του λεγόμενου Χριστιανικού κόσμου θα έπαιρναν θέση κατά του πολέμου. Αλλά αυτά τα λόγια τα έγραψε το 1932. Ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος ξέσπασε λίγα χρόνια αργότερα, και οι εκκλησίες υποστήριξαν και πάλι την αιματοχυσία. Σήμερα ο πόλεμος μαίνεται σ’ ένα μεγάλο μέρος της υφηλίου. Και η θρησκεία προκαλεί περισσότερους πολέμους απ’ όσους εμποδίζει.
Το σύνολο του καθ’ ομολογίαν Χριστιανικού Κόσμου έχει χάσει το σεβασμό του για την Αγία Γραφή και σε αυτό έχει παίξει καθοριστικό ρόλο η στάση των κληρικών του! Αντί για την Αγία Γραφή, συνεχίζουν όλους αυτούς τους αιώνες να διδάσκουν ιδέες ανθρώπων —ανθρώπινες φιλοσοφίες μεταξύ των οποίων είναι η αθανασία της ψυχής, η πύρινη κόλαση και η Τριάδα— απομακρύνοντας έτσι τους πιστούς τους ολοένα και περισσότερο από την αλήθεια για τον Θεό! Οι Σοκινιανοί ήταν σπουδαστές του Λόγου του Θεού. Ανακάλυψαν μερικές πολύτιμες αλήθειες, και δεν δίστασαν να τις μοιραστούν με άλλους. Σας προτρέπουμε να κάνετε κι εσείς το ίδιο!
- Πηγή: Ξύπνα! 88 22/11 19-22, Σκοπιά 00 1/1 21-23
- Επιμέλεια: Χαριτάκης Κώστας, Εκκλησία Πολίχνη Νέα Θεσσαλονίκη, 29/10/2017.
Σχόλια (0)