Έχει σημασία αν εμφανίζεται το όνομα του Θεού στην Αγία Γραφή; Για τον Θεό προφανώς έχει. Το όνομά του, το οποίο δηλώνεται με τους τέσσερις εβραϊκούς χαρακτήρες που είναι γνωστοί ως το Τετραγράμματο, εμφανίζεται σχεδόν 7.000 φορές στο πρωτότυπο εβραϊκό κείμενο της κοινώς αποκαλούμενης Παλαιάς Διαθήκης.

Οι Βιβλικοί λόγιοι δέχονται ότι το προσωπικό όνομα του Θεού εμφανίζεται στην Παλαιά Διαθήκη, δηλαδή στις Εβραϊκές Γραφές. Εντούτοις, πολλοί πιστεύουν ότι αυτό δεν εμφανιζόταν στα πρωτότυπα ελληνικά χειρόγραφα της λεγόμενης Καινής Διαθήκης.

Τι συμβαίνει, λοιπόν, όταν ένας συγγραφέας της Καινής Διαθήκης παραθέτει περικοπές από την Παλαιά Διαθήκη στις οποίες εμφανίζεται το Τετραγράμματο; Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι περισσότεροι μεταφραστές χρησιμοποιούν τη λέξη «Κύριος» αντί του προσωπικού ονόματος του Θεού. Η Μετάφραση Νέου Κόσμου δεν ακολουθεί αυτή την κοινή τακτική. Χρησιμοποιεί το όνομα Ιεχωβά 237 φορές στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές, δηλαδή στην Καινή Διαθήκη.

Ποια προβλήματα αντιμετωπίζουν οι μεταφραστές της Γραφής όταν πρέπει να αποφασίσουν αν θα χρησιμοποιήσουν το όνομα του Θεού στην Καινή Διαθήκη; Ποια βάση υπάρχει για να χρησιμοποιείται το όνομα του Θεού σε αυτό το τμήμα των Αγίων Γραφών; Και πώς επηρεάζει εσάς η χρήση του ονόματος του Θεού στη Γραφή;

Μεταφραστικό Πρόβλημα

Τα χειρόγραφα της Καινής Διαθήκης που διαθέτουμε σήμερα δεν είναι τα πρωτότυπα. Τα πρωτότυπα χειρόγραφα, τα οποία έγραψαν ο Ματθαίος, ο Ιωάννης,ο Παύλος και άλλοι, χρησιμοποιούνταν πολύ και αναμφίβολα φθάρηκαν γρήγορα. Γι’ αυτό, έγιναν αντίγραφα, και όταν φθάρηκαν και αυτά, έγιναν και άλλα. Τα περισσότερα από τα χιλιάδες αντίγραφα της Καινής Διαθήκης που υπάρχουν σήμερα έγιναν τουλάχιστον δύο αιώνες μετά τη συγγραφή των πρωτότυπων κειμένων. Φαίνεται ότι τότε οι αντιγραφείς των χειρογράφων είτε αντικαθιστούσαν το Τετραγράμματο με τη λέξη Κύριος είτε αντέγραφαν από χειρόγραφα στα οποία είχε ήδη συμβεί αυτό.

Γνωρίζοντάς το αυτό, ο μεταφραστής πρέπει να κρίνει αν υπάρχουν λογικές αποδείξεις ότι το Τετραγράμματο εμφανιζόταν όντως στα πρωτότυπα ελληνικά χειρόγραφα. Μπορεί όμως να τεκμηριωθεί κάτι τέτοιο; Εξετάστε τα ακόλουθα επιχειρήματα:

▪ Όταν ο Ιησούς παρέθετε ή διάβαζε κάτι από την Παλαιά Διαθήκη, χρησιμοποιούσε το θεϊκό όνομα. (Δευτερονόμιο 6:13, 16· 8:3· Ψαλμός 110:1· Ησαΐας 61:1, 2· Ματθαίος 4:4, 7, 10· 22:44· Λουκάς 4:16-21) Στις ημέρες του Ιησού και των μαθητών του, το Τετραγράμματο εμφανιζόταν σε αντίγραφα του εβραϊκού κειμένου της κοινώς αποκαλούμενης Παλαιάς Διαθήκης, κάτι που εξακολουθεί να συμβαίνει και σήμερα. Ωστόσο, επί αιώνες οι λόγιοι νόμιζαν ότι το Τετραγράμματο απουσίαζε από τα χειρόγραφα της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα, μιας ελληνικής μετάφρασης της Παλαιάς Διαθήκης, καθώς και από τα χειρόγραφα της Καινής Διαθήκης. Κατόπιν, στα μέσα του 20ού αιώνα, ήρθε στην προσοχή των λογίων κάτι αξιοσημείωτο —είχαν ανακαλυφτεί ορισμένα παμπάλαια σπαράγματα της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα από τις ημέρες του Ιησού. Αυτά τα σπαράγματα περιέχουν το προσωπικό όνομα του Θεού, γραμμένο με εβραϊκούς χαρακτήρες.

▪ Ο Ιησούς χρησιμοποιούσε το όνομα του Θεού και το γνωστοποιούσε στους άλλους. (Ιωάννης 17:6, 11, 12, 26) Ο Ιησούς δήλωσε ευθέως: «Εγώ έχω έρθει στο όνομα του Πατέρα μου». Τόνισε, επίσης, ότι τα έργα του γίνονταν «στο όνομα του Πατέρα [του]». Μάλιστα, αυτό καθαυτό το όνομα του Ιησού σημαίνει «Ο Ιεχωβά Είναι Σωτηρία».—Ιωάννης 5:43· 10:25.

▪ Το θεϊκό όνομα εμφανίζεται με τη συντετμημένη του μορφή στις Ελληνικές Γραφές. Στα εδάφια Αποκάλυψη 19:1, 3, 4, 6, το θεϊκό όνομα εμπεριέχεται στην έκφραση Ἁλληλουιά του πρωτότυπου κειμένου, ή αλλιώς «Αλληλούια». Αυτή η έκφραση σημαίνει κυριολεκτικά «Αινείτε τον Γιαχ!» Η λέξη Γιαχ είναι σύντμηση του ονόματος Ιεχωβά.

▪ Ιουδαϊκά συγγράμματα των πρώτων αιώνων της Κοινής Χρονολογίας αφήνουν να εννοηθεί ότι οι Ιουδαίοι Χριστιανοί χρησιμοποιούσαν το θεϊκό όνομα στα συγγράμματά τους. Η Τοσεφτά, μια γραπτή συλλογή προφορικών νόμων που ολοκληρώθηκε γύρω στο 300 Κ.Χ., αναφέρει τα εξής σχετικά με Χριστιανικά συγγράμματα που έπιαναν φωτιά το Σάββατο: «Τα βιβλία των Ευαγγελιστών και τα βιβλία των μινίμ [θεωρείται ότι ήταν οι Ιουδαίοι Χριστιανοί] δεν τα σώζουν από πυρκαγιά. Αλλά αφήνονται να καούν όπου βρεθούν, αυτά καθώς και οι αναφορές στο Θεϊκό Όνομα που περιέχουν». Η ίδια πηγή παραθέτει τα λόγια του Ραβίνου Γιόσε του Γαλιλαίου, που έζησε στις αρχές του δεύτερου αιώνα Κ.Χ., σύμφωνα με τον οποίο, τις άλλες ημέρες της εβδομάδας «κάποιος κόβει τις αναφορές στο Θεϊκό Όνομα που υπάρχουν σε αυτά [τα Χριστιανικά συγγράμματα] και τις αποθηκεύει, ενώ τα υπόλοιπα τα καίει». Συνεπώς, υπάρχουν ισχυρές αποδείξεις που πιστοποιούν ότι οι Ιουδαίοι του δεύτερου αιώνα Κ.Χ. πίστευαν πως οι Χριστιανοί χρησιμοποιούσαν το όνομα του Ιεχωβά στα συγγράμματά τους.

Πώς Έχουν Χειριστεί οι Μεταφραστές Αυτό το Ζήτημα;

Είναι άραγε η Μετάφραση Νέου Κόσμου η μόνη Αγία Γραφή που αποκαθιστά το όνομα του Θεού στη μετάφραση των Ελληνικών Γραφών; Όχι. Με βάση τις παραπάνω αποδείξεις, πολλοί μεταφραστές της Γραφής έχουν θεωρήσει ότι το θεϊκό όνομα πρέπει να αποκαθίσταται κατά τη μετάφραση της Καινής Διαθήκης.

Παραδείγματος χάρη, πολλές εκδόσεις της Καινής Διαθήκης σε γλώσσες της Αμερικής, της Ασίας, της Αφρικής και των νησιών του Ειρηνικού χρησιμοποιούν το θεϊκό όνομα ευρέως. Μερικές από αυτές τις μεταφράσεις είναι πρόσφατες, όπως η Βίβλος στη ροτουμάν (1999), η οποία χρησιμοποιεί το όνομα Τζιχόβα 51 φορές σε 48 εδάφια της Καινής Διαθήκης, και η έκδοση στην μπάτακ-τόμπα (1989) από την Ινδονησία, η οποία χρησιμοποιεί το όνομα Γιάχοουα 110 φορές στην Καινή Διαθήκη. Το θεϊκό όνομα έχει εμφανιστεί, επίσης, σε γαλλικές, γερμανικές και ισπανικές μεταφράσεις. Λόγου χάρη, ο Πάμπλο Μπεσόν μετέφρασε την Καινή Διαθήκη στην ισπανική στις αρχές του 20ού αιώνα. Η μετάφρασή του χρησιμοποιεί το όνομα Χεοβά στην επιστολή του Ιούδα εδάφιο 14, και σχεδόν 100 υποσημειώσεις υποδεικνύουν το θεϊκό όνομα ως πιθανή απόδοση.

Ακολουθούν μερικά παραδείγματα αγγλικών μεταφράσεων οι οποίες έχουν χρησιμοποιήσει το όνομα του Θεού στην Καινή Διαθήκη:

Μια Κατά Λέξη Μετάφραση της Καινής Διαθήκης. Από το Κείμενο του Βατικανού Χειρογράφου (A Literal Translation of the New Testament. From the Text of the Vatican Manuscript), του Χέρμαν Χάινφετερ (1863)

Το Εμφατικό Δίγλωττο (The Emphatic Diaglott), του Μπέντζαμιν Γουίλσον (1864)

Οι Επιστολές του Παύλου στη Σύγχρονη Αγγλική (The Epistles of Paul in Modern English), του Τζορτζ Μπάρκερ Στίβενς (1898)

Η Επιστολή του Αγ. Παύλου προς τους Ρωμαίους (St. Paul’s Epistle to the Romans), του Γ. Γκ. Ράδερφορντ (1900)

Η Βίβλος του Χριστιανού—Καινή Διαθήκη (The Christian’s Bible—New Testament), του Ζορζ Ν. Λεφέβρ (1928)

Οι Επιστολές της Καινής Διαθήκης (The New Testament Letters), του Τζ. Γ. Τσ. Γουάντ, Επισκόπου του Λονδίνου (1946)

Πρόσφατα, η έκδοση 2004 της δημοφιλούς Νέας Ζωντανής Μετάφρασης (New Living Translation) έκανε το εξής σχόλιο στον πρόλογό της κάτω από τον υπότιτλο «Η Απόδοση των Θεϊκών Ονομάτων»: «Γενικά έχουμε αποδώσει με συνέπεια το Τετραγράμματο (ΓΧΒΧ) ως “ο ΚΥΡΙΟΣ”, χρησιμοποιώντας μικρά κεφαλαία, κάτι που συνηθίζεται στις αγγλικές μεταφράσεις. Αυτό θα το ξεχωρίζει από το όνομα ἀδονάι, το οποίο αποδίδουμε “Κύριος”». Στη συνέχεια, σχολιάζοντας τα όσα αφορούν την Καινή Διαθήκη, λέει: «Η λέξη κύριος του πρωτότυπου ελληνικού κειμένου αποδίδεται με συνέπεια [με την αγγλική λέξη] “Lord”, εκτός από τις περιπτώσεις στις οποίες αποδίδεται “LORD” οποτεδήποτε το κείμενο της Καινής Διαθήκης παραθέτει σαφώς από την Παλαιά Διαθήκη και το κείμενο εκεί έχει τη λέξη με μικρά κεφαλαία».  Άρα, οι μεταφραστές αυτής της Αγίας Γραφής παραδέχονται ότι το Τετραγράμματο (ΓΧΒΧ) πρέπει να εμφανίζεται στις εν λόγω παραθέσεις της Καινής Διαθήκης.

Είναι ενδιαφέρον ότι, κάτω από τον υπότιτλο «Το Τετραγράμματο στην Καινή Διαθήκη», Το «Λεξικό της Βίβλου» Άγκυρα (The Anchor Bible Dictionary) κάνει το εξής σχόλιο: «Υπάρχουν στοιχεία που πιστοποιούν ότι το Τετραγράμματο, το Θεϊκό Όνομα Γιαχβέ, εμφανιζόταν σε μερικά ή σε όλα τα σημεία όπου η Κ[αινή] Δ[ιαθήκη] παρέθετε από την Π[αλαιά] Δ[ιαθήκη] όταν γράφτηκαν αρχικά τα κείμενα της ΚΔ». Επίσης, ο λόγιος Τζορτζ Χάουαρντ λέει: «Εφόσον το Τετραγράμματο ήταν ακόμη γραμμένο στα αντίγραφα της ελληνικής Αγίας Γραφής [της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα] η οποία αποτελούσε τις Ιερές Γραφές της πρώτης εκκλησίας, είναι λογικό να πιστεύουμε ότι οι συγγραφείς της Κ[αινής] Δ[ιαθήκης], όταν παρέθεταν από τη Γραφή, διατηρούσαν το Τετραγράμματο μέσα στο βιβλικό κείμενο».

Δύο Ισχυροί Λόγοι

Είναι σαφές, λοιπόν, ότι η Μετάφραση Νέου Κόσμου δεν είναι η πρώτη Αγία Γραφή που περιέχει το θεϊκό όνομα στην Καινή Διαθήκη. Όπως ένας δικαστής ο οποίος καλείται να αποφανθεί σε μια υπόθεση για την οποία δεν υπάρχουν αυτόπτες μάρτυρες εν ζωή, έτσι και η Επιτροπή Μετάφρασης Νέου Κόσμου στάθμισε προσεκτικά όλα τα σχετικά στοιχεία. Με βάση τα τεκμήρια, τα μέλη αυτής της επιτροπής αποφάσισαν να συμπεριλάβουν το όνομα του Ιεχωβά στη μετάφραση των Χριστιανικών Ελληνικών Γραφών. Προσέξτε δύο ισχυρούς λόγους για τους οποίους το έκαναν αυτό.

(1) Οι μεταφραστές πίστευαν ότι εφόσον οι Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές αποτέλεσαν θεόπνευστη προσθήκη στις ιερές Εβραϊκές Γραφές, η ξαφνική εξαφάνιση του ονόματος του Ιεχωβά από το κείμενο έδειχνε ασυνέπεια.

Γιατί ευσταθεί αυτό το συμπέρασμα; Γύρω στα μέσα του πρώτου αιώνα Κ.Χ., ο μαθητής Ιάκωβος είπε στους πρεσβυτέρους στην Ιερουσαλήμ: «Ο Σιμεών αφηγήθηκε λεπτομερώς πώς ο Θεός έστρεψε για πρώτη φορά την προσοχή του στα έθνη για να πάρει από αυτά έναν λαό για το όνομά του». (Πράξεις 15:14) Σας φαίνεται λογικό να προέβαινε ο Ιάκωβος σε μια τέτοια δήλωση αν κανένας τον πρώτο αιώνα δεν γνώριζε ή δεν χρησιμοποιούσε το όνομα του Θεού;

(2) Όταν ανακαλύφτηκαν αντίγραφα της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα που χρησιμοποιούσαν το θεϊκό όνομα αντί της λέξης Κύριος, οι μεταφραστές αντιλήφθηκαν ότι στις ημέρες του Ιησού αντίγραφα των παλαιότερων Γραφών στην ελληνική —και ασφαλώς αντίγραφα στην εβραϊκή— περιείχαν όντως το θεϊκό όνομα.

Προφανώς, η ατιμωτική για τον Θεό παράδοση της αφαίρεσης του θεϊκού ονόματος από τα ελληνικά χειρόγραφα αναπτύχθηκε αργότερα. Τι πιστεύετε εσείς; Υπάρχει περίπτωση να προήγαγαν ο Ιησούς και οι απόστολοί του μια τέτοια παράδοση; —Ματθαίος 15:6-9.

Επικαλεστείτε «το Όνομα του Ιεχωβά»

Στην πραγματικότητα, οι ίδιες οι Γραφές αποτελούν αδιάψευστο «αυτόπτη μάρτυρα» του γεγονότος ότι οι πρώτοι Χριστιανοί χρησιμοποιούσαν όντως το όνομα του Ιεχωβά στα συγγράμματά τους, ιδιαίτερα όταν παρέθεταν περικοπές από την Παλαιά Διαθήκη οι οποίες περιέχουν αυτό το όνομα. Αναντίρρητα, λοιπόν, η Μετάφραση Νέου Κόσμου έχει σαφή βάση για το ότι αποκαθιστά το θεϊκό όνομα Ιεχωβά στις Χριστιανικές Ελληνικές Γραφές.

Πώς επηρεάζουν εσάς αυτές οι πληροφορίες; Παραθέτοντας από τις Εβραϊκές Γραφές, ο απόστολος Παύλος υπενθύμισε στους Χριστιανούς στη Ρώμη: «Όποιος επικαλεστεί το όνομα του Ιεχωβά θα σωθεί». Στη συνέχεια έθεσε το ερώτημα: «Πώς θα επικαλεστούν εκείνον στον οποίο δεν έχουν θέσει πίστη; Και πώς θα θέσουν πίστη σε εκείνον για τον οποίο δεν έχουν ακούσει;» (Ρωμαίους 10:13, 14· Ιωήλ 2:32) Οι μεταφράσεις της Γραφής που χρησιμοποιούν το όνομα του Θεού εκεί όπου πρέπει σας βοηθούν να πλησιάσετε τον Θεό. (Ιακώβου 4:8) Πράγματι, τι τιμή αποτελεί για εμάς το να μας έχει επιτραπεί να γνωρίζουμε και να επικαλούμαστε το προσωπικό όνομα του Θεού, Ιεχωβά.

[Υποσημειώσεις]

Τετραγράμματο ονομάζονται τα τέσσερα γράμματα, ΓΧΒΧ, τα οποία δηλώνουν το όνομα του Θεού στην εβραϊκή. Στην ελληνική, το όνομα αυτό αποδίδεται συνήθως Ιεχωβά ή Γιαχβέ.

Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με αυτή την εξέλιξη, βλέπε το ειδικό βιβλιάριο «Το Θείο Όνομα που θα Παραμείνει για Πάντα», το οποίο είναι έκδοση των Μαρτύρων του Ιεχωβά», σελίδες 23-27.

Κατάλογος 99 γλωσσών που χρησιμοποιούν κάποια μορφή του τετραγράμματου στην Καινή Διαθήκη

CHIHOWA: τσόκτο

IÁHVE: πορτογαλική

IEHOUA: μερ

IEHOVA: γκιλμπερτική· κερεγόου· κιουάι· μαρκέσας· μότου· παναϊέτι (μισίμα)· ραροτόνγκαν· ταϊτική· τοαρίπι· χαβανεζική· χίρι μότου

IEHOVAN: σαϊμπάι

IEOVA: γουενταού· κουανούα

IHOVA: ανέτιουμ

IHVH: γαλλική

IOVA: μαλέκουλα (κουλιβίου)· μαλέκουλα (ουρίπιβ)· μαλέκουλα (πανγκούμου)

JAHOWA: μπάτακ-τόμπα

JAHUÈ: τσακόμπο

JAKWE: (κι)σουκούμου

JAHVE: ουγγρική

JEHOBA: κίπσιγκις· μενταβάι

JEHOFA: τσουάνα

JEHOVA: γερμανική· κέλι (Γκαμπόν)· κροατική· λέλε (νησί Μάνους)· νάντι· ναούρου· νουκουόρο

JEHOVÁ: ισπανική

JEHÔVA: τσιμιχέτι· φανγκ

JEHOVAH: αγγλική· εφίκ· καλέντζιν· μαλγασική· ναρινιέρι· ολλανδική· οτζίμπουα

JEOVA: κουσαΐε (κοσραϊκή)

JIHOVA: νάγκα (ανγκάμι)· νάγκα (κόνιακ)· νάγκα (λότα)· νάγκα (μάο)· νάγκα (ντένγεϊ)· νάγκα (σάνγκταμ)· ροτουμάν

JIOUA: μόρτλοκ

JIOVA: φίτζι

JIWHEYẸWHE: γκου (αλάντα)

SIHOVA: τόνγκαν

UYEHOVA: ζουλού

YAHOWA: τάι

YAHVE: ίλα

YAVE: κόνγκο

YAWE: λινγκάλα· μόνγκο (λόλο)· μπόλια· μπομπάνγκι· (λο)νγκάντου· ντολούο· (λο)ντούμπα· (κε)σενγκέλε·

YEHÓA: αουαμπακάλ

YEHOFA: νότια σούτου

YEHOVA: (κι)καλάνγκα· (ίσι)κόζα· λόγκο· (τσι)λουβάλε· λουγκμπάρα· (τσι)λουίμπι· λούμπα· (τσι)λούντα (ντέμπου)· ουμπούντου· σάντο (Χογκ Χάρμπορ)· σοκούε· τιβ· τσιουάνα (τλάπι)

YEHOVAH: μοχόκ· μπιούμπι· νγκούνα (εφατέ)· νγκούνα (τονγκόα)

YEHOWA: γκα· λαοτινή· (κι)σόνγκε· τσιλούμπα

YEKOVA: ζάντε

YEOBA: κούμπα (ινκόνγκο)

YEOHOWA: κορεατική

YHWH: εβραϊκή

YOWO: λόμουε

ZAHOVA: τσιν (χάκα-λάι)

Ένας μεταφραστής που σεβόταν το όνομα του Θεού

Το Νοέμβριο του 1857, ο Χάιραμ Μπίνγκαμ Β΄, ένας 26χρονος ιεραπόστολος, έφτασε με τη σύζυγό του στα Νησιά Γκίλμπερτ (τώρα ονομάζονται Κιριμπάτι). Τη ναυπήγηση του ιεραποστολικού πλοίου με το οποίο είχαν ταξιδέψει την είχαν χρηματοδοτήσει παιδιά αμερικανικών κατηχητικών σχολείων συγκεντρώνοντας μικρές συνεισφορές. Οι χρηματοδότες ονόμασαν το πλοίο Άστρο της Αυγής ως ένδειξη της πίστης τους στην ερχόμενη Χιλιετή Βασιλεία του Χριστού.

 «Από σωματική άποψη, ο Μπίνγκαμ δεν ήταν εύρωστος», αναφέρει ο Μπάρι Μακ Ντόναλντ στο βιβλίο του «Σταχτοπούτες της Αυτοκρατορίας» (Cinderellas of the Empire). «Υπέφερε από συχνές ενοχλήσεις στο έντερο και από ένα χρόνιο πρόβλημα στο λάρυγγα το οποίο επηρέαζε την ικανότητά του να μιλάει δημόσια. Η όρασή του ήταν τόσο ασθενής ώστε δεν μπορούσε να διαβάσει πάνω από δύο ή τρεις ώρες τη μέρα».

Ωστόσο, ο Μπίνγκαμ έβαλε στόχο του να μάθει την γκιλμπερτική γλώσσα. Δεν επρόκειτο για εύκολο εγχείρημα. Άρχισε δείχνοντας διάφορα αντικείμενα και ρωτώντας πώς λέγονται. Αφού έφτιαξε έναν κατάλογο με δύο χιλιάδες περίπου λέξεις, έδινε σε κάποιον από τους προσηλύτους του ένα δολάριο για κάθε εκατό καινούριες λέξεις που θα μπορούσε να προσθέσει στον κατάλογο.

Η επιμονή του Μπίνγκαμ απέφερε καρπούς. Όταν αναγκάστηκε να φύγει από τα Νησιά Γκίλμπερτ το 1865 επειδή η κατάσταση της υγείας του χειροτέρευε, όχι μόνο είχε δώσει γραπτή μορφή στην γκιλμπερτική γλώσσα, αλλά επίσης είχε μεταφράσει στην γκιλμπερτική τα βιβλία του Ματθαίου και του Ιωάννη. Επιστρέφοντας στα νησιά το 1873, έφερε μαζί του την ολοκληρωμένη μετάφραση της Καινής Διαθήκης στην γκιλμπερτική. Επέμεινε άλλα 17 χρόνια, και το 1890 τελείωσε τη μετάφραση ολόκληρης της Αγίας Γραφής στην γκιλμπερτική.

Η μετάφραση της Αγίας Γραφής που εκπόνησε ο Μπίνγκαμ χρησιμοποιείται στο Κιριμπάτιμέχρι και σήμερα. Όσοι τη διαβάζουν παρατηρούν ότι εκείνος χρησιμοποίησε το όνομα Ιεχωβά (Iehova στην γκιλμπερτική) χιλιάδες φορές στην Παλαιά Διαθήκη καθώς και πάνω από 50 φορές στην Καινή Διαθήκη. Πράγματι, ο Χάιραμ Μπίνγκαμ ήταν ένας μεταφραστής που σεβόταν το όνομα του Θεού!

• Αναδημοσίευση από το περιοδικό ΣΚΟΠΙΑ 1/8/2008